Jan-Batist Lamark: Redaktələr arasındakı fərq
k Şexsler şablonu diger standart şablonlara mevafiq düzeldilir |
k Şexsler şablonu diger standart şablonlara müvafiq düzeldilir |
||
Sətir 1: | Sətir 1: | ||
{{Şəxslər |
{{Şəxslər |
||
| |
|Şəkil = Jean-baptiste lamarck2.jpg |
||
| |
|Şəkil məlumat= |
||
|Şəkil miqyası = 200 |
|Şəkil miqyası = 200 |
||
|Adı = Jan-Batist Lamark<br>''Jean-Baptiste Pierre Antoine de Monet, Chevalier de Lamarck'' |
|Adı = Jan-Batist Lamark<br>''Jean-Baptiste Pierre Antoine de Monet, Chevalier de Lamarck'' |
15:41, 6 iyun 2011 tarixindəki versiya
Jan-Batist Lamark Jean-Baptiste Pierre Antoine de Monet, Chevalier de Lamarck | |
---|---|
Doğum tarixi | 1 avqust 1744[1][2][…] |
Vəfat tarixi | 18 dekabr 1829[1][2][…] (85 yaşında) |
Vəfat yeri | |
Dəfn yeri |
|
Fəaliyyəti | botanik, zooloq, akademik[d], təbiətşünas, universitet müəllimi[d], bioloq, kimyaçı, meteoroloq, paleontoloq, ensiklopediyaçı[d], yazıçı |
Üzvlüyü |
|
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
|} Jan Batist Pyer Antuan de Mone Lamark (Jean-Baptiste Pierre Antoine de Monet, Chevalier de Lamarck; 1 avqust 1744 — 18 dekabr 1829) — Fransa alim-təbiətşünası.
J.Lamark canlı dünyanın təkmil təkamül nəzəriyyəsəni yaratmağa çalışırdı. Sonradan bu nəzəriyyə Lamark nəzəriyyəsi adlandırıldı.
Öz dövründə diqqəti çəkməsə də sonradan müasir dövrədək qızğın mübahisə predmetinə çevrildi. Lamrk indiyə qədər müasirliyini itirməyən " Zoologiyanın fəlsəfəsi " (1809-ci il) kitabının müəllifidir.
Tərcümeyi-halı
Jan-Batist Lamark varlı olmayan zadəgan ailəsində anadan olub. Ordu sıralarında döyüşlərdə iştirak edib, zabit rütbəsinə qədər yüksəlib. Parisdə tibb elmini öyrənib və təhsil dövründə təbiət elmlərinə, xüsusilə də botanikaya böyük maraq göstərib..
1778-ci ildə o üç cildli " Fransız təbiəti " (fr. «Flore française») adlı kitab nəşr etdirir. Kitabın üçüncü nəşrində Lamark bitkilərin analitik təsnifat sistemini verir. Bu kitab ona böyük şöhrət gətirir və o Fransanın ən nüfuzlu botaniklərindən biri hesab edilməyə başlayır. Beş ildən sonra Lamark Paris Elmlər Akademiyasının üzvü seçilir.
Biologiya sahəsində elmi fəaliyyəti
Lamarkın təşəbbüsü ilə 1793-ci ildə özünün işlədiyi Kral Botanik Bağı Təbii Tarix Muzeyinə çevrilir. Onun özü isə cücü və soğulcanlar zoologiyası kafedrasının professoru olur və ora 24 il rəhbərlik edir.[3].
50 yaşlı insanın ixtisasını dəyişmək asan olmasa da o öz üzərində gərgin işləməklə botanika kimi zoologiyanın da tanınmış mütəxəssisi olur.
Lamark onurğasız canlıları öyrənməyə başlayır. Məhz o zoologiya elminə 1796-cı ildə "onurğasızlar" anlayışı gətirir. 1815-ci ildən 1822-ci ilədək onun yeddi cildlik " Onurğasızların təbbi tarixi" adlı fundamental əsəri nəşr edilir. O orada onurğasızlrın elmə məlum olan 10 sinfini təsnif edir. Müasir elmdə artıq 30 növ təsniflndirir.
Lamark 1802-ci ildə elmə "biologiya" termini gətirir. O bunu alman alimi H.R.Trevinarusla eyni vaxtda, ancaq ondan asılı olmadan təklif edib.[3].
Lamark 1809-cu ildə " Zoologiyanın fəlsəfəsi" kitabını dərc etdirir. Dahi almi orada canlı aləmin təkamülünə dair öz nəzəriyyəsini irəli sürür. Lamarkın davamçıları Çarlz Darvinin təbii seçmə nəzəriyyəsinə " daha uyğun gələnin yaşaması" fikrini əlavə edirlər.
Həyatının son illəri
1820-ci ilə Lamark tam kor olur. Axırıncı illərə qədər onun yanında qızı Korneliya olur və atasının diqtə etdiyi fikirləri yazır. Lamark son illərini kasıbçılıq içərisində yaşayır.[3].
Lamarkın digər elmələrə töhvəsi
Botanika və zoologiyadan başqa Lamark hidrologiya, geologiya və meteorologiyayaya dair əsərlər yaradır.
Əsərləri
- Système des animaux sans vertèbres, P., 1801 (fr.);
- Système analytique des connaissances positives de l'homme. P., 1820 (fr.);
- Histoire naturelle des animaux sans vertèbres, 2 éd., t. 1—11, P., 1835—1845 (fr.); в рус. пер. — Философия зоологии, т. 1—2, М. — Л., 1935—1937;
Ədəbiyyat
- Комаров В. Л. Ламарк, М. — Л., 1925;
- Пузанов И. И. Жан Батист Ламарк, М., 1959;
- Landrieu М. Lamarck, le fondateur du transformisme, P., 1909 (fr.);
- Perrier E. Lamarck, P., 1925 (fr.);
- Grassé P.-P. Lamarck et son temps: L'évolution, P., 1957 (fr.);
- Mantoy B. Lamarck, créateur de la biologie, P., 1968 (fr.).
Istinadlar
- ↑ 1 2 Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- ↑ 1 2 Burkhardt R. W. Jean-Baptiste Lamarck // Encyclopædia Britannica (ing.).
- ↑ 1 2 3 Большая Советская Энциклопедия, статья «Ламарк…»