Lyaodun yarımadası
| Lyaodun yarımadası | |
|---|---|
 | |
| Yerləşməsi | |
| 40°00′ şm. e. 122°30′ ş. u. | |
| Akvatoriya | Sarı dəniz |
| Ölkə |
 ÇXR |
|
|
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Lyaodun yarımadası (çin. 遼東半) — Çinin şimal-şərqində, Lyaodun körfəzi ilə Qərbi Koreya körfəzi arasında yerləşən yarımada.
Yarımadanın uzunluğu 225 km, eni isə 80 - 130 км arasında dəyişir. Sahilləri düzəndir.
Reylefi təpəli və ancaq dağlıqdır. Ərazisi meşə və kolluqlarla zəngindir. Cənub qutaracağında iri şəhər və liman Dalyan şəhəri mövcuddur. XX əsrin sonları XXI əsrin əvvəllərindən şəhərin iqtisadi sıçrayışı müşahidə edilir[1].
Toponim[redaktə | mənbəni redaktə et]
Yarımadanın çincə adı Lyaodun «Lyaoxe» çayının adından götürülmüşdür. «Dun» sözünün mənası isə «şərq» anlamını verir. Yarımadanın ümumi adı isə «şərqi Lyao» mənasında işlənir.
Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Lyaoxe çayının hövzəsində yerləşən yarımada çin mədəniyyətinə qədim dövrlərdən məlumdur. Sin və Xan sülalərinin dönəmində Lyaodun prefekturası ərazisinə daxil edilirdi.
Yeni dönəm[redaktə | mənbəni redaktə et]
17 aprel 1895-ci ildə (Yapon-Çin müharibəsi) Sin imperiyası ilə Simonosekidə sülh müqaviləsi imzalanmışdır. Şərtlərinə görə Lyaodun yarımadasında daxil olmaqla bir çox ərazilər Yaponiyanın mülkiyyətinə verilir. Ancaq Rusiya, Almaniya və Fransanın təzyiqi ilə Yaponiya əldə etdiyi bütün torpaqları geri qaytarmalı olur. 27 mart 1898-ci ildə Rusiya imperiyası Sin imeriyasından Lyoyşun və Dalyan[2] limanlarını icarəyə götürür.
1904-cü ildə yapon ordusu yarımadanın quru ilə əlaqəsi olan bölgəni və Dalyan limanını ələ keçirməklə rusların yerləşdiyi bölgəni mühasirəyə alırlar. Rus ordusu Port-Artur qalasına sığınır. Ancaq yapon ordusunun təzyiqinə tab gətirməyən ruslar təslim olurlar. Ərazi Portsmunt müqaviləsi ilə Yaponiyaya verilir. 1945-ci ildə isə yarımada Mancur əməliyyatı ilə Sovetlərin nəzarətinə keçir[3]. 1946-cı ildə Qırmızı Ordu Mancuriyanı tərk etməli olsa da Lyaodun yarımadası Çin ilə müştərək istifadə istifadəyə verilir. 1955-ci ilin mayında Sovetlər Birliyi tərəfindən Çinə qaytarılır.
Coğrafiyası[redaktə | mənbəni redaktə et]
Relyefi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Lyoadun yarımadası dağ silsiləsinin davamını təşkil edir. Suxurları əsasən kvars qumundan və az bir hissəsi isə qneysdən ibarətdir. Yarımadada yerləşən silsilələr bir necə iatiqamətdə uzanır. Ən hündür nöqtəsi Buyun dağıdırki, onunda hündürlüyü 1 130 metrdir[1]. Cənub hissəsinin böyük hissəsi düzənlikdir.
İqlimi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Qış ayları yarımadanın iqlimi Çinin şimal-şərqinə nisbətdə istidir. İl ərzində 500 – 750 mm yağıntı düşür. Bunun isə 2/3 hissəsi iyul-sentyabr ayları düşür. Yarımadada vegetasiya dövrü 200, cənub qutaracağında isə 220 gün sürür.
Bitki örtüyü[redaktə | mənbəni redaktə et]
Yarımadada meyvə bağları geniş sahə tutur. Xüsusi ilə alma bağları daha genişdir. Üstəlik burada düyü, qarğıdalı və buğda əkilir.
Faydalı qazıntıları[redaktə | mənbəni redaktə et]
Faydalı qazıntılardan burada: dəmir filizi, qızıl, miş və maqnezit kimilərə rast gəlinir. Lyaodunda həm də bor və duz çıxarılır.
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ 1 2 "Liaodong Peninsula (peninsula, China) -- Encyclopedia Britannica" (ingilis). Britannica.com. 2013-04-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-04-14.
- ↑ "Вокруг Света: Хронограф: 27 марта 1898 года". Vokrugsveta.ru. 2012-11-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-04-13.
- ↑ "Военно-исторический журнал. Советские войска на Ляодунском полуострове в 1945 — 1955 гг". History.milportal.ru. 2012-11-09 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-04-14.
Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]
- "Liaodong Peninsula (peninsula, China) -- Encyclopedia Britannica" (ingilis). Britannica.com. 2013-04-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-04-14.