Cil (Göyçə)

Cil
40°27′16″ şm. e. 45°27′13″ ş. u.
Ölkə	Ermənistan
Rayon	Çəmbərək
Tarixi və coğrafiyası
Mərkəzin hündürlüyü	2.040 m
Saat qurşağı	UTC+04:00
Əhalisi
Əhalisi	615 nəf. (2011)
Rəsmi dili	erməni dili

Cil – Göyçə mahalında Çəmbərək rayonunda kənd. (Çəmbərək rayonundan Göyçə mahalına aid olan cəmi 5 kənddən biri)

Tarixi

Krasnoselo rayonunu Basarkeçər rayonundan ayıran birinci kənd. Tarixi mənbələrə görə XII əsrdə bina edilmişdir.

Cil – İrəvan quberniyasının Yeni Bayazid qəzasında, indiki Çəmbərək (Krasnoselo) rayonunda kənd. Rayon mərkəzindən 28 km cənub-şərqdə, Göyçə gölünün sahilində yerləşir. Qafqazın 5 verstlik xəritəsində qeyd edilmişdir (348, s.82). F. Kırzıoğlu Cilkəndi formasında qeyd qeyd edir (F. Kırzıoğlu. Rəvan türkləri, "Vətən həsrəti" qəz., 18. VI. 1993). İndiki Çəmbərək (Krasnoselo) rayonu yaradılana qədər (31. XII. 1937) Basarkeçər rayonunun tərkibində olmuşdur. Tarixi mənbələrdə kəndin XII əsrdə salındığı göstərilir (Ermənistan Sovet Ensiklopediyası, IX c., İrəvan, 1983, s.514).

Kənddə 1831-ci ildə 265 nəfər, 1873 – cü ildə 287 nəfər, 1886-cı ildə 587 nəfər, 1897-ci ildə 442 nəfər, 1904 – cü ildə 975 nəfər, 1914 – cü ildə 1035 nəfər, 1916-cı ildə 893 nəfər, 1919 – cu ildə 888 nəfər yalnız azərbaycanlı yaşamışdır (415, s.26-27, 112-113). 1919 – cu ilin yazında kənd sakinləri ermənilərin təcavüzünə məruz qalaraq qovulmuşlar. İndiki Ermənistanda sovet hakimiyyəti qurulandan sonra kənd sakinləri doğma yurdlarına dönə bilmişdir. 1922-ci ildə burada 697 nəfər, 1926-cı ildə 824 nəfər, 1931-ci ildə 1041 nəfər (415, s.26-27, 1121123), 1970-ci ildə 1595 nəfər, 1979 – cu ildə 1490 nəfər, 1987-ci ildə 1500 nəfər (85, s.9192) azərbaycanlı yaşamışdır. 1988-ci ilin noyabr dekabr aylarında kəndin sakinləri Ermənistan dövləti tərəfindən deportasiya olunmuşdur. İndi burada ermənilər yaşayır.

Toponim Azərbaycan dilində "torpağın üstünü basan süpürgəvari ot" mənasında işlənən cil sözü (12, s.480, 484) əsasında əmələ gəlmişdir. Bu söz Qazax dialektində "otun bir növü" (Azərbaycan dilinin qərb qrupu dialekt və şivələri, B., 1967, s.250), Naxçıvan dialektində "ağacın kökü" (8, s.458) mənasında işlənir. Ümumiyyətlə, cil otu bataqlıqlarda bitir və onun kökündə aşı maddəsi olur (12, s.480). Fitotoponimdir. Quruluşca sadə toponimdir.

Mədəniyyəti

Uzun müddət rayonun gəlirlə işləyən bir nömrəli təsərrüfatı olub. Tütünçülük, taxılçılıq, heyvandarlıq, və arıcılıq əsas gəlirli sahələrdən idi. 30 kvadrat kilometr sahəsi olan bu kənddə 1500 nəfər əhali yaşamışdır. Orta məktəb binası, tibb məntəqəsi və digər ictimai obyektlər fəaliyyət göstərirdi. 1970-80-ci illərə məzunların ali məktəblərə qəbuluna görə Cil kəndi orta məktəbi respublikda birinci yerlərdən birində olub.

Coğrafiyası və iqlimi

Rayon mərkəzindən cənub-şərqdə, Göyçə gölünün sahilində, rayondan 35 kilometr aralıda yerləşir.

Əhalisi

1988-ci ilə qədər azərbaycanlılar

İqtisadiyyatı

Sovxozla birlikdə camaatda 13000 baş xırda buynuzlu heyvan, 2500 baş qaramal olub. Cil camaatının əksəriyyəti 1905-1920-ci illər arasında erməni-daşnak birləşmələrinə qarşı mərdliklə vuruşmuşlar.

Görkəmli şəxsiyyətləri

• Nəriman İmranov – Azərbaycan Milli Təhlükəsizlik Naziri (1993-1994)
• Abuzər Xələfov — BDU-nun Kitаbхаnаşünаslıq kаfеdrаsının müdiri.
• Zəki İslam – Şair, "Qızıl Qələm" mükafatı laureatı.
• Xələf Xələfov — Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyinin müavini, diplomat.
• Abbas Vəfadağlı – şair.
• Zübeyit Tağıyev – fizika-riyaziyyat elmləri doktoru, professor
• Şahvələd Çobanoğlu — Jurnalist, redaktor, siyasi yazar
• Əvəz Ələkbərov (23 iyul 1952, Göyçə, Ermənistan SSR) – iqtisad elmləri doktoru, Azərbaycan Respublikasının sabiq maliyyə naziri (1999-2006).
• Sayalı Sadıqova — Azərbaycan alimi, filologiya elmləri doktoru, professor, AMEA-nın Nəsimi adına Dilçilik İnstitutunda "Terminologiya" şöbəsinin müdiri və AMEA Rəyasət Heyəti yanında Terminologiya Komissiyasının sədr müavinidir.