Culfa: Redaktələr arasındakı fərq
Naviqasiyaya keçin
Axtarışa keçin
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k r2.7.1) (Bot redaktəsi əlavə edilir: sco:Julfa Rayon |
Səhifənin məzmunu '{{dəqiqləşdirmə}} *Culfa rayonu– Azərbaycanda, Naxçıvan Muxtar Respublikasının tərkibində rayon.' yazısı ilə dəyişdirildi |
||
| Sətir 1: | Sətir 1: | ||
{{dəqiqləşdirmə}} |
|||
{{Aydınlaşdırma |
|||
|mövzu = Culfa rayonu |
|||
|digər mövzu = Şəhər |
|||
|digər mövzu səhifəsi = Culfa (şəhər) |
|||
}} |
|||
*[[Culfa rayonu]]– Azərbaycanda, Naxçıvan Muxtar Respublikasının tərkibində rayon. |
|||
{{Rayon məlumat qutusu |
|||
|Rayon adı = Culfa |
|||
|Rayonun şəkil adı = A-Julfa.PNG |
|||
|İqtisadi rayon = |
|||
|Sahə = 995<ref>[http://www.elibrary.az/docs/azerbaijan/gl2.pdf Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin Prezident Kitabxanası – İnzibati ərazi vahidləri : Culfa rayonu]</ref> |
|||
|Əhali = 39 100 |
|||
|Əhali sıxlığı = |
|||
|Nəqliyyat vas. kodu = |
|||
|Telefon kodu = |
|||
|Poçt indeksi = AZ 7200 |
|||
|Yaşayış məntəqələrinin sayı = |
|||
|İcra başçısı = |
|||
|İnternet saytı = |
|||
}} |
|||
'''Culfa''' – [[Azərbaycan]]da, [[Naxçıvan Muxtar Respublikası]]nın tərkibində rayon. İnzibati mərkəzi [[Culfa (şəhər)|Culfa]] şəhəridir. |
|||
== Tarixi == |
|||
1930-cu ildə Naxçıvan MR-in tərkibində Şahbuz, Şərur, Naxçıvan, Culfa, Əbrəqunis və Ordubad inzibati rayonları olmuşdur. 1948-ci ildə Əbrəqunis rayonu ləğv edilərək həmin torpaq əraziləri Culfa rayonu ilə birləşdirilmişdir. |
|||
== Coğrafi mövqeyi == |
|||
Culfa rayonu [[Naxçıvan şəhəri]]ndən şərqdə yerləşir. |
|||
=== Relyefi === |
|||
Culfada Əlincə, [[Qardərya]], eləcə də [[Araz]] ([[İran]]la sərhəd boyunca) çayları axır. Culfa yolu boyunca dağlar olduqca gözəl və özünəməxsusdur – geoloji faktor (suxurların tərkibi, onların yaşı və s.) xarici görünüşə təsirini göstərib – zahirən dağlar nəhəng, qübbəvari, fantastik tikililəri xatırladır. Rayonun ərazisində çoxlu (40-a yaxın) su qaynaqları və bulaqlar mövcuddur. Onlardan biri, [[Darıdağ]]ın ətəklərindəki bulaq gündə 500 min litrə yaxın güclü minerallaşdırılmış su verir. Culfa maili düzənliyi burada yerləşir. Arazboyu düzənlikdə Əlincə çayın aşağı axınının sol sahilindən başlayaraq, şərqdə Yaycı düzünədək, şimalda isə Darıdağın ətəklərinədək olan hissələri əhatə edir. Bu düzənlik Araz çayı səviyyəsindən başlayaraq, 1200 m mütləq yüksəkliyə qədər davam edir. Düzənlikdən əkin sahəsi kimi az istifadə olunur. Əsas səbəbi ərazidə suvarma suyunun çatışmaması və düzənliyin bəzi sahələrinin daşlarla örtülü olmasıdır. |
|||
=== Təbiəti === |
|||
Culfa dağlarında meşə massivlərinə rast gəlinir, meşələrdə [[fıstıq]], [[vələs]], [[palıd]] bitir; faunanı [[canavar]]lar, [[tülkü]]lər və [[dovşan]]lar təmsil edirlər. |
|||
=== İqlimi === |
|||
Yayda Culfada quru və isti, qışda çox soyuq olur. İldə 220-600 mm-ə yaxın yağıntı düşür. Orta illik yağıntının miqdarı 215 mm-dir. |
|||
== İri yaşayış məntəqələri == |
|||
== Əhalisi == |
|||
=== Görkəmli şəxsləri === |
|||
== İqtisadi xarakteristikası == |
|||
Culfa rayonunda böyük iqtisadi əhəmiyyəti olan çoxlu mineral sul yataqları yerləşir. Culfa rayonu ərazisində 85 mineral bulaq (onlardan 42-si mexaniki üsul ilə) qazılmışdır. Culfa rayonu əraziləri xüsusilə Araz və Əlincə çayları vadiləri boyunca soyuq sulu mineral bulaqlar vardır. Lakin buradakı mineral sular elmi şəkildə tam öyrənilməmişdir. Darıdağ mineral (termal) bulağı. Culfa rayonu ərazisində Culfa şəhərindən 8 km. şimal-şərqdə Darıdağın ətəyində, okean səviyyəsindən 900 m. yüksəklikdə 5 bulaqla 32 sayda mexaniki quyular vardır. Yer altından təzyiqlə çıxan mineral tərkibli termal (isti) sular karbonqazlı, mərgümüşlü (radiaktiv zəhərli maddədir), yüksək minerallaşmış xlorlu-hidrokarbonatlı-natriumludur. Həmin sudan Polşada “Kudova”, Fransada “Lua-Bulbul”, Almaniyada “Dürkgeym”, Rusiyada “Sineqorsk” (Saxalin y.a) termal bulaqları da vardır. Darıdağ termal mineral suyunun tərkibindəki duzların çox olmasına görə yuxarıda adları çəkilən termal bulaqlardan fərqlidir. Həmçinin Culfada bir çox faydalı qazıntı yataqları yerləşir. |
|||
* Culfa konqlomerat yatağı-(Sementləşmiş çınqıl və süxur qırıntılarından ibarət çökmə süxurdur.) Culfa rayonundakı konqlomerat filizi tünd-boz, sarımtıl-boz, əqiq görünüşlü alevrolitlərdən ibarət olaraq əhəngli tuf materialı ilə bərkimişdir. Sahəsi 0,105 km², qalınlığı 12,6-56 metr, ehtiyatı isə 2367 min m³-dir. |
|||
*Darıdağ mərgümüş yatağı-(As2O3-Arsen filizləri sənaye əhəmiyyətlidir.) Culfa rayonu ərazisindədir. Yataqda üç tip filiz vardır ki, ştokverk tipli auripiqment mərkəzdə yuvacıq tipli antimonit və möhtəvi (püruz) tipli realqar filizidir. (AsS-70,1 %) Filiz kütləsi realqar, auripiqment, antimonit, mərgümüşlü melonovit,pittisit, arsenopirit mənşəli olmaqla vulkan püskürməsindən yaranmışdır. Kimya sənayesində xammaldır. |
|||
*Dərəlik tuf-qumdaşı yatağı-(Tofus-vulkan qumundan əmələ gəlmiş süxurdur.) Culfa rayonu ərazisindədir. Sahəsi 0,2 km², qalınlığı 25-28 metr, ehtiyatı isə 7538 min m³-dir. Tikintidəki hörgülərdə istifadə etmək olar. |
|||
*Əlincəçay çınqıl-qum yatağı-Culfa rayonu ərazisindədir. Çınqıl-qum yatağı müxtəlif aşınma süxurları nəticəsində yaranaraq, ehtiyatı 12820 min m³-dir. tikintidə beton qarışığında istifadə etməyə yararlıdır. |
|||
*Ərəzin gips yatağı-(Gypsos-Ca(SO2).2H2O-təbaşirə oxşar lifli kristaldır, sərtliyi 1,5, sıxlığı 2300 kq/ m³-dir.) Culfa rayonundakı Əlincə çayın sağ sahilindədir. Tünd-boz rəngli gipsin, sahəsi 0,05 km², qalınlığı 2,6-5,3 metr, ehtiyatı isə 1323 min tondur.Süxurdakı gipsin miqdarı 62-87 %-dir. 1956-cı ildən çıxarılaraq tikintidə istifadə olunur. |
|||
*Göydağ mis-profir yatağı-(Yumuşaq metal Cuprum Cu2-mis filizli mineral ərintisindən sənayedə istifadə edirlər.) Culfa yatağında Başkəndin yaxınlığında okean səviyyəsində 2050 metr yüksəklikdədir. Ərazidəki filizin tərkibində 0,1-2,7 % mis və 0,01-0,08 % molibden vardır. Əsas filiz mineralları pirit, xalkopirit, sfalerit, qalenit, molibdenit, misin törəmələridir. Yataq yeri ehtiyatda saxlanılır. |
|||
== Mədəniyyət, təhsil və səhiyyə müəssisələri == |
|||
== Maddi-mədəni irsi == |
|||
[[Araz]] çayının sahilində qədim tikililərin xarabalıqları qalmışdır. Bunlar – Azərbaycan ərazisində ən qədim sayılan XIII yüzil karvansarası, Naxçıvan xanı hakim Ziyaəddinin əmri ilə XIV yüzilin əvvəlində salınmış körpünün qalıqları Cuqa kəndi yaxınlığında kiçik Gülüstan məqbərəsi (XIII yüzil), Dər kəndi yaxınlığında daha üç qədim məqbərə – onlardan bürclü məqbərə daha yaxşı vəziyyətdədir (XV yüzil). O cümlədən, [[Əlincə qalası]] (XII-XIII yüzillər) və bir çox digər abidələr və qədim tikililərin qalıqları göstərilə bilər. |
|||
== Mətbəx == |
|||
== Yerli media == |
|||
== Şəkillər == |
|||
== Mənbə == |
|||
* http://www.mcdmerkez.org/ts_general/azl/belediye/b-7.htm |
|||
== İstinadlar == |
|||
<references/> |
|||
== Xarici keçidlər == |
|||
== Həmçinin bax == |
|||
{{Arazsahili yaşayış məntəqələri}} |
|||
{{Culfa rayonu kənd/qəsəbələri}} |
|||
{{Azərbaycan}} |
|||
{{Azərbaycan iqtisadi rayonları}} |
|||
{{Azərbaycan-qaralama}} |
|||
[[Kateqoriya:Culfa| ]] |
|||
[[Kateqoriya:Naxçıvan Muxtar Respublikası rayonları]] |
|||
[[de:Culfa (Rayon)]] |
|||
[[en:Julfa Rayon]] |
|||
[[es:Julfa]] |
|||
[[fa:شهرستان جلفا (جمهوری آذربایجان)]] |
|||
[[fi:Culfan piirikunta]] |
|||
[[fr:Djoulfa (raion)]] |
|||
[[hy:Ջուղայի շրջան]] |
|||
[[id:Julfa (rayon)]] |
|||
[[ko:줄파 주]] |
|||
[[mk:Џулфа (округ)]] |
|||
[[ms:Julfa (rayon)]] |
|||
[[nl:Culfa (rayon)]] |
|||
[[no:Culfa (distrikt)]] |
|||
[[pl:Rejon Culfa]] |
|||
[[pnb:ضلع جلفہ]] |
|||
[[pt:Julfa]] |
|||
[[ru:Джульфинский район]] |
|||
[[sco:Julfa Rayon]] |
|||
[[tr:Culfa Rayonu]] |
|||
[[war:Julfa Rayon]] |
|||
[[zh:朱利法區]] |
|||
17:17, 14 mart 2012 tarixindəki versiya
 |
Culfa sözü bir çox mənada istifadə olunur. Lazımi mənanı dəqiqləşdirmək üçün bu səhifədəki siyahıdan istifadə edin. |
- Culfa rayonu– Azərbaycanda, Naxçıvan Muxtar Respublikasının tərkibində rayon.