Şeyx Cüneyd türbəsi

XVI əsrdə Azərbaycanda tikilən və Səfəvilərin yadigarı olan abidələrdən biri də Qusar rayonunun Həzrə kəndindəki Şeyx Cüneyd türbəsidir. Şeyx Cüneyd Şah İsmayıl Xətainin babası idi. O, XV əsrdə Şirvana etdiyi hərbi yürüş zamanı Şirvanşahlar tərəfindən öldürülmüş və Həzrə kəndində dəfn edilmişdir. Səfəvilər Şirvanda hakimiyyəti ələ aldıqdan sonra, 1544-cü ildə Həzrə kəndindəki məzar üzərində türbə tikdirilmişdir.

Türbənin planı və kəsiyi

Bişmiş kərpicdən inşa edilən türbə binası daxildən və xaricdən düzbucaqlı plana malikdir. Şeyx Cüneydin məzarı üzərindəki sənduqə bərk ağacdan nəfis işlənmiş şəbəkəli çərçivə içərisinə alınmış, üzərində mənbər qoyulmuşdur. Görünür bu türbədən bir zamanlar məscid kimi istifadə edibmişlər. Türbənin üzəri böyük bir günbəzlə örtülmüşdür. Yeddi sətirdən ibarət ərəb dilində nəsx xətti ilə həkk olunmuş kitabə türbənin qərb qapısı üzərindədir: "Bu mübarək və kəramətli, yüksək sultan, kəramətli və ədalətli xaqan, fars və ərəb hökmdarlarının ağası- Allah onun kölgəsini yelərdən əskik etməsin-qurunun və suyun rəhmanı, dini, dünyanı, xilafəti və səltənəti əzizləyən, Mustafaya (Muhəmməd (s) peyğəmbərə) mənsub olan şəriət qaydalarını yayan, Murtəzanın əqidəsini davam etdirən (şiəliyi), minnət və ehsan edən, Allaha təvəkkül edən, Sultan oğlu Sultan Əbdülmüzəffər şah Təhmasib əl-Hüseyni Bahadurxanın-Allah onun hökmranlığını və sultanlığını daima etsin və hər iki dünyanı onun yaxşı işləri və ehsanı ilə feyzləndirsin, öz qəlbini, biliyini Allaha və bəşər aləminə həsr etməyi ilə həzrətlərdən fərqlənsin (məxsus qılsın) -hökmüranlığı zamanında səadət və əzizlik sahiblərinin ən fəxrlisi, vahid Allahın rəhmətinə qovuşmuş Xacə Fəxrəddin Əhməd Fərəhaninin oğlu -Yüksək Allah onun şükrlərini, səy və yaxşı işlərini qəbul etsin- qəbilələrin pənahgahı olan böyük vəzir həzrətləri, Allah rəhmətinə getmiş Ziyaəddin Hizamülmülk oğlu ən yüksək vəzirlərin vəziri, hökmdar və valilərin bəyənilmişi, xalqın bütün üzvlərinin tədbirçisi, xalqın yaxşı işlərinə zamın olan əmmamə sahiblərinin xidmətçisi, kəramət sahiblərnin itaətində olmuş, yaxşı işlər binalarının banisi, ehsan və səy edənlərin çalışqanı, vahid Allahın Mehribanlığı ilə seçilmiş, əzizlik və vəzirlik fələkinin günəşi Ağa Məhəmməd, kəramət sahiblərinin sultanı, yetişmiş və bəyənilmişlərin rəhbəri, ariflərin rəisi, düz yolla gedənlərin yol göstərəni, təriqət məsləkində vahid yol seçmiş, həqiqət məmləkətlərinin sahibi, öz fazilliyi (biliyi) ilə dövlətli olan Sutan Şeyx Cüneyd Səfəvinin -Allah onun qəbrini işıqlandırsın və şəhid olduğu yeri haqq eləsin-qəbri üzərində 951-ci ilin axırında tikilməsinə müvəffəq olmuşuq." Hicri 951-ci il 1544-1545-ci Milad ilinə müvafiqdir. Kitabədən göründüyü kimi abidəni, məscid-türbəni hicri 951-ci il (1544-1545) ilin axırlarında I Şah Təhmasibin hökmranlığı dövründə onun vəziri Xacə Fəxrəddin Əhməd Fərəhani oğlu Xəcə Ziyaəddin Nizamül-mülkün oğlu Ağa Məhəmməd tikdirmişdir. Türbədə dəfn olunmuş Şeyx Cöneyd məlum olduğu kimi Səfəvi şeyxlərindən biri, Ərdəbil hakimi olmuşdur.

Şeyx Cüneyd türbəsi böyük aşırımlı günbəzlə örtülü imiş. Sonralar ona bitişik məscid tikilməsi və damın dəyişdirilməsi nəticəsində türbə öz əvvəlki görkəmini itirmişdir. Türbənin içərisi əvvəlki görkəmini qoruduğu üçün daha maraqlıdır və burada hər şeydən əvvəl günbəzə keçid təşkil edən stalaktitlərin məharətlə həlli diqqəti cəlb edir. Türbənin daxili divarları 2 metrə qədər bənövşəyi və firuzəyi kaşı ilə örtülüdür.