Əlibala Hacızadə: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Sətir 44: Sətir 44:
Məhəbbət - əbədi ömür deməkdi!
Məhəbbət - əbədi ömür deməkdi!


[[==Yazıçının Fikirləri==]]
==Yazıçının Fikirləri==

Mən sözlərimin içində yaşayıram. Ədəbiyyat aləmi müqəddəs bir aləmdi və əbədiyyat adlı bir dünyaya uzanan bir çox yolların ən gözəli, şirini və əzablısıdı. Mən ömrümün böyük bir hissəsini burada – müqəddəs saydığım bu dünyanın içində yaşamışam. Onun paklığını , müqəddəsliyini bildiyim üçün, o aləmin qapısı ağzında ayaqqablarımı təmizləyib içəri girmişəm, bilmişəm ki, o saf, şəffaf dəniz kimi, natəmiz, napak şeyləri qəbul etmir, silkinib, çırpınıb gec – tez sahilə atır. Mən nə az, nə çox, düz 50 ildi ki, bu aləmdəyəm. Gəlişim səssiz – küysüz olub, burda yaşadığım o 50 il də səsdən – küydən, münaqişə, çəkişmə - dididişmələrdən uzaq olub, burda yaşdığım o 50 il də səsdən – küydən, münaqişə, çəkişmə - didişmələrdən uzaq olub və yəqin ki, gedişim də səssiz – küysüz olacaq... Mən bu dünyada heç kəsin, heç kimin yox, yalniz ürəyimin, vicdanımın diqtəsi ilə qələm çalmışam, ədəbiyyatın, sənətin müəllimlərimdən, ustadlarımdan öyrəndiyim sirlərini qəlbimin istəkləri, arzuları ilə uyğunlaşdırıb düşündüklərimi, duyğularımı kağız üzərinə köçürmüşəm, tək öz dərdlərimi, arzularımı, sevgilərimi, nifrətlərimi, insan, həyat, məhəbbət, xəyanət, mərdlik, namərdlik və s. haqqında düşüncələrimi deyil, sənin, onun, nəticə etibarilə, hamının bu məsələ barədə fikrilərini yazmışam, çünki bilirəm ki, hər kəs düşündüklərini deyə bilmir, yaza bilmir; sən – şair, yazıçı onun – hər bir adi adamın qəlbindən keçənləri yazanda o, səni öz ürəyinin, hisslərinin tərcümanı sanır, səni özünə doğma, məhrəm hesab edir və səni sevir. Çox vaxt məndən soruşurlar ki, niyə səni uşaq da, cavan da, qoca da, qadın da, kişi də - bir sözlə hamı belə çox istəyir? Mən uzun müddət bu cür sorğulara cavab vermirdim, ancaq bu sualları verənlərin çox olduğunu görüb indi deyirəm; çünki mən bütün insanları, sizin hamınızı ülvi, təmənnasız bir məhəbbətlə sevirəm; çünki mən sevənlə sevmişəm, ölənlə ölmüşəm, ac qalanla ac, susuz qalanla susuz qalmışam; ona görə siz məni belə sevirsiniz, sevməyə bilməzsiniz; çünki yazılmamış bir qanundur: sevməsən, sevilməzsən. Mənim sevdiklərim və məni sevənlər çox xöşbəxtdirlər: mən onları beynimə, ürəyimə, düşüncələrimə və nəhyət, yazılarıma hopdurub yaşadıram və yaşadacağam. Məni sevməyənlər isə (əgər varsa) uduzublar: nə ürəyimdə, nə yaddaşımda onları yaşadacaq, xatırladacaq heç nə qalmayıb. Oxucularımın sevə - sevə oxuduğu – özlərinin dediyinə görə, doymadığı yazılarımı mən ürəyimin qanı ilə yazmışam: mən o sətirlərin, o sözlərin içində yaşamışam və yaşayıram. Mən ürəyim dolu olanda, insanlara deməyə sözüm olanda əlimə qələm almışam: ürəyim boş olanda susumuşam, baxmışam, öyrənmişəm. Bu təbiəti mənə bəxş etdiyi üçün birinci növbədə ulu Tanrıma minnətdaram: mənə düşünə - düşünə yaşamaq xisləti verdiyi üçün. Çünki ömür müvəqqətidi – başlanğıcı, sonu var. Ömür qum saatı deyil ki, bir müdət belə, sonra isə çevrilib bir başqa cür yaşayasan. Sonra mən həmişə müəllimlərimə, ustadlarıma minnətdar olmuşam və özümü onların gəzən, yaşayan, yazan, sevən, sevilən canlı bir əsəri saymışam. Kitablarımın üstündə mənim qanuni olaraq adımdan əvvəl – çox təəssüf, bunu ancaq mən özüm görə bilirəm – onların adını yazıram xəyalımda, ürəyimdə və bundan mənəvi bir rahatlıq tapıram. Bu uzun ömrümdə paxıl, həsud, pis namərd, çörəyi dizinin üstündə olan, xəyanətkr, yalançı adamlar da urcah olub mənə. Pislik eləyənləri bağışlamışam, ama qəlbimi qıranları bağışlaya bilmirəm. Çünki mənim aləmimdə qəlbə dəymək ən böyük günahdır. Düz 60 il bundan qabaq, doğma kəndimizdə məndən 3 – 4 yaş kiçik olan bir uşağa – dostuma ağır söz deyib xətrinə dəymişəm. Bu, onun özünün heç yadında da qalmayıb, qalsaydı sonralar mənimlə mehriban olmazdı, ola bilməzdi. O unudub, ancaq mən unuda bilmirəm və indinin özündə də bunun əzabını çəkirəm. Ona görə kiminsə qəlbini qırmaqdan çox qorxuram. Çünki bunu ən böyük günah sayıram. Bir də həmişə yalandan, aldaılacağımdan yaman qorxmuşam. Kiminsə yalanını görən kimi, inamımı itirmişəm ona. Çox istədiyim adam olubsa, bu yoldan çəkindirməyə çalışmışam. Demişəm, başa salmışam. Düzəlmədiyini, dönmədiyini görüncə, səssiz – səmirsiz, sadəcə papağımı götürüb yanından və həyatından çıxıb getmişəm. Məni itirmək onun ən böyük cəzası olub. Təmiz yaşamışam. Heç kəsə əyilməmişəm, özümü də heç kəsdən üstün tutmamışam. Paxıllığımı çəkənlər olub. Ancaq heç kəsin - xüsusən sənət aləmində heç kəsin nə şöhrətinə, nə sərvətinə darılıb həsəd aparmamışam. Məni məhv etməyə belə çalışanlara ürəyimdə gülmüşəm: onlar bilmirlər (inanmıram bilməsinlər) ki, həyatda, illah da sənət dünyasında heç kəs heç kəsin yerini tuta bilməz. Sən məni məhv eləyə bilərsən, aradan göürə bilərsən, ancaq sən mən ola bilməzsən. Eləcə də mən sən ola bilmərəm. Elə yaşamışam ki, hamının gözünün içinə dik, şax baxa bilərəm. Gözəl ailəm, ağıllı uşaqlarım, nəvələrim, qardaşım, bacılarim, yaxşı qohum - əqrəbam mənə görə heç kəsin yanında xəcil olmayıblar. Mən onlarla fəxr etdiyim kimi, onlar da mənimlə fəxr edə bilərlər. Dünya malı, sərvəti, fəxri adlar, mükafatlar həsrəti ilə yaşamamışam. Mənim üçün ən böyük fəxri ad – yazıçı, ən böyük mükafat – oxucularımın mənə bəslədiyi məhəbbətdi və bununla və bununla həmişə fəxr etmişəm. Ayağımın altında kəsilən qurbanlar, “ Qoy o kitabları yazan əlindən öpüm” – deyən insanlar görmüşəm. Azərbaycanımızın demək olar ki, hər yerində, elində, obasında onlarla, yüzlərlə əfsanə və Elməddin – bunlar mənim qəhrəmanlarımdı – adını daşıyan qızlarımız oğullarımız var. Və mən özümü onların mənəvi atası sayıram. Hətta bir neçəsinin nişanında, elçiliyində, toyunda bir ağsaqqal kimi iştirak etmişəm. Bu məhəbbət deyil, mükafat deyil, bəs nədi?

12:48, 18 mart 2008 versiyası

ƏLİBALA HACIZADƏ
Fayl:Elibala Hacizade.jpg
Doğum tarixi 28 avqust 1935(1935-08-28)
Doğum yeri
Vəfat tarixi 8 oktyabr 2009(2009-10-08) (74 yaşında)
Vəfat yeri
Təhsili
Fəaliyyəti yazıçı

|} Əlibala Qüdrət oglu Hacızadə -yazıçı.

Həyatı

Əlibala Hacızadə 28 Avqust, 1934-cü ildə anadan olmuşdur.

Yaradıcılığı

Yazıçı məsuliyyəti və... məhəbbəti "Qələm əhli gərək heç vaxt məsuliyyət hissini itirməsin, vicdanının, qəlbinin əksinə getməsin, yalan yazmasın. İnsan özü qalmır, amma yaratdığı qalır. Yaxşısı da, pisi də... Gərək elə əməl sahibi olasan, elə əsər qoyub gedəsən ki, sağlığında özün, qohum-əqrəban, dostun-tanışın, öləndən sonra isə nəslin xəcalət çəkməsin!.."

Görkəmli yazıçımız Əlibala Hacızadənin "Təyyarə kölgəsi" romanının qəhrəmanı Nadirənin gündəliyindəki bu sözlər, şübhəsiz, müəllifin öz sözləridir, onun ədəbi mövqeyini, estetik kredosunu əks etdirir. Və bir müddət əvvəl əsərlərinin oncildliyinin ilk cildlərini vərəqləyərkən bu sözlərə rast gələndə, istər-istəməz düşündüm: Əlibala müəllim yarım əsrlik sənət yolunda yaradıcılığının erkən çağlarında bədii obrazın dili ilə irəli sürdüyü bu prinsiplərə sadiq qalmağı bacarıb, yalnız ürəyinin hökmü, qəlbinin "sifarişi" ilə yazıb, qələm və xalq qarşısında məsuliyyətini bir an da unutmayıb və indi, yaşının ixtiyar vaxtında, yetmişi haqladığı bir zamanda ona tükənməz sevgi bəsləyən milyonlarla oxucusunun qarşısında alnı açıq, üzü ağdır, əlli il bundan qabaq tam fərqli ictimai münasibətlərin, ədəbi meyarların hökm sürdüyü bir şəraitdə yazdığı əsərləri nöqtəsinə belə toxunmadan, "xəcalət çəkmədən" təzədən çap etdirə bilir. Bu isə bədii yaradıcılıqda istedadla şəxsiyyətin vəhdətinin zəruriliyi məsələsini bir daha təsdiq edir. Əlibala müəllimin yaradıcılığı ilə şəxsiyyəti arasında qəribə bir uyğunluq var, onun əsərləri özünə yaman oxşayır - belə bir harmoniyaya nail olmaq isə hər sənətkara nəsib olan xoşbəxtlik deyil. Odur ki, onun yaradıcılığından danışmaq elə özündən danışmaq deməkdir.

Ən əvvəl onu deyim ki, Əlibala Hacızadə bizim ədəbi tənqiddə və ədəbiyyatşünaslıqda həqiqi qiymətini almamış bir yazıçıdır. Mən (deyəsən, elə Əlibala müəllimin özü də) buna hardasa təbii baxıram, çünki o, bədii yaradıcılıqda ideoloji-siyasi prinsiplərə deyil, sırf ədəbi-estetik və mənəvi prinsiplərə əsaslanan bir sənətkardır və onun sovet dövründəki "rəsmi" tənqidin diqqətindən kənarda qalmasında qəribə heç nə yoxdur. Amma yazıçıya qarşı bu nümayişkaranə biganəlik tam qanunauyğun şəkildə geniş oxucu kütləsinin sonsuz məhəbbəti ilə kompensasiya olunurdu - o vaxtlar Əlibala müəllim bizim ən çox oxunan və ən çox çap olunan yazıçımız idi. Maraqlıdır, ədəbiyyatda xəlqilikdən ağız dolusu danışanlar hətta bu fakta da göz yumurdular. Görünür, onlar üçün xəlqilik partiyalılığın yalnız dekorasiyası idi, ona görə də funksioner tənqidçilər xəlqiliyi yaradıcılığının ruhunda, mayasında gəzdirən yazıçıya "ədəbiyyatımızın ögey balası" (ifadə Əlibala Hacızadəyə məxsusdur) kimi baxırdılar.

Mən tam cəsarətlə deyə bilərəm ki, Əlibala Hacızadə ədəbiyyatımızda ötən əsrin 60-cı illərindən özünü aydın şəkildə göstərən bütöv bir təmayülün yaradıcısıdır. Bu təmayülün mahiyyətini və spesifik cəhətlərini anlamaqdan ötrü onu təkcə bizim ədəbiyyatşünaslığın əsaslandığı rus-Avropa estetikası baxımından deyil, həm də (və daha çox) milli mədəniyyətimiz üçün tarixən təbii olan Şərq kontekstində incələmək lazımdır. Bu özünəməxsusluqda bir tərəfdən Əlibala müəllimin ixtisasca şərqşünas olması, Şərq ədəbiyyatına dərindən bələdliyi, digər tərəfdən də onun, ümumiyyətlə, şərqli təbiəti və təfəkkür tərzi az rol oynamamışdır. Və həmin təmayülün yaradıcısı olaraq, Əlibala Hacızadə ədəbiyyatımıza bir sıra yeni mövzular gətirib, üstəlik öz intuisiyası, yazıçı duyumu ilə uzaqgörənliyini təsbit edib. Bunlardan ən başlıcası məşhur "İtkin gəlin" trilogiyası ilə təmsil olunan əfqan mövzusudur. Əfqanıstan adlı ölkənin bizə çox uzaq göründüyü bir zamanda meydana çıxan bu əsər həmin ölkəyə sovet hərbi müdaxiləsindən və Azərbaycanda "əfqanlar" peyda olandan sonra daha böyük populyarlıq qazandı. Bu trilogiyada Əfqanıstan gerçəkliyi, əfqanların milli mentaliteti rasional düşüncəyə əsaslanan politoloci araşdırmalardan daha dəqiq və daha canlı inikasını tapmışdır. Və indi Əfqanıstan məsələsinin beynəlxalq bir problemə çevrildiyi şəraitdə trilogiyanın daha da aktual səsləndiyini sübut etməyə ehtiyac yoxdur. Trilogiyanın janr və poetikası isə özünəməxsusluğunu başqa bir planda nümayiş etdirdi - ilk Azərbaycan seriallarından biri mərhum Lütfi Məmmədbəyov tərəfindən məhz "İtkin gəlin" əsasında çəkildi.

Əlibala Hacızadənin ədəbiyyatımıza gətirdiyi digər bir mövzu elmi mühitin təsviridir. O, "Təyyarə kölgəsi", "Vəfalım mənim" romanları ilə elm adamlarının bir növ qapalı olan həyatını geniş oxucu kütləsinə çatdırdı. Böyük maraqla qarşılanan bu əsərlər həm də digər yazıçılar üçün örnək rolunu oynadı və bu sahədə sözün həqiqi mənasında Əlibala müəllimin davamçıları meydana gəldi.

1980-ci illərin ikinci yarısında - bütün ölkədə ekstrasensorikaya, paranormal hadisələrə, insan psixikasının sirlərinə marağın gücləndiyi bir şəraitdə Əlibala müəllim "Möcüzə" romanını oxucuların ixtiyarına verdi. Lakin bu əsər həm də o dövrdə baş verən mürəkkəb ictimai proseslərə özünəməxsus bir baxışı əks etdirirdi. Ümumiyyətlə, Əlibala Hacızadənin ictimai gerçəkliyə münasibəti bütün yaradıcılığı boyu spesifik çalarlara malik olub və bu, ayrıca tədqiq olunası bir mövzudur. Yaxşı yadımdadır, Qarabağ hadisələrinin yenicə başlandığı, emosiyaların coşduğu, pafoslu nitqlərin baş alıb getdiyi vaxt Əlibala müəllim sakit, kövrək bir yazı yazmışdı - "Mənim bülbül Qarabağım". Bu, adi məqalə deyildi, Əlibala müəllim sanki yüksək tribunalardan verilən bütün vədlərə rəğmən Qarabağın itirələcəyini əvvəlcədən duyub ona ağı demişdi. Bu yazı həm də dilimizin bütün rənglərini, şəhd-şəkərini ehtiva etmək baxımından diqqəti çəkirdi. Ümumiyyətlə, Əlibala müəllimin bir çox yazılarında şeirlə nəsrin hüdudları itir - bu da onun yüksək poetik istedadının təzahürüdür. Əlibala müəllim həm də gözəl şairdir, nəğmələri dillər əzbəridir - bunu hamı bilir. Lakin mən bir müşahidəmi də qeyd etməyə bilmərəm: son 20-25 ildə poeziyamızda üstün mövqeyə çıxmış ovqat, forma və ifadə tərzi Əlibala müəllimin şeirlərində lap əvvəldən özünü göstərmişdir.

Əlibala Hacızadə təkcə qüdrətli nasir və şair deyil, həm də Füzulinin təbirincə desək, "iki aləmi" - sənət və elm aləmini "müsəxxər eyləmiş" (tutmuş) bir şəxsiyyətdir. Onun XX əsr İran poeziyasının məşhur nümayəndələrindən olan Fərrux Yəzdiyə həsr olunmuş monoqrafiyası dünya şərqşünaslığında bu böyük şairin həyat və yaradıcılığı haqqında ilk geniş tədqiqatdır. Bundan başqa o, müasir İran romanının tipologiyasına dair fundamental elmi araşdırmanın müəllifidir. Əlibala müəllim həmçinin bir sıra orta əsr mənbələrini dilimizə tərcümə etmişdir.

Əlbəttə, bütün bu ədəbi və elmi uğurların bünövrəsində Əlibala müəllimin bənzərsiz şəxsiyyəti dayanır. Və mən təqribən iyirmi il ərzində onunla az qala hər gün təmasda olan bir insan kimi onun xarakterinin bəzi parlaq cəhətlərini qeyd etməyə bilmərəm. Bunlardan birincisi, Əlibala müəllimin sadəliyi və iddiasızlığıdır. O, ömrü boyu şöhrət və ad-san dalınca qaçmayıb, sadəcə şöhrətözü gəlib onu tapıb. Mənim xüsusi dəyərləndirdiyim ikinci cəhət bizim milli mentalitetimizin az qala ayrılmaz tərkib hissəsinə çevrilmiş paxıllıq hissinin Əlibala müəllimə tamamilə yad olmasıdır. O, istər ədəbiyyatda, istərsə də elmdə heç kəsin uğuruna qısqanclıqla yanaşmayıb, əksinə, hər kəsin, illah da gənclərin nailiyyətlərinə ürəkdən sevinib, hamıya kömək etməyə çalışıb. Nəhayət, üçüncüsü, Əlibala müəllimin səmimiyyətidir. O müxtəlif xarakterli insanlarla dostluq etməyi bacarır, həmsöhbəti ilə özü arasında "baryer" yaranmasına imkan vermir, bunun da nəticəsində insanlar dərdlərini ona danışmaqdan, ən məhrəm duyğularını onunla bölüşməkdən çəkinmirlər. Onun bütün bu keyfiyyətlərinin kökündə isə bir amil dayanır - məhəbbət! Əlibala müəllimin varlığı sanki məhəbbətdən yoğrulub - ata-anaya, övlada, qadına, dosta, xalqa, vətənə, insanlığa məhəbbətdən! Əslində hansı mövzuda olursa-olsun, onun əsərlərinin də mayasında məhəbbət dayanır. Bu əsərlərin məhəbbətlə qarşılanmasının əsas səbəbi də elə budur. Və mən əminəm ki, həmin məhəbbət Əlibala Hacızadə yaradıcılığının həmişəyaşarlığını təmin edəcək. Necə ki, özü də bir şerində deyir:

Ölməzlik - məhəbbət zirvəsindədi,

Məhəbbət - əbədi ömür deməkdi!

Yazıçının Fikirləri

Mən sözlərimin içində yaşayıram. Ədəbiyyat aləmi müqəddəs bir aləmdi və əbədiyyat adlı bir dünyaya uzanan bir çox yolların ən gözəli, şirini və əzablısıdı. Mən ömrümün böyük bir hissəsini burada – müqəddəs saydığım bu dünyanın içində yaşamışam. Onun paklığını , müqəddəsliyini bildiyim üçün, o aləmin qapısı ağzında ayaqqablarımı təmizləyib içəri girmişəm, bilmişəm ki, o saf, şəffaf dəniz kimi, natəmiz, napak şeyləri qəbul etmir, silkinib, çırpınıb gec – tez sahilə atır. Mən nə az, nə çox, düz 50 ildi ki, bu aləmdəyəm. Gəlişim səssiz – küysüz olub, burda yaşadığım o 50 il də səsdən – küydən, münaqişə, çəkişmə - dididişmələrdən uzaq olub, burda yaşdığım o 50 il də səsdən – küydən, münaqişə, çəkişmə - didişmələrdən uzaq olub və yəqin ki, gedişim də səssiz – küysüz olacaq... Mən bu dünyada heç kəsin, heç kimin yox, yalniz ürəyimin, vicdanımın diqtəsi ilə qələm çalmışam, ədəbiyyatın, sənətin müəllimlərimdən, ustadlarımdan öyrəndiyim sirlərini qəlbimin istəkləri, arzuları ilə uyğunlaşdırıb düşündüklərimi, duyğularımı kağız üzərinə köçürmüşəm, tək öz dərdlərimi, arzularımı, sevgilərimi, nifrətlərimi, insan, həyat, məhəbbət, xəyanət, mərdlik, namərdlik və s. haqqında düşüncələrimi deyil, sənin, onun, nəticə etibarilə, hamının bu məsələ barədə fikrilərini yazmışam, çünki bilirəm ki, hər kəs düşündüklərini deyə bilmir, yaza bilmir; sən – şair, yazıçı onun – hər bir adi adamın qəlbindən keçənləri yazanda o, səni öz ürəyinin, hisslərinin tərcümanı sanır, səni özünə doğma, məhrəm hesab edir və səni sevir. Çox vaxt məndən soruşurlar ki, niyə səni uşaq da, cavan da, qoca da, qadın da, kişi də - bir sözlə hamı belə çox istəyir? Mən uzun müddət bu cür sorğulara cavab vermirdim, ancaq bu sualları verənlərin çox olduğunu görüb indi deyirəm; çünki mən bütün insanları, sizin hamınızı ülvi, təmənnasız bir məhəbbətlə sevirəm; çünki mən sevənlə sevmişəm, ölənlə ölmüşəm, ac qalanla ac, susuz qalanla susuz qalmışam; ona görə siz məni belə sevirsiniz, sevməyə bilməzsiniz; çünki yazılmamış bir qanundur: sevməsən, sevilməzsən. Mənim sevdiklərim və məni sevənlər çox xöşbəxtdirlər: mən onları beynimə, ürəyimə, düşüncələrimə və nəhyət, yazılarıma hopdurub yaşadıram və yaşadacağam. Məni sevməyənlər isə (əgər varsa) uduzublar: nə ürəyimdə, nə yaddaşımda onları yaşadacaq, xatırladacaq heç nə qalmayıb. Oxucularımın sevə - sevə oxuduğu – özlərinin dediyinə görə, doymadığı yazılarımı mən ürəyimin qanı ilə yazmışam: mən o sətirlərin, o sözlərin içində yaşamışam və yaşayıram. Mən ürəyim dolu olanda, insanlara deməyə sözüm olanda əlimə qələm almışam: ürəyim boş olanda susumuşam, baxmışam, öyrənmişəm. Bu təbiəti mənə bəxş etdiyi üçün birinci növbədə ulu Tanrıma minnətdaram: mənə düşünə - düşünə yaşamaq xisləti verdiyi üçün. Çünki ömür müvəqqətidi – başlanğıcı, sonu var. Ömür qum saatı deyil ki, bir müdət belə, sonra isə çevrilib bir başqa cür yaşayasan. Sonra mən həmişə müəllimlərimə, ustadlarıma minnətdar olmuşam və özümü onların gəzən, yaşayan, yazan, sevən, sevilən canlı bir əsəri saymışam. Kitablarımın üstündə mənim qanuni olaraq adımdan əvvəl – çox təəssüf, bunu ancaq mən özüm görə bilirəm – onların adını yazıram xəyalımda, ürəyimdə və bundan mənəvi bir rahatlıq tapıram. Bu uzun ömrümdə paxıl, həsud, pis namərd, çörəyi dizinin üstündə olan, xəyanətkr, yalançı adamlar da urcah olub mənə. Pislik eləyənləri bağışlamışam, ama qəlbimi qıranları bağışlaya bilmirəm. Çünki mənim aləmimdə qəlbə dəymək ən böyük günahdır. Düz 60 il bundan qabaq, doğma kəndimizdə məndən 3 – 4 yaş kiçik olan bir uşağa – dostuma ağır söz deyib xətrinə dəymişəm. Bu, onun özünün heç yadında da qalmayıb, qalsaydı sonralar mənimlə mehriban olmazdı, ola bilməzdi. O unudub, ancaq mən unuda bilmirəm və indinin özündə də bunun əzabını çəkirəm. Ona görə kiminsə qəlbini qırmaqdan çox qorxuram. Çünki bunu ən böyük günah sayıram. Bir də həmişə yalandan, aldaılacağımdan yaman qorxmuşam. Kiminsə yalanını görən kimi, inamımı itirmişəm ona. Çox istədiyim adam olubsa, bu yoldan çəkindirməyə çalışmışam. Demişəm, başa salmışam. Düzəlmədiyini, dönmədiyini görüncə, səssiz – səmirsiz, sadəcə papağımı götürüb yanından və həyatından çıxıb getmişəm. Məni itirmək onun ən böyük cəzası olub. Təmiz yaşamışam. Heç kəsə əyilməmişəm, özümü də heç kəsdən üstün tutmamışam. Paxıllığımı çəkənlər olub. Ancaq heç kəsin - xüsusən sənət aləmində heç kəsin nə şöhrətinə, nə sərvətinə darılıb həsəd aparmamışam. Məni məhv etməyə belə çalışanlara ürəyimdə gülmüşəm: onlar bilmirlər (inanmıram bilməsinlər) ki, həyatda, illah da sənət dünyasında heç kəs heç kəsin yerini tuta bilməz. Sən məni məhv eləyə bilərsən, aradan göürə bilərsən, ancaq sən mən ola bilməzsən. Eləcə də mən sən ola bilmərəm. Elə yaşamışam ki, hamının gözünün içinə dik, şax baxa bilərəm. Gözəl ailəm, ağıllı uşaqlarım, nəvələrim, qardaşım, bacılarim, yaxşı qohum - əqrəbam mənə görə heç kəsin yanında xəcil olmayıblar. Mən onlarla fəxr etdiyim kimi, onlar da mənimlə fəxr edə bilərlər. Dünya malı, sərvəti, fəxri adlar, mükafatlar həsrəti ilə yaşamamışam. Mənim üçün ən böyük fəxri ad – yazıçı, ən böyük mükafat – oxucularımın mənə bəslədiyi məhəbbətdi və bununla və bununla həmişə fəxr etmişəm. Ayağımın altında kəsilən qurbanlar, “ Qoy o kitabları yazan əlindən öpüm” – deyən insanlar görmüşəm. Azərbaycanımızın demək olar ki, hər yerində, elində, obasında onlarla, yüzlərlə əfsanə və Elməddin – bunlar mənim qəhrəmanlarımdı – adını daşıyan qızlarımız oğullarımız var. Və mən özümü onların mənəvi atası sayıram. Hətta bir neçəsinin nişanında, elçiliyində, toyunda bir ağsaqqal kimi iştirak etmişəm. Bu məhəbbət deyil, mükafat deyil, bəs nədi?