İsveç finləri
| Ümumi sayı | ||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| təxm. 426,000–712,000 | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Yaşadığı ərazilər | ||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||
| Dili | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Dini | ||||||||||||||||||||||||||||||
|
əsas olaraq Lüteranlıq | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Qohum xalqlar | ||||||||||||||||||||||||||||||
İsveç finləri (fin ruotsinsuomalaiset; isv. sverigefinnar) tarixi olaraq İsveç ərazisində yaşamış və ya daha sonra İsveçə köç etmiş finlərdən ibarət, İsveç ərazisində yaşayan fin dilli azsaylı xalq.[2] İsveç finləri Finlandiyada dil baxımından azlıqda olan isveç dilli Finlandiya isveçliləri ilə qarışdırılmamalıdır.
Fin kökləri olan insanlar nisbətən İsveç əhalisinin böyük hissəsini təşkil edirlər. Tarixi olaraq İsveçdə yaşan İsveç finlərinin kiçik hissəsinə əlavə olaraq, İsveçdə Finlandiyada doğulmuş və ya valideynlərindən ən az biri Finlandiyada doğulmuş 426 000 (2012-ci ildə ümumi əhalinin %4.46 demək idi) insan yaşayırdı.[3] İsveç dili kimi fin dili də orta əsrlərdən bəri Botniya körfəzinin hər iki tərəfində danışılır. 13-cü əsrdə İsveç tərəfindən Finlandiyada aparılan hərbi əməliyyatlardan sonra Finlandiya zamanla İsveç hakimiyyətini qəbul etdi və həm Finlandiya, həm də İsveçdəki finlər İsveçin təsiri altında düşdü. Artıq 1400-cü illərdə Stokholmun say baxımından olduca böyük hissəsi fin dilində danışırdı. 1700-ci illərdə bu statistika təxminən %4 idi.[4] Finlandiya Finlandiya müharibəsindən sonra Finlandiyanı Rusiya İmperiyasının hakimiyyəti altına salan, ancaq Torne çayının İsveç sahilindəki fin əhalini orada qoyan 1809-cu il sülhünə qədər İsveçin bir hissəsi olaraq qalırdı.
1940-cı illərdə 70 000 gənc fin uşaq Finlandiyadan çıxarıldı. Onların çoxu 1939-1940 və 1941-1944-cü illər sovet-fin müharibələri zamanı İsveçə gəldi və onların təqribən 20%-i müharibədən sonra qaldı. Skandinaviya Pasport Birliyindən yararlanan, İsveçə fin köçü 1950 və 60-cı illər ərzində çox böyük idi. 2015-ci ildə Finlandiyadan İsveçə köç edən insanların sayı 156 045 nəfər idi ( və ya İsveç əhalisinin 1.58%-i).[5] Ancaq, onların hamısı fin dilli insanlar deyildi. İsveçdəki fin dilli milli azlıqlar özündə bura köç etmiş isveç dilli finlandiyalıları əhatə etmir. İsveç finləri fin dilində danışan vətəndaşlara xüsusi hüquqlar verən qanunla qorunurlar.
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ Ruotsinsuomalaiset Arxivləşdirilib 2007-12-19 at the Wayback Machine
- ↑ "Ds 2001:10 Mänskliga rättigheter i Sverige". The Government of Sweden. səh. 20. 19 January 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 February 2017.
- ↑ "Fler med finsk bakgrund i Sverige". Sverige Radio. 12 June 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 March 2013.
- ↑ "SOU 2005:40 Rätten till mitt språk (del 2)" (isveç). SOU 2005:40. 217–218. 25 January 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 February 2017.
- ↑ "Finland och Irak de två vanligaste födelsälnderna". Statistics Sweden. 2005. 22 September 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 February 2017.