Gelibolu yarımadası

Gelibolu yarımadası
Gelibolu Yarımadası
Yerləşməsi
40°22′ şm. e. 26°28′ ş. u.
Akvatoriya	Egey dənizi
Ölkə	Türkiyə
Gelibolu yarımadası
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Gelibolu yarımadası (türk. Gelibolu Yarımadası) - Dardanel boğazının qərb tərəfində, Dardanel ilə Saros körfəzi arasında, cənuba doğru uzanan yarımadadır. Yarımadanın qədim adı Xersonesosdur.

Coğrafi mövqeyi

Gelibolu yarımadası Çanaqqala əyalətinə daxil olan Gelibolu və Eceabat rayonlarının ərazilərində yerləşməkdədir. Çanaqqala boğazı III geoloji dövrün sonunda meydana gələn çöküntülərlə yaranmışdır. Uzunluğu 65 km-dir. Boğazın ən geniş yeri 5800 m, ən dar yeri isə 1250 kmdir. Ən dərin yeri 106 m-dir. Boğazın çevrəsi dağ xarakterindədir. Türkiyənin şimal-qərbində yer alan yarımada və eyni zamanda Türkiyə Respublikası, Şimal yarımkürəsində, Avropa və Asiya qitələrinin kəsişmə nöqtəsindədir. Şimalda dar Bolayır keçidi ilə Trakyaya bağlanır. Kiçik Asiyanın qərbdəki ən son ərazisidir.

Tarixi

1915-ci ildə 19 fevral-18 mart arası dənizdən, 25 aprel-9 yanvar arası isə qurudan Çanaqqala döyüşü baş vermişdir. Türkiyə tarixində əhəmiyyətli yerə malik olan bu böyük döyüşdə Türkiyə qələbə qazanmışdır.

Coğrafiyası

İqlim

Trakya və Egey iqlim bölgələri arasında yerləşir. Şimalda yerləşən Qorudağı sərt Trakya iqliminin təsirini zəiflədir. Çanaqqala boğazı sahillərində yerləşməsi ilə il ərzində daimi hava axınlarının təsiri altındadır. Bu səbəblə yaz fəsli çox qısadır. Yağışlar payızda çoxalır, yazda azalır. Qış fəslində isə şimaldan sərt Poyraz küləkləri Geliboluya daxil olur.

Dağlar

Təkirdağına uzanan Ganos dağının bir qolu Mərmərə dənizi sahillərini izləyərək Mürəftə üzərindən Çanaqqala boğazı boyunca Seddülbahirə qədər davam edir. Digər bir qolu isə Kadıköy bucağının arxasından Bayramiş kəndinin üstündən Meriç istiqamətində hərəkət edir. Bir çox yerləri 200–400 m yüksəklikdə dəyişən hissələri, Gelibolu Kəşan arasında 725 m-dir. Bu yüksəkliyin adı Qorudağı adlanır. Düzənliklər Geliboluda sadəcə olaraq kiçik Evreşe, Karainbeyli, Sütlüce və İlgardərə kimi düzənliklər var.

Bölgədə əhəmiyyətli çay və göl yoxdur. Bölgənin ən böyük çay və dərələri aşağıdakılardır:

• Kavak çayı: Ən uzun çayıdır. Çokal kəndi yanından keçir, şimaldan gələn bir qolla biləşir və Saroz körfəzinə tökülür. Uzunluğu 50 km-dir.
• İlgar dərəsi: Əşikçi dağından başlayaraq Üveyik dağı ilə Pazarlı kəndi arasından keçərək Bakacak təpəsi yaxınlığından Çanaqqala boğazına tökülür.
• Çokalcı dərəsi: Qaynarcadan keçərək Çanaqqala körfəzinə tökülür.