Antarktida: Redaktələr arasındakı fərq
k r2.7.2+) (Bot redaktəsi dəyişdirilir: eo:Antarktio |
k interviki |
||
| Sətir 82: | Sətir 82: | ||
[[de:Antarktika]] |
[[de:Antarktika]] |
||
[[diq:Antarktika]] |
[[diq:Antarktika]] |
||
[[dsb: |
[[dsb:Antarktika]] |
||
[[dz:ཨེན་ཊཱག་ཊི་ཀ་]] |
[[dz:ཨེན་ཊཱག་ཊི་ཀ་]] |
||
[[el:Ανταρκτική]] |
[[el:Ανταρκτική]] |
||
| Sətir 113: | Sətir 113: | ||
[[hif:Antarctica]] |
[[hif:Antarctica]] |
||
[[hr:Antarktika]] |
[[hr:Antarktika]] |
||
[[hsb: |
[[hsb:Antarktika]] |
||
[[ht:Antatik (kontinan)]] |
[[ht:Antatik (kontinan)]] |
||
[[hu:Antarktisz]] |
[[hu:Antarktisz]] |
||
10:08, 7 aprel 2012 tarixindəki versiya
 | ||
| Ümumi məlumat | ||
|---|---|---|
| Sahəsi: | 14,4 mln km2 | |
Antarktida yerin ən cənub materiki və qitəsi olub tamamilə cənub yarımkürəsində yerləşir və Cənub okeanı (əvvəllər bu okeana Hind, Sakit və Atlantik okeanlarının cənub hissəsi kimi baxırdılar) ilə əhatə olunub. Ərazisi 14,4 milyon kv.metrdir ki, bu da Antarktidanı yerin ərazisinə görə 5-ci ən böyük materiki edir. Materikin 98%-i orta qalınlığı 1,6 km olan buz layı ilə örtülüb.
Antarktida bütün materiklərin ən soyuq, ən quru, ən küləkli və ən yüksək olanıdır və çox az yağıntılar səbəbindən materikin daxili texniki cəhətdən dünyanın ən böyük səhrasıdır. Antarktidanın daimi məskunları yoxdur və tarixöncəsi insan məskənlərinin izlərinə də rast gəlinmir. Yalnız pinqvin və suiti kimi soyuğadavamlı canlılar Antarktidanın daimi sakinləridir.
Materikin kəşfindən hələ xeyli əvvəllər Terra Australis (Cənub torpağı) və Terra Incognito (Naməlum torpaq) haqqında əfsanə və spekulyasiyalar olsa da Antarktidanı ilk dəfə 1820-ci ildə Lazarev və Bellinqhauzenin ekspedisiyası kəşf edib. Lakin çətin iqlim şəraiti və qitənin qalan dünyadan təcrid olunması sonrakı dövrlərdə onun tədqiq edilməsinə böyük maneələr törədib.
Bu gün üçün Antarktidanın hüquqi və beynəlxalq statusunu 1959-cu ildə 12 ölkə tərəfindən imzalanmış və indi 45 iştirakçı tərəfə malik Antarktika müqaviləsi müəyyən edir. Müqaviləyə əsasən materikdə hərbi sınaqlar keçirmək və faydalı qazıntıların hasilatı ilə məşğul olmaq qadağandır və Antarktida üzərində heç bir ölkə suverenliyə malik ola bilməz. Hal-hazırda müxtəlif ölkələrdən 4 mindən çox tədqiqatçı Antarktida ilə bağlı tədqiqatlara cəlb olunub.
Antraktidada buz örtüyünün 4 kilometr dərinliyində Şərq gölü yerləşir.
Ərazi iddiaları
Antraktida haqqında konvensiyaya görə materik heç bir dövlətin deyil vəraziiddiası irəli sürülə bilməz. Buna baxmayaraq Norveç, Böyük Britaniya, Avstraliya, Yeni Zelandiya, Çili və Argentina ,Azərbaycan materikin ayrı-ayrı hissələrinə torpaq iddiası irəli sürüblər.Antarktida nin 145 000 kvadrat kilometri ərazisi Azərbaycana aitdir.
Maraqlı faktlar
İnsanların daimi yaşamadığı Antarktidanın beynəlxalq kodu da var. Kod belədir :672.
Şablon:Link FA Şablon:Link FA Şablon:Link FA Şablon:Link FA Şablon:Link FA Şablon:Link FA Şablon:Link GA Şablon:Link GA Şablon:Link GA Şablon:Link GA