Amerika Birləşmiş Ştatları: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Mjbmrbot (müzakirə | töhfələr)
k r2.7.1) (Bot redaktəsi əlavə edilir: pfl:Verainischde Schdaade vun Ameriga
Sətir 242: Sətir 242:


[[Şəkil:Benjamin_Franklin_by_Jean-Baptiste_Greuze.jpg|thumb|200px|[[Bencamin Franklin]].]]
[[Şəkil:Benjamin_Franklin_by_Jean-Baptiste_Greuze.jpg|thumb|200px|[[Bencamin Franklin]].]]
Bitki və heyvanlar aləmi, [[iqlim]] və [[hidrologiya|hidroloji]] hadisələrə dair ilk məlumat avropalıların Amerikaya gəldikləri dövrdən əvvəllərə təsaduf edir. Bu dövrdə hindilər əhəng daşı və [[silisium]]lu şistlərdən mineral boyalar hazırlayır, [[qarğıdalı]], [[tütün]] və digər mədəni bitkilər becərir, süni suvarma ilə məşğul olurdular. 16 əsrdən ABŞ ərazisi avropalılar tərəfindən öyrənilməyə başlandı. Şimali Amerika müstəmləkələrində elm öz inkişafının lap erkən dövründən Avropa, başlıca olaraq İngiltərə ilə sıx bağlı olmuşdur. Bu dövrdə tədqiqatçılar, əsasən, ölkəni təbii-elmi cəhətdən öyrənməyə çalışmışlar. Təbiyyat və texnika elmləri ilə məşğul olan əsas mərkəzlər [[Boston fəlsəfə cəmiyyəti]] (1683) və B. Franklin tərəfindən [[Filadelfiya]]da yaradılmış (1727) təbiət həvəskarları klubu idi (1743 ildən [[Amerika Fəlsəfə Cəmiyyəti]] adlandı). [[Botanika|Botaniklərdən]] C. Banister, C. Bartram, C. Kleyton, [[ornitologiya|ornitoloq]] M. Keytsbi, [[kimya|kimyaçı]] B. Raş və başqa kolleksiyalar, müxtəlif [[biologiya|bioloji]], [[coğrafiya|coğrafi]], [[geologiya|geoloji]] və s. məlumatlar toplayaraq [[London Kral Cəmiyyəti|London Kral Cəmiyyətində]] nəşr etdirir, C. Kroqan [[paleontologiya]] və [[mineralogiya]]ya dair ilk materiallar toplayırdı. Bitkilərin mədəniləşdirilməsi üçün təcrübə keçirilir (C. Loqan, C. Eliot), müntəzəm olaraq [[astronomiya|astronomik]] müşahidələr aparılırdı. Şimali Amerikada ilk astronomiya [[rəsədxana|rəsədxanası]] 1769 ildə C. Uintrop tərəfindən yaradılmışdı. [[Fizika]] sahəsində C. Bouden, K. Kolden, eyni zamanda kimyaya, [[tibb|tibbə]] və s. aid əsərlər qoyub getmiş D. Rittenhaus, C. Çerçmen (1795 ildən [[Sankt-Peterburq Elmlər Akademiyası|Sankt-Peterburq EA]] əcnəbi fəxri üzvü) və görkəmli alim, siyasi xadim, elektrik nəzəriyyəsinin banilərindən biri B. Franklin (1789 ildən Peterburq EA əcnəbi fəxri üzvü) çalışırdı. 18 əsrin axırına yaxın ictimai yüksəliş və iqtisadi inkişaf nəticəsində təbiyyat və texnika elmləri sahəsində tədqiqatlar bir qədər sürətləndi. İnşaat texnikası təkmilləşdi, əyirici və pambıqtəmizləyən maşınlar ixtira edildi (E. Uitni, 1793), ilk gəmi konstruksiyaları yaradıldı (C. Ramzi, 1787, C. Fitç, 1788). 1780 ildə [[Boston]]da Amerika Elm və İncəsənət Akademiyası, [[Massaçusets|Massaçusetsdə]] tibb (1781) və kənd təsərrüfatı (1792) cəmiyyətləri, Filadelfiyada 1785 ildə kənd təsərrüfatı cəmiyyəti və 1792 ildə ilk elmi kimya cəmiyyəti, 1797 ildə Merilend EA, 1799 ildə Konnektikut Elm və İncəsənət Akademiyası ([[Nyu-Heyven]]) yaradıldı. T. Cefferson Milli Meteorologiya və Hidrologiya İdarəsinin bünövrəsini qoydu, yeni kənd təsərrüfatı bitkilərinin yetişdirilməsi, Uzaq Qərbin öyrənilməsi və elmin inkişafına aid digər hökümət tədbirlərini həyata keçirdi. ABŞ ərazisində təbii sərvətlərin mənimsənilməsi sürətləndi, geologiya və coğrafiya sahəsində tədqiqatlar aparıldı. 19 əsrin əvvəllərindən başlayaraq sənayenin müxtəlif sahələrində (toxuculuq məhsulları, silah, kənd təsərrüfatı alətləri, saat və s. istehsalı) kütləvi istehsal və standartlaşdırma prinsipləri intişar tapdı. Yeni körpü konstruksiyaları yaradıldı (İ. Taun), o zamana görə dünyada ən uzun kanal çəkildi (Olbani-Buffalo, 1825), yüksək təzyiqli buxar maşını yaratmaq sahəsində cəhdlər edildi (O. Evans); 1807 ildə R. Fulton praktiki yararlı olan ilk yançarxlı "Klermont" buxar gəmisini yaratdı. Uzunluğu 20 km-ə yaxın ilk [[dəmir yol]] xətti çəkildi və həmin xətt üçün ilk parovoz (P. Kuper, 1829) konstruksiya edildi. Külli miqdarda ixtiralar: [[kauçuk]]un [[vulkanlaşdırılma|vulkanlaşdırılması]] üsulu (C. Qudyir, 1839), hidravlik turbin (S. Qaud, 1838, C. Frensis, 1849), elektrik mühərriki (T. Davenport, 1837), tikiş maşını (U. Hant, 1834, E. Hou, 1846), yazı makinası (K. Şole, 1867), rotasiya çap maşını (U. Bullon, 1863), taxılbiçən, otçalan, taxıldöyən və s. maşınların yeni növləri məhz bu illərdə yaradılmışdır. Elektrikdən əməli istifadə problemlərinə xüsusilə böyük əhəmiyyət verilirdi. C. Henri çoxqat məftil dolaqlı [[elektromaqnit]] quraşdırdı (1828), özünə [[induksiya]] hadisəsini (1832) və kondensatorun boşalmasının rəqs xarakterli (1824) olmasını kəşf etdi. [[Samuel Morze]] C. Henrinin tədqiqatlarına əsaslanaraq, 1837 ildə [[teleqraf]] aparatını, D. Yuz isə 1855 ildə hərfçapedən aparat ixtira etdi. 1844 ildə Vaşinqtondan Baltimora ilk teleqraf xətti, 1866 ildə isə iki transatlantik kabel çəkildi. 1846 ildə əsaslı elmi tədqiqatların aparılması üçün Vaşınqtonda ilk elmi müəssisə - [[Smitson institutu]] açıldı. 1852 ildə Nyu-Yorkda Amerika Coğrafiya Cəmiyyəti yaradıldı, 1863 ildə isə Vaşınqtonda ABŞ Milli EA yaradıldı. İxtiraçılıq fəaliyyətinə başlayan [[Tomas Edison]] 1872 ildə ABŞ-da ilk sənaye laboratoriyası yaratdı. 1876 ildə A. Bell [[telefon]] üçün patent aldı. 1881 ildə A. Maykelson [[işığın sürəti|işıq sürətinin]] [[Yer]]in hərəkətindən asılı olmamasını isbata yetirən təcrübələr apardı ([[Nobel mükafatı]], 1907). 1901 ildə Milli standartlar bürosu yaradıldı. 1903 ildə Kitti-Hokda ([[Şimali Karolina]]) [[daxili yanma mühərriki|daxili yanma mühərrikli]] ilk təyyarə havaya qalxdı ([[Rayt qardaşları]]). 1911 ildə ABŞ-da ilk [[hidrotəyyarə]] konstruksiyası yaradıldı (Q. Kertiss). 1926 ildə mühərriki maye raket yanacağı ilə işləyən raketin ilk uçuşu oldu (R. Qoddard). 1922 ildə [[Edvin Habbl]] [[dumanlıq|dumanlıqların]] təsnifatını verdi. R. Milliken 1911 ildə [[elektron]]un yükünü, 1922 ildə A. Kompton elektronlardan səpələnən [[rentgen şüaları|rentgen şüalarının]] dalğa uzunluğunun dəyişməsi effektini kəşf etdi (1927 il Nobel mükafatı. 1927 ildə K. Devison (1937 il Nobel mükafatı) və L. Cermer elektronların [[difraksiya|difraksiyası]] kəşf etdilər, T. Riçards Faradeyin qanunlarını və izotopların varlığını eksperimental isbat edərək atom çəkilərinin dəqiq qiymətlərini müəyyənləşdirdi (1914 ilin Nobel mükafatı). 30-cu illərin əvvəllərində isə dünyada ilk dəfə olaraq [[ağır su]] əldə edib ondan [[deyterium]] ayırdı (R. Makdonald, Q. Yuri və başqalar).
Bitki və heyvanlar aləmi, [[iqlim]] və [[hidrologiya|hidroloji]] hadisələrə dair ilk məlumat avropalıların Amerikaya gəldikləri dövrdən əvvəllərə təsaduf edir. Bu dövrdə hindilər əhəng daşı və [[silisium]]lu şistlərdən mineral boyalar hazırlayır, [[qarğıdalı]], [[tütün]] və digər mədəni bitkilər becərir, süni suvarma ilə məşğul olurdular. 16 əsrdən ABŞ ərazisi avropalılar tərəfindən öyrənilməyə başlandı. Şimali Amerika müstəmləkələrində elm öz inkişafının lap erkən dövründən Avropa, başlıca olaraq İngiltərə ilə sıx bağlı olmuşdur. Bu dövrdə tədqiqatçılar, əsasən, ölkəni təbii-elmi cəhətdən öyrənməyə çalışmışlar. Təbiyyat və texnika elmləri ilə məşğul olan əsas mərkəzlər [[Boston fəlsəfə cəmiyyəti]] (1683) və B. Franklin tərəfindən [[Filadelfiya]]da yaradılmış (1727) təbiət həvəskarları klubu idi (1743 ildən [[Amerika Fəlsəfə Cəmiyyəti]] adlandı). [[Botanika|Botaniklərdən]] C. Banister, C. Bartram, C. Kleyton, [[ornitologiya|ornitoloq]] M. Keytsbi, [[kimya|kimyaçı]] B. Raş və başqa kolleksiyalar, müxtəlif [[biologiya|bioloji]], [[coğrafiya|coğrafi]], [[geologiya|geoloji]] və s. məlumatlar toplayaraq [[London Kral Cəmiyyəti|London Kral Cəmiyyətində]] nəşr etdirir, C. Kroqan [[paleontologiya]] və [[mineralogiya]]ya dair ilk materiallar toplayırdı. Bitkilərin mədəniləşdirilməsi üçün təcrübə keçirilir (C. Loqan, C. Eliot), müntəzəm olaraq [[astronomiya|astronomik]] müşahidələr aparılırdı. Şimali Amerikada ilk astronomiya [[rəsədxana|rəsədxanası]] 1769 ildə C. Uintrop tərəfindən yaradılmışdı. [[Fizika]] sahəsində C. Bouden, K. Kolden, eyni zamanda kimyaya, [[tibb|tibbə]] və s. aid əsərlər qoyub getmiş D. Rittenhaus, C. Çerçmen (1795 ildən [[Sankt-Peterburq Elmlər Akademiyası|Sankt-Peterburq EA]] əcnəbi fəxri üzvü) və görkəmli alim, siyasi xadim, elektrik nəzəriyyəsinin banilərindən biri B. Franklin (1789 ildən Peterburq EA əcnəbi fəxri üzvü) çalışırdı. 18 əsrin axırına yaxın ictimai yüksəliş və iqtisadi inkişaf nəticəsində təbiyyat və texnika elmləri sahəsində tədqiqatlar bir qədər sürətləndi. İnşaat texnikası təkmilləşdi, əyirici və pambıqtəmizləyən maşınlar ixtira edildi (E. Uitni, 1793), ilk gəmi konstruksiyaları yaradıldı (C. Ramzi, 1787, C. Fitç, 1788). 1780 ildə [[Boston]]da Amerika Elm və İncəsənət Akademiyası, [[Massaçusets|Massaçusetsdə]] tibb (1781) və kənd təsərrüfatı (1792) cəmiyyətləri, Filadelfiyada 1785 ildə kənd təsərrüfatı cəmiyyəti və 1792 ildə ilk elmi kimya cəmiyyəti, 1797 ildə Merilend EA, 1799 ildə Konnektikut Elm və İncəsənət Akademiyası ([[Nyu-Heyven]]) yaradıldı. T. Cefferson Milli Meteorologiya və Hidrologiya İdarəsinin bünövrəsini qoydu, yeni kənd təsərrüfatı bitkilərinin yetişdirilməsi, Uzaq Qərbin öyrənilməsi və elmin inkişafına aid digər hökümət tədbirlərini həyata keçirdi. ABŞ ərazisində təbii sərvətlərin mənimsənilməsi sürətləndi, geologiya və coğrafiya sahəsində tədqiqatlar aparıldı. 19 əsrin əvvəllərindən başlayaraq sənayenin müxtəlif sahələrində (toxuculuq məhsulları, silah, kənd təsərrüfatı alətləri, saat və s. istehsalı) kütləvi istehsal və standartlaşdırma prinsipləri intişar tapdı. Yeni körpü konstruksiyaları yaradıldı (İ. Taun), o zamana görə dünyada ən uzun kanal çəkildi (Olbani-Buffalo, 1825), yüksək təzyiqli buxar maşını yaratmaq sahəsində cəhdlər edildi (O. Evans); 1807 ildə R. Fulton praktiki yararlı olan ilk yançarxlı "Klermont" buxar gəmisini yaratdı. Uzunluğu 20 km-ə yaxın ilk [[dəmir yol]] xətti çəkildi və həmin xətt üçün ilk parovoz (P. Kuper, 1829) konstruksiya edildi. Külli miqdarda ixtiralar: [[kauçuk]]un [[vulkanlaşdırılma|vulkanlaşdırılması]] üsulu (C. Qudyir, 1839), hidravlik turbin (S. Qaud, 1838, C. Frensis, 1849), elektrik mühərriki (T. Davenport, 1837), tikiş maşını (U. Hant, 1834, E. Hou, 1846), yazı makinası (K. Şole, 1867), rotasiya çap maşını (U. Bullon, 1863), taxılbiçən, otçalan, taxıldöyən və s. maşınların yeni növləri məhz bu illərdə yaradılmışdır. Elektrikdən əməli istifadə problemlərinə xüsusilə böyük əhəmiyyət verilirdi. C. Henri çoxqat məftil dolaqlı [[elektromaqnit]] quraşdırdı (1828), özünə [[induksiya]] hadisəsini (1832) və kondensatorun boşalmasının rəqs xarakterli (1824) olmasını kəşf etdi. [[Samuel Morze]] C. Henrinin tədqiqatlarına əsaslanaraq, 1837 ildə [[teleqraf]] aparatını, D. Yuz isə 1855 ildə hərfçapedən aparat ixtira etdi. 1844 ildə Vaşinqtondan Baltimora ilk teleqraf xətti, 1866 ildə isə iki transatlantik kabel çəkildi. 1846 ildə əsaslı elmi tədqiqatların aparılması üçün Vaşınqtonda ilk elmi müəssisə - [[Smitson institutu]] açıldı. 1852 ildə Nyu-Yorkda Amerika Coğrafiya Cəmiyyəti yaradıldı, 1863 ildə isə Vaşınqtonda ABŞ Milli EA yaradıldı. İxtiraçılıq fəaliyyətinə başlayan [[Tomas Edison]] 1872 ildə ABŞ-da ilk sənaye laboratoriyası yaratdı. 1876 ildə A. Bell [[telefon]] üçün patent aldı. 1881 ildə A. Maykelson [[işıq sürətinin]] [[Yer]]in hərəkətindən asılı olmamasını isbata yetirən təcrübələr apardı ([[Nobel mükafatı]], 1907). 1901 ildə Milli standartlar bürosu yaradıldı. 1903 ildə Kitti-Hokda ([[Şimali Karolina]]) [[daxili yanma mühərriki|daxili yanma mühərrikli]] ilk təyyarə havaya qalxdı ([[Rayt qardaşları]]). 1911 ildə ABŞ-da ilk [[hidrotəyyarə]] konstruksiyası yaradıldı (Q. Kertiss). 1926 ildə mühərriki maye raket yanacağı ilə işləyən raketin ilk uçuşu oldu (R. Qoddard). 1922 ildə [[Edvin Habbl]] [[dumanlıq|dumanlıqların]] təsnifatını verdi. R. Milliken 1911 ildə [[elektron]]un yükünü, 1922 ildə A. Kompton elektronlardan səpələnən [[rentgen şüaları|rentgen şüalarının]] dalğa uzunluğunun dəyişməsi effektini kəşf etdi (1927 il Nobel mükafatı. 1927 ildə K. Devison (1937 il Nobel mükafatı) və L. Cermer elektronların [[difraksiya|difraksiyası]] kəşf etdilər, T. Riçards Faradeyin qanunlarını və izotopların varlığını eksperimental isbat edərək atom çəkilərinin dəqiq qiymətlərini müəyyənləşdirdi (1914 ilin Nobel mükafatı). 30-cu illərin əvvəllərində isə dünyada ilk dəfə olaraq [[ağır su]] əldə edib ondan [[deyterium]] ayırdı (R. Makdonald, Q. Yuri və başqalar).


== Təhsil ==
== Təhsil ==

07:34, 11 yanvar 2011 versiyası

Amerika Birləşmiş Ştatları
United States of America
Bayraq Gerb
Bayraq Gerb
In God We Trust
In God We Trust
Rəsmi dilləri
Paytaxt Vaşinqton
Ən böyük şəhər Nyu-York
İdarəetmə forması Prezident respublikası, federal respublika[d], Respublika
Əhalisi
 • Əhali 304 609 000 nəfər (3-cü)
 • Sıxlıq 31 nəf./km² (180-ci)
İİİ (2005) 0.951
Valyuta ABŞ dolları
İnternet domeni .us
ISO kodu US
BOK kodu USA
Telefon kodu +1
Saat qurşaqları
Nəqliyyatın yönü sağ[d]
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar


Amerika Birləşmiş Ştatları (ABŞ, ingiliscə: United States of America (USA)), Şimali Amerikada (əsas qitə hissəsi) dövlət. Sərhədlərini şimalda Kanada, cənubda Meksika ilə (Şimali Amerika hissəsində Alyaska təkcə Kanada ilə) bölüşür. ABŞ federativ respublikadır. Konstitusiyası 1787-ci ildə qəbul edilmişdir (1789-cu ildən qüvvədədir). Konstitusiyaya bu günə qədər 26 dəyişiklik edilmişdir, onlardan 10-u 1789-cu ildə Hüqüqlar haqqında Bill adı ilə qəbul olunmuşdur. Ali qanunverici hakimiyyət orqanı olan Konqres Senatdan və Nümayəndələr Palatasından ibarətdir. Məhkəmə sistemi federal və yerli məhkəmlərdən təşkil edilib.

Adın etimologiyası

Tarix

Avropa kolonistləri Şimali Amerika qitəsinə gələndək (16 əsr) ABŞ-ın indiki ərazisində hindi tayfaları və eskimoslar yaşayırdı. 1607-ci ildə ingilislər indiki Virciniya ştatının ərazisində ilk daimi məskən saldılar. Ucuz zənci əməyi 17-18 əsrlərdə cənub ştatlarının plantasiya təsərrüfatının inkişafında mühüm rol oynadı. Kapitalizmin inkişafı ilə qabaqcıl ideologiya özünə yol açırdı (Tomas Cefferson, Bencamin Franklin). Şimali Amerikada İngiltərənin hökmranlığına son qoymuş istiqlaliyyət müharibəsi (1775-83) gedişində ABŞ-da İstiqlaliyyət Bəyannaməsi qəbul edilmişdir (1776 il iyulun 4-də). Yorktaun yaxınlığında vuruşmadan (1781) sonra ingilis İcmalar palatası müharibənin davam etməsi əleyhinə səs verdi və hökuməti sülh bağlamağa vəkil etdi. 1781 ildə Xarici İşlər, Maliyyə və Hərb Departamentləri yarandı. Həmin ildə Maliyyə Departamenti başçısı Robert Morris pul buraxılışı üçün Şimali Amerika Bankıya Konqres lisenziyasını verdi. 1787 ildə qəbul edilmiş yeni konstitusiya ABŞ-ı federal dövlət kimi rəsmiləşdirdi. 1789 ildə ilk prezidenti Corc Vaşinqton seçilmişdir. 1789-91-ci illərdə ilk siyasi partiyası - federalistlər və respublikaçılar meydana gəldi (1828 ildə federalistlər adını Demokrat partiyasıya dəyişdilər). 1791 ildə milli bank yaradıldı. Beynəlxalq meydanda öz mövqeyini möhkəmlətməyə səy göstərən Amerika 1808-09 illərdə Rusiya ilə diplomatik münasibətləri bağlandı. İngiltərə-Amerika müharibəsi (1812-14) ABŞ-ın müstəqilliyini möhkəmləndirdi. 19 əsrin əvvəllərində ABŞ-ın ərazisi xeyli genişləndi. 19 əsrin sonundan Cənubi KarolinaCorciyadan Missisipi, Alabama, LuizianaArkanzasa kimi genişlənmiş pambıqçılıq inkişaf etməyə başladı. 1803 ildə ABŞ höküməti Luiziananı Fransadan satın almışdı, 1819 ildə İspaniya Qərbi və Şərqi Floridanı Amerikaya güzəştə getməyə məcbur oldu. 1867 ildə Rusiyadan AlyaskanıAleut adalarını satın aldı. 19 əsrin 30-cu illərin əvvəlində Amerikada abolisionizm hərəkatı genişləndi. Lakin cənub quldarlarlıq ştatları şimal cəmiyyəti arasındakı ziddiyyətləri kəskinləşdirdi. 1860 il dekabrın 20-də Cənubi Karolina federal konstitusiyasın öz ratifikasiyasını pozmuş, ştatlar ittifaqından çıxdı. Fevralın 7-də Amerika Konfederativ Ştatlarının müvəqqəti konstitusiyası qəbul edilmişdir. Bu ABŞ-da Vətəndaş müharibəsi (1861-65) ilə nəticələndi. Bu dövrdə prezident Abraham Linkoln kölələrin federal səviyyədə azad etməsi haqqında bəyannaməsi imzaladı (1863 il yanvarın 1-də). 1869 ildə Vayominq ərazisi, 1893 ildə isə Kolorado ştatı qadınlara səsvermə hüququ verdi. Vətəndaş müharibəsindən sonra maldarlığın genişlənməsinə görə kovboylar meydana gəlmişdilər. 1886 il sentyabrın 4-də Ceronimonun tutulması ilə hindilərlə müharibələr əslində başa çatdı. Həmin ildə ABŞ yüzilliyi münasibəti ilə Fransadan bəxşiş Azadlıq Heykəli Nyu-York yaxınlığında açılmışdır. 1892 ildə 1954 ilə qədər işləmiş Ellis Aylend immiqrantlar qəbul mərkəzi açılmışdır. 1893 ildə ABŞ Havay adaları, İspaniya-Amerika müharibəsində (1898), Filippin, Quam adalarıPuerto-Riko tutuldu. 1903 ildə isə Panama kanalı zonası tutulmuşdur. Birinci dünya müharibəsində ABŞ əvvəlcə bitərəflik elan etmişdir. 1914 il oktyabr ayında prezident Vudro Vilson Antantaya qısamüddətli kreditləri verməyə icazə verdi. Amerikalıların batırmış xarici gəmilərdə həlaklarından sonra ABŞ Almaniya ilə diplomatik münasibətləri ləğv etmişdir və 1917 il aprelin 6-da ona müharibə elan etdi. Amerika Avropadakı silahlı qüvvələrinin başçısı Con Perşinq oldu. Həmin il dekabrın 18-də Konqres konstitusiyaya quru qanunu daxil edən 18-ci düzəlişi qəbul etdi. 1929-33 illər dünya iqtisadi böhranı Amerikaya xüsusilə ağır zərbə vurdu. 1941 il dekabrın 7-də ABŞ-a müharibə elan edən Yaponiya Pyorl-Harbor, Filippin və bir sıra başqa ərazilərdəki hərbi-dəniz bazalarına hücum etdi. Dekabrın 11-də Almaniyaİtaliya da Yaponiya tərəfində Amerikaya müharibə elan etdilər. 1942 ildə Sovet-Amerika danışıqları nəticəsində həmin il Avropada ikinci cəbhə açmaq barədə tam razılıq əldə edildi. [Sakit okeanda Yaponiyaya qarşı fəalliyatları admiral Çester Nimits və general Duqlas Makartur başçılıq etmişlər. Müharibə bitmiş kimi soyuq müharibə baş vermişdir. Amerikanın Sovet İttifaqı ilə münasibətləri pisləşmiş kimi 1948 ildə Corc Kennan saxlama (containment) doktrinasını irəli sürdü.

11 sentyabr terror aktlarından sonra Dünya ticarət mərkəzi göydələnləri

Həmin dövrdə Avropanın bərpası üçün Marşall planı qəbul edilmişdir. 1949 il aprelin 4-də NATO-nu yaratmış pakt imzalamışdır. 50-ci illərdə Amerikadakı istehlak səviyyəsi xeyli yüksəlmişdir, eyni zamanda demoqrafik doğum partlayışı (baby boom) baş vermişdir. Amerika orta sinfi yeniyetmələriyə görə ölkədəki rok-en-roll əyləncə sənayesinin çiçəkləyən sahəsi oldu. 1962-63 illərdə Karib böhranı baş vermişdir. 1963 il avqustun 28-də irqçilikseqreqasiyaya qarşı mübarizə Vaşınqtona marşla nəticələndi. 1966 ildə ABŞ Ali Məhkəməsi həbs edilmiş şəxsə onun hüquqlarını xəbər verməsi haqqında qərar verdi. Növbəti ildə prezident Lindon Conson mülki hüquqlar haqqında fərmanı imzaladı. Lakin Consonun böyük cəmiyyət programına baxmayaraq, ABŞ Vyetnam müharibəsinə cəlb edilmişdir. 1968 ildən hipi hərəkatı yaranmışdır. 1974 ildə Uotergeyt məsələsinə görə Riçard Nikson prezident vəzifəsini tərk etdi və onun əvəzinə Cerald Ford təyin edilmişdir. 80-ci illərdə Amerikada QİÇS epidemiyası baş vermişdir. Sovet İttifaqı dağılmış kimi Corc Buş prezident seçilmişdir. 1990-cı ildə növbəti ildə bitmiş Fars körfəzində müharibə başlandı. 2003 il martın 20-də İraqda müharibə baş verdi.

Fiziki-coğrafi xarakteristika

Mərkəz və şimal hissəsini ovalıqlar, düzənliklər, Appalaç dağları, qərb hissəsini Kordilyer dağlarının yüksək silsilələri, yayla və platoları tutur. Appalaç dağlarından şimalda geniş ərazini Mərkəzi Düzənliklər və qərbdə Böyük Düzənliklər tutur. Şimali Amerikada ən yüksək zirvə Alyaska silsiləsindəki Mak-Kinli dağıdır (6,193 m). ABŞ-ın çayları, əsasən, AtlantikSakit okeana, az qismi Şimal Buzlu Okeana tökülür. Ən böyük çayı Missisipidir.

İnzibati ərazi bölgüsü

Dövlət 50 ştatlardan, Kolumbiya federal dairəsi və asılı ərazilərindən ibarətdir.

Ştatlar rayonlara bölünürlər - kiçik inzibati vahidləri, ştatdan az və şəhərdən heç bir az deyil. ABŞda 3 141 rayon var.

ABŞ ştatları:

Alabama
Alyaska
Arizona
Arkanzas
Aydaho
Ayova
Cənubi Dakota
Cənubi Karolina
Corciya
Delaver
Florida
Havay
İllinoys
İndiana
Kaliforniya
Kanzas
Kentukki
Kolorado
Konnektikut
Luiziana
Massaçusets
Men
Merilend
Miçiqan
Minnesota
Missisipi
Missuri
Montana
Nebraska
Nevada
Nyu-Cersi
Nyu-Hempşir
Nyu-Meksiko
Nyu-York
Ohayo
Oklahoma
Oreqon
Pensilvaniya
Qərbi Virciniya
Rod-Aylend
Şimali Dakota
Şimali Karolina
Tennessi
Texas
Vaşinqton
Vayominq
Vermont
Virciniya
Viskonsin
Yuta

İqtisadiyyat

Əhali

Dil

Din

Mədəniyyət

Ədəbiyyat

Ernest Heminquey

Avropalılar Amerika ərazisinə gələndək burada hindi tayfalarının şifahi və yazılı ədəbiyyatı (epik əfsanələr, əsatir, əmək və döyüş mahnıları) olmuşdur. İngilis dilində ədəbiyyat 17-ci əsrdə yaranmışdır. R. Uilyamsın publisistikasında puritançılıq əleyhinə və demokratik motivlər əsas yer tutur. Amerika poeziyasının ilk nümunələri istiqlaliyyət uğrunda müharibənin doğurduğu ictimai yuksəlişlə bağlıdır (F. Freno, C. Barlou). 19-cu əsrin 1-ci yarısında Amerika ədəbiyyatında romantizm inkişaf etmişdi. Onun ilk görkəmli nümayəndəsi Vaşinqton İrvinq olmuşdur. Ceyms Fenimor Kuper tarixi romanlarında ("Pionerlər", "Sonuncu mogikan" və s.) hindi qəbilələrinin amansızcasına qırılmasını təsvir etmişdir. Demokrat və novator şair Uolt Uitmen quldarlıq əleyhinə mübarizəni, humanizm ideallarını tərənnüm etmişdir ("Ot ləçəkləri" məcmuəsi). Onun yaradıcılığı Amerika ədəbiyyatında realizmin təşəkkülündə mühüm rol oynamışdır. Uşaq aləmini realizmlə təsvir edən Mark Tven ("Tom Soyyerin macəraları") Amerika ədəbiyyatında sosioloji romanın əsasını qoydu ("Heklberri Finnin macəraları"). Güclü iradə, təbiət və cəmiyyətlə mübarizə romantikasını Cek London ("Həyat eşqi" hekayəsi, "Martin İden" romanı) təsvir etmişdir. Teodor Drayzer sadə amerikalıların faciəli taleyini təsvir etdi ("Cenni Herhard", "Amerika faciəsi", "Kerri bacı" romanları). Gorkəmli novella ustası O'Henrinin əsərlərində əmək adamlarının həyatı yumoristik təsvir olunur. Şair Co Hill sosialist ideyalarını tərənnüm etmişdir. Birinci dünya müharibəsi ərəfəsində K. Sendberq, R. Frost, V. Lindsey, E. A. Robinson və başqa şairlər realist əsərlər yazdılar. Bu dövrdə modernizm yarandı (E. Paund, T. S. Eliot, G. Stayn). 20-40-cı illərdə S. Lyuis Amerika həyat tərzini tənqid edən realist tarixi romanlar ("Bebbit", "Errousmit" və s.) yazdı. Skot Ficeraldın "Boyük Getsbi", Ernest Heminqueyin "Fiyesta", "Əlvida, silah" romanlarında cəmiyyətə "itirilmiş nəslin" dünyabaxışı əks olunmuşdur. 30-cu illərdə Heminquey antifaşist hərəkatına qoşulub ictimai mövzulara müraciət etdi, İspaniya vətəndaş müharibəsi haqqında əsərlər ("Beşinci kolonna" pyesi, "Zəng kimin üçün çalınır" romanı) yazdı. Lilian Helman psixoloji dramlar ("Payız bağı", "Tülkülər") yazdı. Con Steynbekin "Qəzəb salxımları" romanı bu dövrdə yazılmış ən yaxşı əsərlərdəndir. 50-60-cı illərdə ədəbiyyata Cerom Selincer, Con Apdayk, Sol Bellou, Harper Li, Rey Bredberi, Trumen Kapote, Robert Şekli, "əzilmiş nəsil" adlandırılan qrupun nümayəndələri Ç. Keruak, A. Ginsberq, Q. Korso, L. Ferlingetti və başqa yazıçılar gəlmişlər.

Zənci ədəbiyyatının ilk nümunələri "hüzn nəğmələri" və spiriçuelslərdir. Qaradərili şairə Fillis Uitli, publisist B. Banneker 18 əsrdə maarifçilərin davamçıları olmuşlar. Vətəndaş müharibəsindən sonra demokratik nəsr yarandı (Çarlz Çesnatın romanları).

Təsviri sənət

Raşmor dağında (Cənubi Dakota) təsvir edilmiş ABŞ prezidentləri

Hələ qədimdən ABŞ ərazisində hindi incəsənəti mövcud olmuşdur. Avropalılar ABŞ ərazisində məskunlaşdıqdan sonra burada demokratik məzmunlu portret sənəti inkişaf etdi, 18 əsrin ortalarında isə yüksək səviyyəyə çatdı (R. Fik, C. Kopli, B. Uest və b. rəssamların əsərləri bu dövrə aiddir). 18 əsrin axırı-19 əsrin əvvəlində istiqlaliyyət uğrunda müharibə ABŞ-da realist təsviri sənətin yüksəlişinə səbəb oldu. Realist portret müəllifləri Q. Stüart, Ç. Pil, T. Salli, batalist rəssam C. Tramball, 19 əsrin 1-ci yarısında təmtəraqlı, romantik pafoslu tablolar çəkən U. Olston, S. Morze və "Hudzon çayı məktəbi" adı ilə tanınmış mənzərə ustaları (T. Koul, T. Dauti, A. Dyurand və b.) işləyirdi. 1861-65 illər vətəndaş müharibəsi ilə əlaqədar demokratik hərəkatın genişlənməsi ABŞ-da realist rəssamların yaradıcılığının inkişafına şərait yaratdı. 20 əsrin əvvəllərində rəssamlardan R. Henri, C. Bellouz, C. Laks, C. Sloun, qrafik C. Pennell, heykəltəraş C. Barnard yeni mövzu və ifadə vasitələri axtarır, realist ənənələri davam etdirirdilər. 70-ci illərdə ölkədə fotorealizm naturalist sənəti geniş yayılmışdır. 1972 ildə Vaşinqton, Los-Anceles, Çikaqo, Boston, Nyu-York və başqa şəhərlərdə Azərbaycan tətbiqi sənət nümunələri də nümayiş etdirilmişdir ("Bahar" xalçası, 1964, L. Kərimov, 19 əsrdə Lahıc misgərlərinin hazırladığı mis satıl və s.).

Musiqi

Musiqi ABŞ musiqisində Şimali Amerikada yaşamış hindilərin musiqi folkloru, sonralar isə Avropa mühacirlərinin musiqi mədəniyyəti öz əksini tapmışdır; zənci xalq yaradıcılığı ənənələri (caz, spiriçuels, blüz, reqtaym və s.) əhəmiyyətli yer tutur. 16-17 əsrlərdə ilk mühacirlərin həyat və məişət şəraiti musiqi sənətinin inkişafı üçün az əlverişli idi. Bu dövrdə yalnız ingilis puritanlarının psalm və himnləri yayılmışdı. 18 əsrdə mühacirətin artması ölkədə professional müsiqi sənətinin formalaşmasına şərait yaratdı. Dini mahnılar müəllifi U. Billinqs, "Minervanın məbədi" (1781) operasının müəllifi F. Hopkinson, populyar lirik mahnılar müəllifi S. K. Foster, fortepiano əsərləri müəllifi L.M. Qotşalk (həmçinin pianoçu) ilk Amerika bəstəkarlarıdır. 19 əsrin 2-ci yarısında ABŞ-a köçən bir çox Avropa musiqiçisi burada simfonik orkestlər, musiqi təhsili müəssisələri və cəmiyyətlər yaratdı. 1883 ildə Nyu-Yorkda "Metropoliten-opera" teatrı açıldı. Amerika milli bəstəkarlıq məktəbinin banisi E. Mak-Douell olub. 20 əsrin əvvəllərində caz sənəti formalaşmış, D. Ellinqton, L. Armstronq, B. Qudmen və b. görkəmli caz ustaları yetişmişlər. Birinci dünya müharibəsindən əvvəl və sonra görkəmli Avropa musiqiçilərinin ABŞ-a köçməsi ölkənin musiqi həyatında yeni canlanmaya səbəb oldu. 20-ci illərin axırlarında Amerika professional bəstəkarlıq məktəbi yarandı (R. Harris, A. Koplend, U. Piston, R. Seşns, Ç. Ayvs). İlk milli opera "Porgi və Bess"in (1935) müəllifi C. Gerşvinin yaradıcılığında caz musiqisinin, zənci mahnı-rəqs folklorunun üslub xüsusiyyətləri inkişaf etdirilmişdir. U. Şumen, S. Barber, C. Menotti də bu dövrün bəstəkarlarındandır. 40-50-ci illərdə ölkədə müzikl janrı geniş yayılmışdı (bəstəkarlardan L. Bernstayn, R. Rocers, F. Lou). Bu dövrdə şair-bəstəkar, həmçinin xalq mahnıları ifaçılarından X. Ledbelli, Vudi-Qatri, P. Siger, eləcə də müğənni P. Robson məşhurlaşdı). Dirijorlardan Y. Ormandi, L. Stokovski, L. Maazel, pianoçulardan C. Brauninq, C. Bayron, B. Klaybern, M. Dixter, skripkaçılardan İ. Menuhin, İ. Stern, müğannilərdən M. Lansa, M. Anderson, M. Dobbs, L. Prays, musiqişünaslardan N. Slonimski, C. Çeyz ABŞ-ın görkəmli musiqi xadimlərindəndir. ABŞ-da Azərbaycan bəstəkarlarından Fikrət Əmirovun "Şur" və "Kürd-ovşarı" simfonik muğamları, Qara Qarayevin "İldırımlı yollarla" baletindən 2-ci süita ifa edilmişdir.

Kino

ABŞ-da kino istehsalına 1896 ildə Nyu-Yorkda başlanılmışdır. "Qatarın qarət edilməsi" (1903, rej. E. Porter) ilk Amerika bədii filmidir. 1910-20 illərdə rejissorlardan D. U. Qriffit tarixi və psixoloji dram, eləcə də epopeya janrını təkmilləşdirdi, T. X. İns vesternin, M. Sennett ekssentrik komediya janrının əsasını qoydu. Hollivud filmlərində R. Valentino, M. Pikford, Duqlas Ferbenks, sonralar Qreta Qarbo, Merilin Monro, Klark Qeybl, Q. Kuper və b. aktyorlar çəkilirdilər. Faşizm əleyhinə "Şimal ulduzu" (1943, rej. L. Maylstoun), "Yeddinci xaç" (1944, rej. F. Sinneman) və s. filmlər çəkildi. Bu dövrdə sənədli kino sahəsində daha böyük nailiyyətlər əldə edilmişdi (C. Ford, U. Uayler, F. Kapra və başqalarının filmləri). 1970-ci illərdə "Oklahoma belə yerdir" (rej. S. Kramer) və "Xaç atası" (rej. F. Koppola) çəkilmişdir.

Bayramlar

Bir çox xalqlarda olduğu kimi amerikalıların da milli bayramlarına Pasxa, MiladYeni il daxildir. Amerikalıların bir sıra özünəməxsus bayramları da var. Ən önəmliləri 4 iyul Müstəqillik günü və noyabrın axırıncı cümə axşamına düşən Şükran günü sayılır. ABŞ-da qeyd olunan bayramlardan ən maraqlısı Helluindir (31 oktyabr). Bu gün hər evdə gözlər və ağız kəsilmiş içi boş balqabaq olmalıdır. Bayramın ən məşhur adətlərindən biri budur ki, uşaqlar karnaval paltarlarını geyinib, qapı-qapı gəzib şirniyyat istəyirlər. Əgər evin sahibi xəsis çıxsa, uşaqlar intiqam ala bilərlər. Bundan başqa, Martin Lüter Kinqin xatirə günü (15 yanvar), Prezidentlər günü, Əmək günü, Kolumb günü, Veteranlar günü və s. qeyd olunur.[3]

İdman

Elm

Bencamin Franklin.

Bitki və heyvanlar aləmi, iqlimhidroloji hadisələrə dair ilk məlumat avropalıların Amerikaya gəldikləri dövrdən əvvəllərə təsaduf edir. Bu dövrdə hindilər əhəng daşı və silisiumlu şistlərdən mineral boyalar hazırlayır, qarğıdalı, tütün və digər mədəni bitkilər becərir, süni suvarma ilə məşğul olurdular. 16 əsrdən ABŞ ərazisi avropalılar tərəfindən öyrənilməyə başlandı. Şimali Amerika müstəmləkələrində elm öz inkişafının lap erkən dövründən Avropa, başlıca olaraq İngiltərə ilə sıx bağlı olmuşdur. Bu dövrdə tədqiqatçılar, əsasən, ölkəni təbii-elmi cəhətdən öyrənməyə çalışmışlar. Təbiyyat və texnika elmləri ilə məşğul olan əsas mərkəzlər Boston fəlsəfə cəmiyyəti (1683) və B. Franklin tərəfindən Filadelfiyada yaradılmış (1727) təbiət həvəskarları klubu idi (1743 ildən Amerika Fəlsəfə Cəmiyyəti adlandı). Botaniklərdən C. Banister, C. Bartram, C. Kleyton, ornitoloq M. Keytsbi, kimyaçı B. Raş və başqa kolleksiyalar, müxtəlif bioloji, coğrafi, geoloji və s. məlumatlar toplayaraq London Kral Cəmiyyətində nəşr etdirir, C. Kroqan paleontologiyamineralogiyaya dair ilk materiallar toplayırdı. Bitkilərin mədəniləşdirilməsi üçün təcrübə keçirilir (C. Loqan, C. Eliot), müntəzəm olaraq astronomik müşahidələr aparılırdı. Şimali Amerikada ilk astronomiya rəsədxanası 1769 ildə C. Uintrop tərəfindən yaradılmışdı. Fizika sahəsində C. Bouden, K. Kolden, eyni zamanda kimyaya, tibbə və s. aid əsərlər qoyub getmiş D. Rittenhaus, C. Çerçmen (1795 ildən Sankt-Peterburq EA əcnəbi fəxri üzvü) və görkəmli alim, siyasi xadim, elektrik nəzəriyyəsinin banilərindən biri B. Franklin (1789 ildən Peterburq EA əcnəbi fəxri üzvü) çalışırdı. 18 əsrin axırına yaxın ictimai yüksəliş və iqtisadi inkişaf nəticəsində təbiyyat və texnika elmləri sahəsində tədqiqatlar bir qədər sürətləndi. İnşaat texnikası təkmilləşdi, əyirici və pambıqtəmizləyən maşınlar ixtira edildi (E. Uitni, 1793), ilk gəmi konstruksiyaları yaradıldı (C. Ramzi, 1787, C. Fitç, 1788). 1780 ildə Bostonda Amerika Elm və İncəsənət Akademiyası, Massaçusetsdə tibb (1781) və kənd təsərrüfatı (1792) cəmiyyətləri, Filadelfiyada 1785 ildə kənd təsərrüfatı cəmiyyəti və 1792 ildə ilk elmi kimya cəmiyyəti, 1797 ildə Merilend EA, 1799 ildə Konnektikut Elm və İncəsənət Akademiyası (Nyu-Heyven) yaradıldı. T. Cefferson Milli Meteorologiya və Hidrologiya İdarəsinin bünövrəsini qoydu, yeni kənd təsərrüfatı bitkilərinin yetişdirilməsi, Uzaq Qərbin öyrənilməsi və elmin inkişafına aid digər hökümət tədbirlərini həyata keçirdi. ABŞ ərazisində təbii sərvətlərin mənimsənilməsi sürətləndi, geologiya və coğrafiya sahəsində tədqiqatlar aparıldı. 19 əsrin əvvəllərindən başlayaraq sənayenin müxtəlif sahələrində (toxuculuq məhsulları, silah, kənd təsərrüfatı alətləri, saat və s. istehsalı) kütləvi istehsal və standartlaşdırma prinsipləri intişar tapdı. Yeni körpü konstruksiyaları yaradıldı (İ. Taun), o zamana görə dünyada ən uzun kanal çəkildi (Olbani-Buffalo, 1825), yüksək təzyiqli buxar maşını yaratmaq sahəsində cəhdlər edildi (O. Evans); 1807 ildə R. Fulton praktiki yararlı olan ilk yançarxlı "Klermont" buxar gəmisini yaratdı. Uzunluğu 20 km-ə yaxın ilk dəmir yol xətti çəkildi və həmin xətt üçün ilk parovoz (P. Kuper, 1829) konstruksiya edildi. Külli miqdarda ixtiralar: kauçukun vulkanlaşdırılması üsulu (C. Qudyir, 1839), hidravlik turbin (S. Qaud, 1838, C. Frensis, 1849), elektrik mühərriki (T. Davenport, 1837), tikiş maşını (U. Hant, 1834, E. Hou, 1846), yazı makinası (K. Şole, 1867), rotasiya çap maşını (U. Bullon, 1863), taxılbiçən, otçalan, taxıldöyən və s. maşınların yeni növləri məhz bu illərdə yaradılmışdır. Elektrikdən əməli istifadə problemlərinə xüsusilə böyük əhəmiyyət verilirdi. C. Henri çoxqat məftil dolaqlı elektromaqnit quraşdırdı (1828), özünə induksiya hadisəsini (1832) və kondensatorun boşalmasının rəqs xarakterli (1824) olmasını kəşf etdi. Samuel Morze C. Henrinin tədqiqatlarına əsaslanaraq, 1837 ildə teleqraf aparatını, D. Yuz isə 1855 ildə hərfçapedən aparat ixtira etdi. 1844 ildə Vaşinqtondan Baltimora ilk teleqraf xətti, 1866 ildə isə iki transatlantik kabel çəkildi. 1846 ildə əsaslı elmi tədqiqatların aparılması üçün Vaşınqtonda ilk elmi müəssisə - Smitson institutu açıldı. 1852 ildə Nyu-Yorkda Amerika Coğrafiya Cəmiyyəti yaradıldı, 1863 ildə isə Vaşınqtonda ABŞ Milli EA yaradıldı. İxtiraçılıq fəaliyyətinə başlayan Tomas Edison 1872 ildə ABŞ-da ilk sənaye laboratoriyası yaratdı. 1876 ildə A. Bell telefon üçün patent aldı. 1881 ildə A. Maykelson işıq sürətinin Yerin hərəkətindən asılı olmamasını isbata yetirən təcrübələr apardı (Nobel mükafatı, 1907). 1901 ildə Milli standartlar bürosu yaradıldı. 1903 ildə Kitti-Hokda (Şimali Karolina) daxili yanma mühərrikli ilk təyyarə havaya qalxdı (Rayt qardaşları). 1911 ildə ABŞ-da ilk hidrotəyyarə konstruksiyası yaradıldı (Q. Kertiss). 1926 ildə mühərriki maye raket yanacağı ilə işləyən raketin ilk uçuşu oldu (R. Qoddard). 1922 ildə Edvin Habbl dumanlıqların təsnifatını verdi. R. Milliken 1911 ildə elektronun yükünü, 1922 ildə A. Kompton elektronlardan səpələnən rentgen şüalarının dalğa uzunluğunun dəyişməsi effektini kəşf etdi (1927 il Nobel mükafatı. 1927 ildə K. Devison (1937 il Nobel mükafatı) və L. Cermer elektronların difraksiyası kəşf etdilər, T. Riçards Faradeyin qanunlarını və izotopların varlığını eksperimental isbat edərək atom çəkilərinin dəqiq qiymətlərini müəyyənləşdirdi (1914 ilin Nobel mükafatı). 30-cu illərin əvvəllərində isə dünyada ilk dəfə olaraq ağır su əldə edib ondan deyterium ayırdı (R. Makdonald, Q. Yuri və başqalar).

Təhsil

Səhiyyə

Mətbəx

KİV

Nəqliyyat

Siyasət

Silahlı qüvvələr

"Nimits" aviadaşıyıcısı.

ABŞ silahlı qüvvələri quru qoşunları, hərbi donanma, hərbi hava qüvvələri, dəniz piyadası, sahil mühafizəsi və milli qvardiyadan ibarətdir. Sahil mühafizəsindən başqa hər bir ordu cinsi Müdafiə Departamentinin hissəsidir. Ordunun ali baş komandan prezidentdir. 2007 il aprel ayında hərbi xidmətdə 1,426,700 və ehtiyat qüvvələrdə 1,458,500 nəfər adam olmuşdur. Qadınlar da xidmət edirlər. Ordusunun büdcəsi 548.9 milyard dollardır. ABŞ silahlı qüvvələri Çindan sonra dünyada ən iridir. ABŞ-ın kontinental hissəsində 900 088, Havayda 33 343, Alyaskada 17 714, Quamda 3 784 və Puerto-Rikoda 1 552 nəfər var. 2003 ildə Amerika qoşunları heç olmazsa 39 ölkədə yerləşmişdir, ən iri kontingentlər Almaniyada (75 603), Yaponiyada (40 045), Cənubi Koreyada (29 086), İtaliyada (10 449) və Böyük Britaniyada (10 331) var. 2007 il mayın 5-də İraqda təxminən 160 min əsgər olmuşdur. 1950 və 2003 illərdə Amerika əsgərinin təsviri "Tayms" jurnalında meydana gəldi. Tarix ərzində Amerika silahlı qüvvələri varvar piratlarıya qarşı vuruşmuşdur, habelə Amerika-Meksika müharibəsində, vətəndaş müharibəsində, ispan-amerikan müharibəsində, Birinci və İkinci dünya müharibəsində və soyuq müharibəsində iştirak etmişdir. Hazırda qoşunlar terrorizmlə müharibə aparırlar. Beş hərbi akademiya var (Vest-Poynt, donanma akademiyası, sahil mühafizə akademiyası, ticarət donanması akademiyası ("Kinqs Poynt") və hərbi-hava qüvvələri akademiyası). Şəxsi mükafatlar arasında Şərəf Medalı, xidmət xaçı medalları, qoşunlarda mükəmməl xidmətə görə medallar, qəhramanlığa görə medallar və nailiyyətlərə görə medallardır. Həmçinin Vyetnamda və Koreyada xidmətə görə medallar, humanitar xidmətə görə, hərbi əsir, İraq kampaniyası və terrorizmlə qlobal müharibə medalları mövcuddur.

Şəkillər

İstinadlar

  1. http://www.usconstitution.net/consttop_lang.html.
  2. https://www.pbs.org/speak/seatosea/officialamerican/.
  3. Bu ölkədə polisə və məmura pul təklif etmək olmaz

Xarici keçidlər

Həmçinin bax

Şablon:Link FM Şablon:Link FM Şablon:Link FM Şablon:Link FM Şablon:Link FM Şablon:Link FM Şablon:Link FM