I Əlaəddin Keyqubad: Redaktələr arasındakı fərq
| Sətir 16: | Sətir 16: | ||
Bu sırada [[Artuqlu sülaləsi|Artuklular]]dan [[Diyarbəkir]] hökmdarı olan Mesudun Keyqubad adına oxunan hutbeyi kaldırması üzerine buraya Mubarezeddin Çavlı kumandasında bir ordu gönderdi. Bu ordu, Mesud’un ordusunu yendi ve [[Çemişgezek]] gibi bazı kaleleri ele keçirdi. Ayrıca, [[Əyyubilər|Əyyubi]] hökmdarı Məlik Əşrəfin yardımçı olaraq gönderdiyi qüvvətləri de bozguna uğratdı. Bundan sonra, Əyyubilərlə yaxşı keçinmək isteyen Əlaəddin Keyqubad əsir aldığı Əyyubi sərkərdələrini sərbəst buraxdı. Aynı şekilde Melik Mesud’u da bazı hediyeler karşılığında yerinde bıraktı. |
Bu sırada [[Artuqlu sülaləsi|Artuklular]]dan [[Diyarbəkir]] hökmdarı olan Mesudun Keyqubad adına oxunan hutbeyi kaldırması üzerine buraya Mubarezeddin Çavlı kumandasında bir ordu gönderdi. Bu ordu, Mesud’un ordusunu yendi ve [[Çemişgezek]] gibi bazı kaleleri ele keçirdi. Ayrıca, [[Əyyubilər|Əyyubi]] hökmdarı Məlik Əşrəfin yardımçı olaraq gönderdiyi qüvvətləri de bozguna uğratdı. Bundan sonra, Əyyubilərlə yaxşı keçinmək isteyen Əlaəddin Keyqubad əsir aldığı Əyyubi sərkərdələrini sərbəst buraxdı. Aynı şekilde Melik Mesud’u da bazı hediyeler karşılığında yerinde bıraktı. |
||
Sultan Alaeddin, [[Trabzon Rum |
Sultan Alaeddin, [[Trapezund imperiyası|Trabzon Rum imperiyası]]nın gücünü qırmaq üçün [[Sinop]]da bir donanma inşa ettirdi. Bu arada Selçuklu tüccarlarının şikayetleri üzerine [[Kastamonu]] emiri Hüsameddin Çoban’ı [[Qaradəniz]] donanmasıyla [[Krım]] Seferine memur etti. Əmir Çoban önemli bir ticaret şehri olan [[Sudak]]ı fethetti. Şehirde bir [[cami]] inşa ettirdi ve askerlerini yerleştirdiği bir [[qarnizon]] qurdu. [[Ruslar]] Sudakın Selcuqlu hakimiyeti altına girmesini tanımak zorunda kaldılar. |
||
Güneyden gelen ticaret yollarını tehdit eden küçük Ermenistan krallığını cezalandırmak üzere Mübarezeddin Çavlı ve Mübarezeddin Ertokuş kumandasında bir ordu göndererek [[İçel]]’i devletin toprakları arasına kattı. Böylece İçel'den Antalya'ya kadar bütün kıyı şeridini Anadolu Selçuklu ülkesine katıldı. Moğolların Anadolu’ya girmesi tehlikesi karşısında 1226'da Eyyubilerle ilişkilerini geliştirdi. 1226-28 tarihleri arasında [[Mengüçlü Beyliği]]nin başına geçen Davud Şah bin Behramşah’ın Anadolu Selçukluları aleyhine Tuğrul Şah, Harezmşah Celaleddin Mengüberti ve İsmaili reisi Alaeddin’le ittifak ettiğini duyan Alaeddin Keykubad, bunlara karşı harekete geçerek [[Erzincan]], [[Kemah]] ve [[Şebinkarahisar]]’ı devletine kattı. Bu esnada son Harzemşah Sultanı Celaleddin Mengüberti Ahlat’a saldırdı. Trabzon İmparatorluğu’yla ittifak kuran Celaleddin’i 1230’daki [[Yassı Çemen Savaşı]]’nda ağır yenilgiye uğrattı ve [[Erzurum]]’u kolayca ele geçirdi.Alaattin Keykubat saltanatının en büyük hatasını Celalettin Harzemşah'la savaşarak yaptı. Türk ve Müslüman devletler arasında vuku bulan bu savaşlar, Anadolu'ya doğru harekete geçen [[Moğollar]]ın işini kolaylaştırmaktan öte bir işe yaramadı. Bilhassa [[Harzemşahlar Devleti|Hazremşahlar]]'ın gücünün kırılması, Moğollar önünde durabilecek önemli bir kuvvetin ortadan kalkmasına sebep oldu. |
Güneyden gelen ticaret yollarını tehdit eden küçük Ermenistan krallığını cezalandırmak üzere Mübarezeddin Çavlı ve Mübarezeddin Ertokuş kumandasında bir ordu göndererek [[İçel]]’i devletin toprakları arasına kattı. Böylece İçel'den Antalya'ya kadar bütün kıyı şeridini Anadolu Selçuklu ülkesine katıldı. Moğolların Anadolu’ya girmesi tehlikesi karşısında 1226'da Eyyubilerle ilişkilerini geliştirdi. 1226-28 tarihleri arasında [[Mengüçlü Beyliği]]nin başına geçen Davud Şah bin Behramşah’ın Anadolu Selçukluları aleyhine Tuğrul Şah, Harezmşah Celaleddin Mengüberti ve İsmaili reisi Alaeddin’le ittifak ettiğini duyan Alaeddin Keykubad, bunlara karşı harekete geçerek [[Erzincan]], [[Kemah]] ve [[Şebinkarahisar]]’ı devletine kattı. Bu esnada son Harzemşah Sultanı Celaleddin Mengüberti Ahlat’a saldırdı. Trabzon İmparatorluğu’yla ittifak kuran Celaleddin’i 1230’daki [[Yassı Çemen Savaşı]]’nda ağır yenilgiye uğrattı ve [[Erzurum]]’u kolayca ele geçirdi.Alaattin Keykubat saltanatının en büyük hatasını Celalettin Harzemşah'la savaşarak yaptı. Türk ve Müslüman devletler arasında vuku bulan bu savaşlar, Anadolu'ya doğru harekete geçen [[Moğollar]]ın işini kolaylaştırmaktan öte bir işe yaramadı. Bilhassa [[Harzemşahlar Devleti|Hazremşahlar]]'ın gücünün kırılması, Moğollar önünde durabilecek önemli bir kuvvetin ortadan kalkmasına sebep oldu. |
||
21:36, 1 fevral 2012 tarixindəki versiya
I Əlaəddin Keyqubad (Ərəb əlifbası ilə: علا الدين كيقباد بن كيكاوس) (d. 1192 - ö. 1237), Anadolu Səlcuqlu sultanıdır (1221-1237). Sultan I Qiyasəddin Keyxosrovun oğludur. Səltənəti boyunca inşa etdirdiii və çoxu günümüzə qədər çatan əsərlər, idari və əsgəri baxımdan həm şəxsiyyətinə, həm də dövlətinə qazandırdığı etibara görə Türkiyə və dünya məxəzlərində ən ünlü Anadolu Səlcuqlu sultanıdır.
Konya Əlaəddin Camii və Beyşehir Kubadabad Sarayları tikdirdiyi ən önəmli memarlıq abidələrindəndir.
Həyatı
Hökmdarlıqdan öncəsi
Mükəmməl bir təhsil və tərbiye ilə yetiştirildi. Türk-İslam adət-ənənələrinə görə Əmir Seyfəddin, Ay-Aba ve Əmir Bedrəddin Gövhərtaş ona atabəy təyin edildi. Ana dili olan Türk dili ilə bərabər, Farsca, Yunanca və Ərəbcə öyrəndi. Ayrıca yüksək İslami elmləri və astronomiyanı da bilirdi.
1205-ci ildə Tokat məliki (valisi) təyin edilerək dövlət idarəsini öyrendi ve tecrübe sahibi oldu. Babasının ölmesi üzerine Sultanlığa önce ağabeyi I İzzəddin Keykavus seçildi. Bunu qəbul etməyib taxta keçmek isteyen Keyqubad, Ərzurum məliki Toğrul şah ilə anlaşarak Kayserideki böyük qardaşının üzerine yürüdü. Fakat taraftarları qardaşı ilə birleşince Ankara qalasına sığındı. Keykavus, Ankara qalasını kuşatarak Keykubadı ele geçirdi və Malatyadaki Minşar qalesine haps etdi.
Səltənati
Keykavusun 1220-ci ildə ölümü üzerine taxta çıxtı. Özünden önceki üç Səlcuqlu sultanı kimi, Əlaəddin Keyqubad da, Beylerbeyi Seyfəddin Ay-Aba, Əmir-i axur Zeynəddin Beşara, Əmir-i Meclis Mübârizeddin Bəhramşah və Bəhaəddin Kutluğca kimi dövlət adamları və böyük sərkərdələrin seçimi və tərcihi ilə taxta çıxarılmışdır. Onun genişleme və böyük dövlet halına gəlmə siyasetine devam etti. Anadolu Selçuklu Devleti'nin en parlak dönemini yaşattı. Önce, Ermənilərlə Şərqi Latınlar arasındaki çatışmadan faydalanarak Ermənilərin əlindeki Kalonoros qalasını aldı. Yeniden inşa edilen ve sağlam surlarla çevrilen şəhərə Sultanın ismine izafeten Əlaiye (günümüzde Alanya) ismi verildi. Əlaəddin Keyqubad bu kentte bir tersane ve tophane kurdurdu ve kentin kalesini yeniden yaptırdı. Tüccarların karada Ermenilerin, denizde Avrupalı korsanların saldırılarına uğraması üzerine İçel'den Antalya'ya kadar bütün kıyı şeridini topraklarına kattı.
Bu sırada Artuklulardan Diyarbəkir hökmdarı olan Mesudun Keyqubad adına oxunan hutbeyi kaldırması üzerine buraya Mubarezeddin Çavlı kumandasında bir ordu gönderdi. Bu ordu, Mesud’un ordusunu yendi ve Çemişgezek gibi bazı kaleleri ele keçirdi. Ayrıca, Əyyubi hökmdarı Məlik Əşrəfin yardımçı olaraq gönderdiyi qüvvətləri de bozguna uğratdı. Bundan sonra, Əyyubilərlə yaxşı keçinmək isteyen Əlaəddin Keyqubad əsir aldığı Əyyubi sərkərdələrini sərbəst buraxdı. Aynı şekilde Melik Mesud’u da bazı hediyeler karşılığında yerinde bıraktı.
Sultan Alaeddin, Trabzon Rum imperiyasının gücünü qırmaq üçün Sinopda bir donanma inşa ettirdi. Bu arada Selçuklu tüccarlarının şikayetleri üzerine Kastamonu emiri Hüsameddin Çoban’ı Qaradəniz donanmasıyla Krım Seferine memur etti. Əmir Çoban önemli bir ticaret şehri olan Sudakı fethetti. Şehirde bir cami inşa ettirdi ve askerlerini yerleştirdiği bir qarnizon qurdu. Ruslar Sudakın Selcuqlu hakimiyeti altına girmesini tanımak zorunda kaldılar.
Güneyden gelen ticaret yollarını tehdit eden küçük Ermenistan krallığını cezalandırmak üzere Mübarezeddin Çavlı ve Mübarezeddin Ertokuş kumandasında bir ordu göndererek İçel’i devletin toprakları arasına kattı. Böylece İçel'den Antalya'ya kadar bütün kıyı şeridini Anadolu Selçuklu ülkesine katıldı. Moğolların Anadolu’ya girmesi tehlikesi karşısında 1226'da Eyyubilerle ilişkilerini geliştirdi. 1226-28 tarihleri arasında Mengüçlü Beyliğinin başına geçen Davud Şah bin Behramşah’ın Anadolu Selçukluları aleyhine Tuğrul Şah, Harezmşah Celaleddin Mengüberti ve İsmaili reisi Alaeddin’le ittifak ettiğini duyan Alaeddin Keykubad, bunlara karşı harekete geçerek Erzincan, Kemah ve Şebinkarahisar’ı devletine kattı. Bu esnada son Harzemşah Sultanı Celaleddin Mengüberti Ahlat’a saldırdı. Trabzon İmparatorluğu’yla ittifak kuran Celaleddin’i 1230’daki Yassı Çemen Savaşı’nda ağır yenilgiye uğrattı ve Erzurum’u kolayca ele geçirdi.Alaattin Keykubat saltanatının en büyük hatasını Celalettin Harzemşah'la savaşarak yaptı. Türk ve Müslüman devletler arasında vuku bulan bu savaşlar, Anadolu'ya doğru harekete geçen Moğolların işini kolaylaştırmaktan öte bir işe yaramadı. Bilhassa Hazremşahlar'ın gücünün kırılması, Moğollar önünde durabilecek önemli bir kuvvetin ortadan kalkmasına sebep oldu.
Nitekim, Gergoman Noyan komutasındaki Moğollar Sivas’a kadar gelerek, buraları yakıp yıktılar. Selçuklu kuvvetleri, Moğolları Erzurum’a kadar takip ettiyse de yetişemedi. Bu Moğol akınının, Gürcü kraliçesi Rosudan’ın tahrikiyle meydana geldiğinin anlaşılması üzerine, Gürcistan’a sefer düzenlendi. Gürcülerle yapılan savaşlarda, Gürcü kuvvetleri bozguna uğratıldı ve yapılan anlaşmayla Gürcistan’da bazı kaleler, Anadolu Selçuklu Devleti'ne bırakıldı.
Moğol tehlikesini gören Əlaəddin Keyqubad, doğu sınırlarını sağlamlaştırdı. Bu sağlamlaştırma esnasında Əxlat fəth edildi. Ancak bu fetih, Eyyubîlerle arasının bozulmasına yol açtı. Eyyubîlerin gönderdikleri orduyu, Torosların güneyinde yenerek, Harput ve Urfa’yı da ele geçirdi. Vefatından önce gelen Moğol elçilerini ustaca idare ederek, Anadolu’yu Moğol istilasından kurtardı. 1237’de Kayseri’de verdiği bir ziyafette zehirlenmek suretiyle öldürüldü.
Sultan Mesud (1116-1157) tarafından zamanında Alâeddîn tepesinde yaptırılmış olan ve “Kümbed-hâne” adı ile anılan anıt mezarda defnedildi.
Vasıfları
Əlaəddin Keyqubad, büyük bir siyasetçi ve asker olduğu kadar da ilim adamıydı. Âlimleri sarayında toplar, onları korurdu. Necmeddîn Dâye, Ahmed bin Mahmudi Tûsî el-Kâniî, Əxi Evrən kimi dönemin pek çok önemli siması onun saltanatının ve kişiliğinin özellikleri nedeniyle yaşamak için Anadolunu tercih etmişlerdi. Yine Bahaəddin Vələd ve sultanın döneminde ve çevresinde yetişen oğlu Mövlanə Cəlaləddin Rumi ve yine onun döneminde yetişen Sədrəddin Konyəvi Anadolu mədəni hayatında büyük öneme qovuşmuşlardır.
Gayet olumlu şartlarda devraldığı ülkeyi on yedi yıllık saltanatı boyunca her yönü ile daha da geliştirerek zirveye taşımayı başarmıştır. Başarısındaki en büyük etkenlerden birisi hiç şüphesiz ticarete verdiği büyük önemdir. Babasının Selçuklu hakimiyeti altına aldığı iki önemli liman şehri olan Antalya (1207) ve Sinop'tan (1214) hareketle ülkesinin sahil şeridini genişletmiş, donanma inşaatına ve ticarete kuzey-güney ekseninin de dahil edilmesine büyük önem vermiştir. Özellikle Alâiye'nin (Alanya) mamur bir Selçuklu limanı haline getirilmesi (1221-1222) ve Kipr krallığı və Venetsiya respublikası ile yapılan anlaşmalarla Selçukluların ve onlara tabi tüccarların bölge ticaretindeki konumu son derece güçlenmiştir.
Əlaəddin Keyqubadın Müslüman tebasının yanı sıra gayrimüslim tebası ile ilişkileri de her zaman iyi olmuştu. Genceli Giragos’un naklettiğine göre, Sultan Yassıçimen Savaşı'ndan dönerken Kayseri’ye yaklaşınca Müslümanlar imamlarıyla, Hristiyanlar da papazlarıyla ve ellerinde haçları ve çalgıları ile Sultanı karşılamaya çıkmışlar, Müslümanlar, Hristiyanları geriye iterek, tebrik ve dostluk dileklerinde ön sırada olmalarına meydan vermek istememişler, Hristiyanlar da bunun üzerine bir tepeye çıkarak bir şekilde kendilerini göstermişlerdir. Hristiyan tebasının ayrı durduğunu farkeden Alâeddîn Keykubad ordugahından kalkıp yanlarına gelmiş ve aralarına karışıp, çalgılarını çalmalarını ve yüksek sesle şarkılarını söylemelerini buyurmuştur. İbret için şehre onların ortasında girmiş ve onlara hediyeler ve ihsanlarda bulunmuştur.
I. Əlaəddin Keyqubadı, Türkmenler "Uluğ Sultan" ve devrin kaynak yazarı İbn Bibi de, "Uluğ Keykubâd" ad ve unvanı ile anmışlardır.
Tikdirdiyi memarlıq abidələri
Saltanatı müddetince Anadolu’da geniş çapta imar hareketlerinde bulundu. Yaptırdığı kervansaray, kale ve sarayların kalıntıları Anadolu’nun çeşitli yerlerinde hala bulunmaktadır. Sultan Alâeddîn Keykubad devri eserleri arasında inşa tarihi tam olarak bilinmeyen iki saraydan biri Kayseri yolu üzerinde bulunan Keykubadiye Sarayı ile Konya-Beyşehir yolu üzerindeki Kubadabad Sarayı’dır. Bunların haricinde bugün izi kalmamış olsa da, vakfiyesi kayıtlarda yer alan Konya Darüşşifası (Darüşşifâ-i Alâiye) da yer almaktadır. Yine bilindiği kadarıyla Konya’daki sağlık tesisleri arasında Sultan Alâeddîn Keykubad tarafından 1236 yılında yaptırılmış bir ılıca da vardır.
Soyağacı
| Səlcuq bəy | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Arslan Yabqu | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Kutalmış | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1. Süleyman (1077 - 1086) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2. I. Kılıç Arslan (1092 - 1107) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 3. Melikşah (1110 - 1116) | 4. I. Mesud (1116 - 1155) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 5. II. Kılıç Arslan (1115 - 1192) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 7. Süleyman Şah (1196 - 1204) | Keyhüsrev 6. (1192 - 1196) 9. (1205 - 1211) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 8. III. Kılıç Arslan (1204 - 1205) | 10. Keykavus (1211 -1220) | 11. Keykubad (1220 - 1237) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 12. II. Keyhüsrev (1237 - 1245) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 13. II. Keykavus (1245 - 1260) | 14. IV. Kılıç Arslan (1260 - 1266) | II. Keykubad | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Feramürz | 16. II. Mesud (1284 - 1297) | 15. III. Keyhüsrev (1266 -1284) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 17. III. Keykubad (1297 - 1302) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
İstinadlar