Nürnberq prosesi: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Luckas-bot (müzakirə | töhfələr)
k r2.7.1) (Bot redaktəsi əlavə edilir: bn:নুরেমবার্গ বিচার
Luckas-bot (müzakirə | töhfələr)
k r2.7.1) (Bot redaktəsi əlavə edilir: hy:Նյուրնբերգյան դատավարություն
Sətir 57: Sətir 57:
[[hr:Nürnberški proces]]
[[hr:Nürnberški proces]]
[[hu:Nürnbergi per]]
[[hu:Nürnbergi per]]
[[hy:Նյուրնբերգյան դատավարություն]]
[[id:Proses Nürnberg]]
[[id:Proses Nürnberg]]
[[io:Nürnberg judicio]]
[[io:Nürnberg judicio]]

12:09, 17 aprel 2012 versiyası

Nürnberq prosesi - III Reyxin rəhbərləri üzərində baş verən beynəlxalq məhkəmə prosesi.

Ələsgər Məmmədov və Nürnberq prosesi

Fayl:1945 NMT.jpg
1945-ci ildə Nürnberq Beynəlxalq Hərbi Tribunalında iştirak üçün Ələsgər Məmmədova verilmiş buraxılış vəsiqəsinin üzü
Fayl:1945 NMT1.jpg
1945-ci ildə Nürnberq Beynəlxalq Hərbi Tribunalında iştirak üçün Ələsgər Məmmədova verilmiş buraxılış vəsiqəsinin arxası

Azərbaycanda ərəbşünaslıq məktəbinin əsasını qoymuş Ələsgər Məmmədov SSRİ Xarici İşlər Nazirliyinin xətti ilə 1945-ci ilin dekabr ayından 1946-cı ilin fevral ayınadək Nürnberq Beynəlxalq Hərbi Tribunalında alman dili tərcüməçisi kimi iştirak etmişdir. O, həmin prosesdə iştirak edən yeganə azərbaycanlı olmuşdur. [1]

Fayl:1946 NMT.jpg
1946-cı ildə Nürnberq Beynəlxalq Hərbi Tribunalında iştirak üçün Ələsgər Məmmədova verilmiş buraxılış vəsiqəsinin üzü
Fayl:1946 NMT1.jpg
1946-cı ildə Nürnberq Beynəlxalq Hərbi Tribunalında iştirak üçün Ələsgər Məmmədova verilmiş buraxılış vəsiqəsinin arxası

Ələsgər Məmmədov Nürnberq prosesi haqqında müsahibələrindən birində bildirirdi ki, mühakiməyə 24 nəfər baş hərbi cani cəlb edilmişdi. Lakin müttəhimlər kürsüsündə yalnız 21 cani oturmuşdu. Baş canilərdən Qustav Krupp sağalmaz xəstə idi, Robert Ley özünü öldürmüş, Martin Borman isə yoxa çıxmışdı. Nürnberq Beynəlxalq Hərbi Tribunalı 1945-ci il noyabrın 20-dən 1946-cı ilin oktyabrın 1-nə kimi davam etmişdi. Məhkəmənin 403 açıq iclası olmuş, 116 şahid və 143 yazılı ifadə dinlənilmiş, 200 mindən artıq sənəd araşdırılmışdı.

Cinayətlərin törədilməsində baş canilərlə yanaşı, Nasist Partiyası, ali dövlət orqanları, eses dəstələri, ordu, gənc hitlerçilər təşkilatı və b. günahlandırıldı. Onlara qarşı ittihamlar tutarlı faktlarla sübut edildi. Baş hərbi canilər haqqında hökm 1946-cı il 30 sentyabrdan 1 oktyabra keçən gecə elan olundu. Canilər bir-bir çağrılır və hökmü dinləyirdilər. [2]

Nürnberq prosesi 11 ay davam etmiş, Ələsgər Məmmədov isə orada 2 ay yarım - 11 dekabr 1945-ci ildən 20 fevral 1946-cı ilə kimi iştirak etmişdir. Alim bu barədə bildirmişdir ki, əsas işim alman dilindən rus dilinə yazılı şəkildə sənədlər tərcümə etmək idi. Bəzən istintaqları tərcümə etməyə çağırılırdım. Böyüklü-kiçikli 30-dan artıq sənəd tərcümə etdim. [3]

Ələsgər Məmmədov Nürnberq prosesi haqqında qeyd edirdi ki, əvvəl-əvvəl müttəhimlər məhkəmə iclaslarında çıxış edən İngiltərə, Amerika və Fransanın nümayəndələrini diqqətlə dinləyir, SSRİ-dən olan nümayəndələrə isə etinasız yanaşırdılar. Çox keçmədi bizim nümayəndə heyətinin gətirdiyi tutarlı dəlillər müttəhimləri onlara xüsusi diqqətlə qulaq asmağa məcbur etdi. Salonda müttəhimlərin oturduqları yerlə mənim oturduğum yer çox yaxın idi. Gerinq 2-3 addımlığımda əyləşmişdi. O çox vaxt çənəsini qarşıdakı söykənəcəyə söykəyərdi, R.Hess əzilib-büzülərdi, Rozenberq dırnaqlarını çeynəyərdi. Müttəhimlər içərisində V.Keytel daim nəsə yazar, yazmayanda isə qələmin başını ağzında saxlayardı. Y.Ştreyxer demək olar ki, həmişə mürgələyər, K.Dyonits, E.Reder və Q.Şaxt isə özlərini çox ciddi aparırdılar. [4]

Ələsgər Məmmədov müsahibəsində belə bir faktı da xatırladır: 1943-cü ildə Sovet ordusu tərəfindən əsir alınmış 6-cı ordunun komandanı feldmarşal Fon Paulus şahid kimi məhkəmə salonuna girəndə müttəhimlər əvvəl-əvvəl bərk həyəcanlandılar. Onlar inana bilmirdilər ki, Paulus özünü öldürməyib, sağdır (Almaniyada söz yayılıbmış ki, o özünü öldürüb). Lakin tədricən müttəhimlərin üzündəki bu həyəcan nifrətlə əvəz olundu. [5]

Qeyd etmək lazımdır ki, Nürnberq prosesində iştirak edərkən Ələsgər Məmmədovun 26 yaşı var idi.


Mənbə

  1. Görkəmli şərqşünas-alim Əli Əsgər Məmmədovun xatirəsinə. Bakı Universitetinin Xəbərləri. Humanitar elmlər seriyası. № 2. 2002
  2. Ərəbşünas alim. Rizvan Cümşüdoğlunun Ələsgər Məmmədovla müsahibəsi. "Azərbaycan" qəzeti, 4.V.1990
  3. Ərəbşünas alim. Rizvan Cümşüdoğlunun Ələsgər Məmmədovla müsahibəsi. "Azərbaycan" qəzeti, 4.V.1990
  4. Elşən. Nürnberq prosesinin tərcüməçilərindən biri müstəqil Azərbaycan Respublikasının vətəndaşıdır. Ələsgər Məmmədovla müsahibə. "525-ci qəzet", 30.XI.1995
  5. Elşən. Nürnberq prosesinin tərcüməçilərindən biri müstəqil Azərbaycan Respublikasının vətəndaşıdır. Ələsgər Məmmədovla müsahibə. "525-ci qəzet", 30.XI.1995
  • Xalidə İbrahimova, Rahil Bürcəliyev. Nürnberq məhkəməsinin canlı şahidi. Ələsgər Məmmədovla müsahibə. "Millət" qəzeti, 5.II.1998

Şablon:CommonsKat Şablon:Link GA Şablon:Link FM