İbrahimi dinlər
|
İbrahimi dinlər,[1][2] həmçinin Tövhidi dinlər[1] və ya Vəhy dinləri[1] — Yaxın Şərqdən çıxmış, ortaq nöqtə olaraq İbrahim peyğəmbəri əsas alan dini təlimlərə verilən ad. Hazırkı üzvləri: İbrahim dinləri, İbrahim nəslinin peyğəmbərləri ilə müqayisə olunan Orta Şərq mənşəli monoteist dinlərdir.
Xronoloji qaydada, İbrahim dinləri Yəhudilik, Xristianlıq və İslamdır. Bəzən bəhailər də bu kateqoriyaya daxil olur[3].
Mənşəyi və tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Yəhudilik və Xristianlıq peyğəmbərlərindən İbrahimin oğlu İshaqın nəsilləri; İsmail peyğəmbər Məhəmməd İslamın nəslindən sayılır. İbrahim kəlməsi "çox millətlərin atası" mənasını verir. Məkkəlilər İbrahimin dinini mandayizm adlandırırdılar. Quranda İbrahim bir hanif olaraq xatırlanır. İbrahimin adı Tanahda Abram olaraq xatırlanır.
İslam mədəniyyətində səmavi dinlər anlayışı bəzən İbrahim dinləri anlayışına cavab olaraq istifadə olunsa da, tam eyni deyil.
Səmavi dinlərə, İslamdan ilk insan hesab edilən Adəmdən bəri Allahdan çıxarıldığına inanan bütün təkallahlı dinlər, o cümlədən İbrahimdən əvvəlki dinlər də daxil edilmişdir.
Dini elmlərdə təriflər[redaktə | mənbəni redaktə et]
Fərqli qaydalara mənsub olan elm adamlarının dinlərə qarşi tərifləri fərqlidir. Dinin təriflərinə ümumiyyətlə dini, mənəvi, fəlsəfi, psixoloji və sosioloji kateqoriyalar altında baxıla bilər.Səmavi dinlərin digər təkallahlı dinlərdən fərqləndiyi məqam budur ki, bu dinlərdəki dinlər peyğəmbərləri və dinlərin böyüklərini qəbul edir və yad edirlər. Ancaq bunun əksi həmişə olmur. Məsələn; İsa yəhudilikdə bir Məsih və ya peyğəmbər olaraq qəbul edilmir və Məhəmməd həm Yəhudilikdə, həm də Xristianlıqda bir peyğəmbər sayılmır.
İbrahim dinlərinin xüsusiyyətləri[redaktə | mənbəni redaktə et]
Bütün səmavi dinlər Tanrının sifət və xüsusiyyətlərində tək olduğunu, yeganə yaradıcı olduğunu, ibadətlərin yalnız ona ediləcəyini və heç kimə ibadət edilə bilməyəcəyini söyləyirlər. Peyğəmbərlər möcüzələr yolu ilə Allahın elçisi olduğunu sübut etməyə çalışırdılar.İbrahim dinləri bir çox uydurma, konsepsiya, deyim və ya hekayələrə oxşar məzmuna malikdir, lakin onlar bir-birlərinə tam bənzəmir. Məsələn, tanrı, müqəddəs kitablar, peyğəmbərlik və ya peyğəmbərlər və ya axirət kimi anlayışlar hər dini qrupda fərqli məna və məzmuna malikdir.
Etnoqrafik İbrahim dinləri[redaktə | mənbəni redaktə et]
Bəzi etnoqrafik İbrahim dinləri Samirizm, Yezidilər, Druzlar, Mandayizm və Rastafari hərəkatıdır[4].
Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ 1 2 3 İsaxanlı, Hamlet. Dinlərlə tanışlıq necə baş verir: mühit, elm və kitab (az.). Xəzər Universiteti Nəşriyyatı. 2022-08-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-14.
... hər hansı kitabda Tövhidi, İbrahimi dinlər və ya Vəhy dinləri ...
- ↑ Məmmədov, Elvin. "Qüdsdə erməni problemi varmı?". Politicon.co (az.). Topçubaşov Mərkəzi. 28 iyul 2021. 2022-03-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 sentyabr 2021.
İbrahimi dinlərin ortaq müqəddəs şəhəri ...
- ↑ Lubar Institute for Religious Studies at U of Wisconsin. "Arxivlənmiş surət". 3 Mart 2012. 5 May 2016 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 December 2019. (#redundant_parameters)
- ↑ "Introduction to Judaism Classroom Materials" (PDF). jhsm.org. 19 sentyabr 2009. 2016-06-23 tarixində arxivləşdirilib (PDF).
