Xırdalan

Xırdalan
40°26′55″ şm. e. 49°45′23″ ş. u.
Ölkə	Azərbaycan
Region	Abşeron rayonu
Tarixi və coğrafiyası
Sahəsi	47 km²
Mərkəzin hündürlüyü	50 ± 1 m
Saat qurşağı	UTC+04:00
Əhalisi
Əhalisi	100.900 nəf. (2020)
Rəsmi dili	azərbaycanca
Rəqəmsal identifikatorlar
Telefon kodu	+994 12
Poçt indeksi	AZ0100
Xırdalan Xırdalan
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Xırdalan — Azərbaycan Respublikasında şəhər, Abşeron rayonunun inzibati mərkəzi. Xırdalan şəhəri Bakıdan 11 kilometr aralıda yerləşir.

Tarixi

XX əsrin əvvəllərində kənd kimi yaranan, sovet dövründə isə şəhər tipli qəsəbəyə və Abşeron rayonunun mərkəzinə çevrilən Xırdalan 1930–1940-cı illərdə Binəqədi tərkibində qəsəbə, 1950-ci illərin birinci yarısında Maştağa, 1950–1960-cı illərdə yenidən Binəqədi rayonunun tabeliyinə verilmiş, Azərbaycan SSR Ali Soveti rəyasət Heyətinin 4 yanvar 1963-cü il tarixli fərmanı əsasında yaradılmış Abşeron rayonunun mərkəzi kimi fəaliyyət göstərmişdir.

1936-cı ildə şəhər tipli qəsəbə olmuş Xırdalan İlham Əliyevin 29 noyabr 2006-cı il tarixli sərəncamına əsasən şəhər statusu almışdır.

1999-cu ildə aparılmış siyahıya almanının yekunlarına əsasən Xırdalan qəsəbəsinin əhalisi 28.576 nəfər olmuşdur. 2013-cü ilin əvvəlinə isə bu rəqəm 94.6 minə yüksəlmişdir.

Coğrafiya

Xırdalan şəhəri Abşeron yarımadasının qərb hissəsində, Ceyranbatan su anbarının cənubunda, Bakı və Sumqayıt şəhərləri arasında, dəniz səviyyəsindən 71 metr yüksəklikdə yerləşir. Azərbaycanın paytaxtı Bakıya qədər məsafə 5 km təşkil edir. Bölgənin seysmik aktivliyi Rixter cədvəli üzrə 8 baldır.

İqlimi

Regionda mülayim isti yarımsəhra və quru çöl iqlimi üstünlük təşkil edir. Havanın orta illik temperaturu 13.1, orta aylıq maksimal temperatur 24.6, minimum temperatur isə 2.4 dərəcədir. Havanın nəmliyi 76%,illik yağıntı 163 mm. Küləklərin əsas istiqamətləri: şimal, şimal-qərb, cənub və cənub-qərb. Küləyin orta sürəti 6,8 m/san.

Əsas texniki-iqtisadi göstəricilər

2011-ci ildə hazırlanan və 2030-cu ilə qədər hesablanan Xırdalan şəhərinin baş planı 8 aprel 2013-cü ildə təsdiq edilmişdir. Plana əsasən, şəhərin ümumi sahəsi 1702,00 ha təşkil edir. Şəhərdə 20 sənaye müəssisəsi var, onların ümumi işçilərinin sayı 1698 nəfərdir. Mənzil fondunun ümumi sahəsi 1297,8  m² təşkil edir. Təhsil obyektlərinin arasında 920 uşağın təhsil aldığı uşaq bağçaları və 7304 uşağın təhsil aldığı məktəbləri qeyd etmək lazımdır. Səhiyyə sistemi 80 çarpayılıq xəstəxana və gündə 575 xəstə üçün nəzərdə tutulmuş poliklinikalardan ibarətdir. Şəhərin içməli su təchizatı Ceyranbatan su anbarının,"Şollar" su anbarının və Masazır qəsəbəsində yerləşən gölün köməyi ilə təmin edilir. Mövcud olan kanalizasiya sisteminin əsas obyektlərinə kanalizasiya nasos stansiyası, kanalizasiya kollektoru və kanalizasiya xətti öz-özünə aiddir. Elektrik enerjisinin əsas mənbələri müvafiq olaraq istehsal gücü 220/110/35/10 və 110/35/10 kVt olan "Xırdalan" və "Əliağa Vahid" yarımstansiyalarıdır. Hələlik şəhərdə mərkəzləşdirilmiş istilik sistemi yoxdur. İstilik təchizatı 53 qazanxanaların köməyi ilə həyata keçirilir. DSX qaz təminatı mənbəyi Masazır qəsəbəsində və 71 qaz stansiyası sayılır. Abşeron telekommunikasiya qovşağına daxil olan 341/342 nömrəli ATS-in gücü 54,620 nömrə təşkil edir.

Nəqliyyat

Xırdalanda Bakı şəhərinə gedən 135 və 119 saylı marşrut avtobusları vardır. Sumqayıt şəhərinə isə, əsasən 523 nömrəli marştur xəttindən istifadə edilir.^{[mənbə göstərin]}

Əhalisi

İl Sayı 1959 3.043 1970 6.298 İl Sayı 1979 22.672 1989 28.225 İl Sayı 2014 95.200 2020 100.900

Görkəmli şəxsləri

• Mirəsədulla Mirqasımov — tibb elmləri doktoru, akademik.
• Nəbi Xəzri — Azərbaycanın xalq şairi.
• Ağahüseyn Cavadov – Azərbaycan aktyoru, Azərbaycan SSR xalq artisti
• Oqtay Mirqasımov – Azərbaycan kinorejissoru, ssenarist, Azərbaycanın xalq artisti
• Mirəli Mirqasımov – heykəltəraş, Azərbaycanın əməkdar incəsənət xadimi
• Teymur Rzayev – Azərbaycan rəssamı, Azərbaycan Respublikası Əməkdar rəssamı, Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının üzvü.
• Aydın Xırdalanlı – Azərbaycan meyxanaçısı, şair, qəzəlxan.