Aşıq Hüseyn Bozalqanlı: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k Resmi vebsaytı -> Sayt
k Şablonda lazımsız hisse silinir
Sətir 2: Sətir 2:
|Şəkil = Aşıq Hüseyn Bozalqanlı.jpg
|Şəkil = Aşıq Hüseyn Bozalqanlı.jpg
|Şəkil məlumat=
|Şəkil məlumat=
|Şəkil miqyası = 200
|Şəkil miqyası =
|Adı = AŞIQ HÜSEYN BOZALQANLI
|Adı = AŞIQ HÜSEYN BOZALQANLI
|Tam adı =
|Tam adı =

13:47, 9 iyun 2011 versiyası

AŞIQ HÜSEYN BOZALQANLI
Doğum tarixi 1868 və ya 1875
Doğum yeri
Vəfat tarixi 13 noyabr 1941(1941-11-13)
Vəfat yeri
Dəfn yeri
Fəaliyyəti şair, yazıçı
Üzvlüyü

Həyatı

Aşıq Hüseyn Bozalqanlı 1862-ci ildə Tovuz rayonunda Bozalqanlı kəndində anadan olub. Kənddə yeni açılan dini məktəbdə, molla Səməd Axundun məktəbində üç il təhsil alıb, ərəbfars dillərini mükəmməl öyrənib. Çox kiçik yaşlarından şerə, sənətə bağlanıb, hələ on iki yaşında ikən şer yazmağa başlayıb. Toylarda, məclislərdə aşıqlara qulaq asıb, aşıq sənətinə də uşaqlıqdan valeh olub.
Cəmi üç ay aşıq Məmmədquluya şagird olub. Fitri istedada malik olan Hüseyn toylarda, ziyafətlərdə bacarıqlı aşıq kimi şöhrət qazanıb. Bu, təsadüfi deyildi - Hüseyn haqq aşığı idi, dərsi də ona möcüzələr yaradan Allah vermişdi.
Aşıq Hüseyn Bozalqanlı həmişə hazırcavab, özünə inamlı olub. Atası Məşədi Cəfərqulu kimi comərdliyi, qəhrəmanlığı ilə seçilən nadir şəxsiyyətlərdən biri hesab edilib. O, həmişə üstündə sazla yanaşı, mauzer də gəzdirərmiş...
Aşıqlarla deyişmədə heç vaxt sözünü birinci deməzmiş, öz rəqibinə fürsət verər və nəticədə təmkinilə qalib gələrmiş.
Görkəmli sənətkar Qurbani, Abbas Tufarqanlı, Vaqif kimi sənətkarların irsilə tərbiyələnən, aşıq poeziyasının bütün formalarında yaratdığı şerlərlə - gözəlləmələr, qoşmalar, təcnislər, dodaqdəyməzlər, divanilər, gəraylılar, dastanları ilə aşıq və şairlər içərisində həmişə seçilərmiş.
Azərbaycan xalq yaradıcılığının inkişafında da Aşıq Hüseynin böyük xidməti olub. O, "Qara Tanrıverdi", "Nəriman", "Xanlar", "Hacı Tağı" dastanlarının yaradıcısıdır. "Koroğlu" dastanının ən kamil bilicisi məhz Aşıq Hüseyn hesab edilib. Dastanın bir neçə qolu - "Koroğlunun Toqat səfəri", "Bağdad səfəri", "Həmzənin Qıratı aparması", "Koroğlunun vuruşması" və s. qolları Aşıq Hüseynin dilindən yazılıb.
Bu böyük sənətkar dövrünün görkəmli tarixi şəxsiyyətləri ilə qarşılaşıb və həmişə də onların məhəbbətini qazanıb.
1917-1922-ci illərdə Həmid Sultanovun tapşırığı ilə tez-tez Aşıq Hüseyn, Aşıq Mirzə və Xəyyam Mirzədən ibarət aşıq məclisi təşkil olunarmış...
Metex qalasında həbsdə olarkən N.Nərimanovla yaxından tanış olur və sonradan "Qoca Şərqin Nərimanı gəlirmi?" şerini və "Nəriman" dastanını yazır.
Bədahətən söz deməkdə də Aşıq Hüseynin əvəzi olmayıb. Buna görə də sevimli xalq şairimiz Səməd Vurğun onu "əli qılınclı şair" adlandırar və həmişə ona dərin məhəbbət bəsləyərdi.
"Geri dur" müxəmməsi və digər şerlərindən aydın olur ki, Hüseyn Bozalqanlı Sədi, Firdovsi, Füzuli kimi klassiklərin əsərlərinə dərindən bələd olub. Satira isə onun yaradıcılığında xüsusi yer tutub. Müxəmməslərində satirik poeziyamızın novatoru Sabir duyğuları duyulur. 1940-cı ildə yazdığı "Bilin" müxəmməsi buna gözəl misaldır:

Səhər durur kolxozçular
Tarlaya katan aparır,
Qəprətivə gələn malı
Kölgədə yatan aparır,
Növbədəki durub baxır
Qarzınka atan aparır,
Artıq çıxan qazanc pullar,
Özünə cibistandı, bilin.

Ölməz sənətkar yaşadığı mühitdə baş verən hadisələrə çox həssaslıqla yanaşar, ona açıq münasibətini bildirərdi. O, 1906-cı ildə törədilən erməni-müsəlman davasını, millət qırğınını çox uzaqgörənliklə qabaqcadan duyur və öz şerində əks edirdi. "Lənət" şerində bu qırğını, ədavəti törədəni açıq-aşkar lənətləyir:

Kəsib dar bədəni deyirlər: dayan!
Hayes, türkes, ermənisən, müsəlman?
Arifsənsə mənasını anla, qan,
Gizlində min əməl tutana lənət!

Aşıq Hüseynin bütün şerləri zəngin xalq təcrübəsinə əsaslanan ibrətamiz nəsihətlərdir, sınaqlardan çıxmış həyat fəlsəfəsidir. Onun fəlsəfi fikirləri, dini baxışları, həyatın yaranması haqqında şerləri aşığın dünyagörüşünün nə qədər kamil olduğunu bir daha sübut edir:

Cəlili-cabbarım, Qadiri-muxtar,
Altı gündə bu dünyanı çəkibdi.
On səkkiz min aləm küllü hər nə var,
Ərşi, kürsü, nöh asmanı çəkibdi.

1937-ci il noyabrın 13-də aşıq Hüseyn Bozalqanlı Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının üzvü və ittifaq nəzdində olan aşıqlar bölməsinin rəhbəri seçilib. Ustad sənətkar I və II Aşıqlar qurultaylarının, eləcə də, Moskvada keçirilən Azərbaycan ədəbiyyatı və incəsənəti ongünlüklərinin iştirakçısı olub. Şairin əməyi dövlət tərəfindən çox yüksək qiymətləndirilib. O, "Şərəf nişanı" ordeni və fəxri fərmanla mükafatlandırılıb, 1941-ci il oktyabrın 16-da isə ən yüksək fəxri ada - Azərbaycanın əməkdar incəsənət xadimi adına layiq görülüb.
Ölməz sənətkarin on dörd şagirdi olub. O, müasirləri məşhur Aşıq Ələsgər, Növrəs İman, Aşıq Ağacan, Xəyyam Mirzə, Qazaxlı Mirzə Səməd, şair Vəli, şair Nəcəf və başqaları ilə deyişib.
Hüseyn Bozalqanlı 1941-ci il noyabrın 13-də vəfat edib. Qəbri Bozalqanlı kəndinin el qəbristanlığındadır.

Yaradıcılığı

Qoşmalar

Səni

Bir gecə mən sənə mehman olanda,
Sən məni istədin, ha mən də səni,
İlqar verib, dönüb biilqar olsan,
Məzəmmət eyləyə həm onda səni.

Qol boynuna salıb, sənə söz dedim,
Namə ha yazmadım, üzbəüz dedim,
Vədə verdin, üç saata gözlədim,
Səkkizdə, doqquzda, həm onda səni.

Hüseyn deyər mətləbinə çataydın,
Məclisimdə xoş ixtilat qataydın,
Həmişəlik eyvanımda yataydın,
Gəlib tapaydılar ha məndə səni.
 
İndi

Müxənnət zamana, beymürvətə fələk.
Qoymadı mətləbim, bir aləm indi,
Gözüm açdım qərinələr dolandım,
Görünür gözümə bir aləm indi.

Kamil bağban bağçasını suvara,
Plan çəkə, kanal vura, su vura,
Bir şah gördüm səməndinə suvara,
Tutmuşdu dəstində bir aləm indi.

Hüseynəm, əlimdən uçdu tərlanım,
Qırdı şikar bəndi, qaçdı tərlanım,
Uca dağ başını aşdı tərlanım.
Getdi qürbət eldə yad ələ mindi.

Lalə

Xəstə cismim bir cananın ucundan,
Yanıb atəşlərə əriyir, Lalə,
Hicranın ləşkəri, qəmin sultanı,
Saf çəkib, üstümə yeriyir, Lalə.

İstəyirəm qədəm qoyum elimə,
Qaşlarıyla qıfıl vurur dilimə,
Zülfün kəməndini salıb belimə,
Hüsnün sütununa sarıyır Lalə.

Leyli kimi hərdən çıxır eyvana,
Məcnun tək Hüseyni edir divanə,
Əlinə götürüb şirmayı şana,
Şahmar zülflərini darayır Lalə.

Bükülmüş

Xoca Əhməd özün salıb əngələ,
Torpağa, qəltanə, lilə, bükülmüş,
Danışdığı sözlər fisqi-fəsadlı,
Hiyləyə, fitnəyə, felə bükülmüş.

Sözlərimi çəkməyirəm dərinə,
Sərim qurban mərd igidin sərinə,
Axşam olcaq girir ocaq yerinə,
Kəsəyə, kömürə, külə bükülmüş.

Yazıq Hüseyn elmlərdən halıdı,
Öz ürək sözüdü, öz kamalıdı,
Burnu çarıq, lap İrəvan malıdı,
Noxtaya, palana, çula bükülmüş.

Yeridi

Çərşənbə günündə xas axşamında,
Sallandı qarşımda sona yeridi.
Başını oynatdı, gözüylə güldü,
Bir ox vurdu, şirin cana yeridi.

Quba qaz yerişli, maral baxışlı,
İnnabı dodaqlı, mirvari dişli,
Ucu gülabatın, xurmayı saçlı,
Telində şirmayı şana yeridi.

Yoxdur gözəlliyə qüsur, bəhana,
Camalın şöləsi düşüb cahana,
Hüseyni eylədi dəli-divana,
Məcnun kimi biyabana yeridi.

Təcnislər

Ya dəyə

Nə lazımdır, naqafilə söz deyim,
Xatirinə ya dəyməyə, ya dəyə.
Sizin olsun, eyvan, otaq, alaçıq,
Bizə bəsdi ya kölgəlik, ya dəyə.

Hüseyn deyər mail oldum Gülxara,
Geyinmişdir atlas, ziba gülxara,
Qorxuram ki, qismət ola gül xara,
Bağban ölə, dal budağı yad əyə.

Müxəmməslər

Gözələ

Həzərat, yaxşı baxın,
Qarşıda duran gözələ,
Ay qabaq, lalə yanaq,
Qaşları kaman gözələ!
Ya huridir, ya pəridir,
Behiştdə qılman gözələ.
Bu surətdə, bu camalda,
Kim deyər insan gözələ.

Gəraylılar

Əlindən

Nə qanır, nə qandırır,
Dad-aman nadan əlindən.
Qoymur ara düzəltməyə,
Xuliqan şeytan əlindən.

Namərd öldürər acından,
Doymaz dünya xəracından,
Ələkbər tamah ucundan,
Döşədi astan əlindən.

Hüseyn oldu işdən halı,
Çox çəkildi qeylü-qalı,
İki aylıq materialı,
Verdilər pünhan əlindən.

Geyindi

Bahar gəldi, çiçək açdı.
Güllər qırmızı geyindi,
Çırtıq dəydi, üz qanadı,
Xallar qırmızı geyindi.

Yarım yuxudan oyandı,
İncidi, küsdü, usandı,
Barmaq buxağa dayandı,
Əllər qırmızı geyindi.

Yarpaqları güldən təzə,
Ağzı qaymaq, dili məzə,
Hüseyn, canan gəldi bizə,
Yollar qırmızı geyindi.

Mənbə

  • Aşıqlar. (toplayanı: Hümmət Əlizadə), Bakı, "Azərnəşr", 1938. səh.207-213.
  • Maşallah Xudubəyli. “Mənim sazlı-sözlü dünyam”. Bakı, “Elm və təhsil”-2010. səh.73-79

İstinadlar

Xarici keçidlər

Həmçinin Bax