Xlorsulfon turşusu

Xlorsulfon turşusu
Ümumi
Sistematik adı	Xlorsulfon turşusu
Kimyəvi formulu	HSO3Cl
Molyar kütlə	116.52 q/ mol q/mol
Fiziki xassələri
Sıxlıq	1,77 (18 °C) q/sm³
Termik xüsusiyyətlər
Ərimə nöqtəsi	-80.5  °S
Qaynama nöqtəsi	151  °S
Təsnifatı
CAS-da qeyd. nöm.	7790-94-5
PubChem	24638
RTECS	FX5730000
BMT nömrəsi	1754
ChemSpider	23040

Xlorsulfon turşusu(ClSO₃H)−sulfat turşusunun monoxloran-hidrididir. Kəskin iyli, ağır və havada tüstülənən mayedir.

Alınması

Hidrogen xloridlə kükürd trioksidinin qarşılıqlı təsirindən alınır:

• HCl + SO₃→ ClSO₃H

Və ya qatı sulfat turşusuna fosfor-pentaxlorid ilə təsir etməklə də almaq olar:

• H₂SO₄ +PCl₅→ ClSO₃H +POCl₃+ HCl

Xassələri

Xlorsulfon turşusu duzlar əmələ gətirmir. Su ilə qarşılıqlı təsirdə olaraq xlorsulfon turşusu hidrolizə uğrayır :

• ClSO₃H + H₂O → H₂SO₄+ HCl

Xlorsulfon turşusu güclü sulfolaşdırıcı reagentdir. Aromatik birləşmələrnən sulfolaşma 2 mərhələdə gedir və sulfoxloridlər alınır:

• ArH+ ClSO₃H ↔ ArSO₃H +HCl
• ArSO₃H + ClSO₃H ↔ ArSO₂Cl + H₂SO₄

Spirtlərin xlorsulfon turşusu ilə sulfatlaşdırılması prosesi otaq temperaturunda böyük sürətlə gedir:

• ClSO₃H+ROH → HCl+ ROSO₂OH

Tətbiqi

Boya, yuyucu, dərman maddələrinin alınmasında və üzvi sintezdə istifadə edilir.

Təhlükəsizliyi

İnsan orqanizminə təsir etmə dərəcəsinə görə ikinci təhlükəli sinfə aid edilir, təhlükəli maddələr sırasına daxildir. Zəhərləyici və boğucu təsirə malikdir. Polad qablarda saxlayır və daşıyırlar.

Mənbə

• Ə. B. Əliyev. Qeyri-üzvi kimya. Bakı 2007.s 191.
• Реми Г. "Курс неорганической химии" М.: Иностранная литература, 1963