Nyu-York

Bu məqalə Nyu York şəhəri haqqındadır. Nyu York ştatı üçün Nyu York (ştat) səhifəsinə baxın.

Nyu Yorkun mərkəzi parkı

Nyu York şəhəri (ing. The New York City) — Amerika Birləşmiş Statlarının əhali baxımından ən böyük şəhəridir. Eyni adlı Nyu York ştatında yerləşir və dünyanın ən əhəmiyyətli maliyyə və ticarət mərkəzlərindən biridir. Şəhər, media, siyasət, təhsil, əyləncə və modadakı qlobal roluna görə dünya şəhəri olaraq qəbul edilməkdədir. Birləşmiş Millətlər Təşkilatına ev sahibliyi etdiyindən xarici əlaqələr üçün də çox əhəmiyyətli bir mərkəzdir.

Nyu-York şəhəri beş hissəyə ayrılmışdır: Manhetten, Bruklin, Kuins, Bronks və Staten-Aylend. 830 km²-lik bir sahədə yaşayan 8,2 milyon əhalisi ilə Nyu-York, Amerikada ən böyük əhali sıxlığı olan şəhərdir. Şəhər ətrafı ilə birlikdə Nyu-York metropolunun əhalisi 21 milyon nəfərə çatır.

Nyu-York immiqrantlar şəhəridir. Şəhərdə təxminən 170 ayrı dil danışılmaqdadır və hər üç adamdan biri ABŞ-dan kənarda doğulanlardır. İngiliscə müxtəlif aksentlərlə danışılır. İngilis dili ilə yanaşı ispanca da geniş yayılmışdır. Kiçik İtaliya (Little Italy) məhəlləsində italyan, Çin məhəlləsində isə çin dilində danışılır.

Nyu-York bir çox Amerikan mədəni hərəkatının də doğum yeridir. Ədəbiyyat və vizual sənətlərdə Harlem İntibahı, şəkildə mücərrəd ekspressionizm (Nyu-York məktəbi), musiqidə hip-hop, pank, salsa və Tin Pan Alley bu hərəkatlardan bəziləridir. 24 saat açıq olan metrosu və sıx nəqliyyatı ilə "Heç Vaxt Yatmayan Şəhər" adını almışdır.

Azadlıq heykəli, Empayr Steyt Binası, Sentral Park və Tayms Meydanı, Müasir İncəsənət Muzeyi, Quggenhaym Muzeyi və Müasir Tarix Muzeyi şəhərin maraqlı məkanlarıdır. Göydələnləri, prospektləri, restoranları, alış-veriş mərkəzləri və insanları ilə Nyu-York turistləri cəzb etməkdədir.

Nyu-York Şəhərindən bir görünüş

Tarixi

Nyu-York şəhəri 1613-cü ildə hollandlar tərəfindən Nyu-Amsterdam adı altında qurulmuşdur. Şəhər 1664-cü ildə Birləşmiş Krallığın nəzarətinə keçdikdən sonra Nyu-York adlandırıldı. 1778-ci ildə şəhər 2 il müddətinə yeni qurulan Amerika Birləşmiş Statlarının paytaxtı oldu. Paytaxt Vaşinqtona daşındıqdan sonra da şəhərin əhəmiyyəti böyüməyə davam etdi.

Şəhərin əhəmiyyəti

Maliyyə dünyasının ürəyinin atdığı Uoll Strit (Wall Street) prospekti, Nyu-Yorkun Manhetten hissəsində yerləşir. Nyu-York Fond Birjası da (ing. New York Stock Exchange) buradadır. Məşhur Azadlıq Heykəli Nyu-York limanındakı Liberti adasında yerləşir. Teatr və müzik-hollar Brodvey prospektinin ətrafında toplanmışdır. Nyu-York aeroportu dünyanın ən çox sərnişin daşıyan hava limanlarından biridir. Metropolitan Museum of Art, Müasir İncəsənət Muzeyi, Quggenhaym Muzeyi kimi muzeyləri dünyanın ən qiymətli sənət kolleksiyalarına malikdir. Şəhərin məşhur qəzeti "New York Times" dünyanın ən mötəbər qəzetlərindən biridir. Amerikanın üç böyük televiziya kanalı olan ABC, CBS və NBC-nin mərkəzləri Nyu-Yorkda yerləşir.

Mətbəxi

Amerikalılarda milli mətbəx anlayışı yoxdur. Nyu-Yorkda Amerikanın digər şəhərlərində olduğu kimi, başqa xalqların restoranları var. Bu faktor da gündəlik menyuya birbaşa təsir edib. Məsələn, məşhur italyan «pizzası» onların ən sevdiyi yeməyə çevrilib. Lakin onların qidalanma tərzi hər kəsdən fərqlidir. Amerikalılar iki dəfə səhər yeməyi yeyir, birinci dəfə mütləq omlet və qızardılmış kartofla vetçina ya da sosiska olur. İkinci yemək isə saat 12-14 radələrinə təsadüf edir və lanç adlanır. Adətən lanç bir boşqab şorbadan, hamburger və ya çizburgerdən ibarətdir. Şam yeməyində isə qaynar şorba, ikinci quru xörək və yüngül salata üstünlük verirlər. İçkilərə gəlincə, mütləq Coca-cola və qəhvəni qeyd etmək lazımdır, çünki onsuz amerikanlının həyatını təsəvvür etmək mümkün deyil. Amerika xalqı xüsusi mətbəxlə fərqlənmir. Bu səbəbdən də burada italyan, Çin, rus, türk, Braziliya, Meksika, hind, hətta Azərbaycan restoranlarına rast gələ bilərsiniz.

Görməli yerləri

Nyu-York şəhərinin gecə görünüşü

Azadlıq heykəli, Empayr Steyt Binası, Sentral Park və Tayms Meydanı, Müasir Sənət Muzeyi, Quqqenhaym Muzeyi və Müasir Tarix Muzeyləri şəhərin maraqlı məkanlarıdır. Göydələnləri, prospektləri, restoranları, alver mərkəzləri və insanlarıyla, Nyu-York turistləri cəzb etməkdədir.

Nyu-York dedikdə hər kəsin ağlına ilk əvvəl Amerikanın rəmzi olan Azadlıq Heykəli gəlir. Tam adı — «Dünyaya işıq saçan azadlıq»dır. Onun hündürlüyü 46 metrdir. Heykəl Azadlıq adasında yerləşir, 1886-cı ildə Fransadan müstəqillik deklarasiyasının qəbul edildiyi gün hədiyyə olaraq gətirilib. Sağ əlində məşəl, solda isə üstündə «JULY IV MDCCLXXVI» (4 iyul — Müstəqillik deklarasiyasının qəbul olunma günü) yazılan kitab (buna görə onun ayaqları qırılmış zəncirdədir) var. Azadlıq adasına gəmi ilə getmək olar. Məşhur Empayr Steyt Bildinq göydələni dünyada ən yüksək binalardan biridir. Bina 102 mərtəbədən ibarətdir və hündürlüyü 449 metr təşkil edir. 1873-cü ildə yaradılan mərkəzi park möhtəşəm yaşıl sahədir. Buraya insanlar Manhettenin səs-küyündən istirahət etmək üçün gəlirlər. Parkda kiçik heyvanat aləmi, əyləncə məkanları və hovuz da yerləşir. Time Square şəhərin mərkəzidir. Burada hündür binalar, böyük və parlaq reklam ofişləri, müxtəlif rəngli butiklər yerləşir. Ən gözəl mənzərəni siz gecə izləyə biləcəksiniz. Metropolitan Amerikanın nəhəng muzeyi sayılır. Muzey mədəniyyət şəhərciyini xatırladır, burada Misir mumiyalarından tutmuş, beysbol xəritələrinə qədər var.

Bruklin körpüsünün inşasına 1866-cı ildə başlanılıb və 14 il davam edib. Keçmişdə Bruklin və Manhetten şəhərlərini birləşdirmək üçün salınıb. Hal-hazırda Nyu-Yorkun əsas abidələrindən biri sayılır. Rokfeller mərkəzi XX əsrin əvvəllərində böyük maqnat Rokfeller tərəfindən tikilib. 1987-ci ildə mərkəz rəsmi abidə statusunu alıb. Rokfeller Centre dünyanın ən möhtəşəm arxitektura rəmzi hesab olunur. Onun ən vacib hissələrindən biri 1932-ci ildə inşa olunan dünyanın ən iri teatrı — Radio Citi Music Holdur. Mərkəzə 70 mərtəbəli Ceneral Elektrik binası daxildir. Burada həmçinin İncəsənət mərkəzi də yerləşir.

Qardaşlaşmış şəhərlər

• Yaponiya, Tokio (1960)
• ÇXR, Pekin (1980)
• İspaniya, Madrid (1982)
• Misir, Qahirə (1982)
• Dominikan Respublikası, Santa-Dominqo (1983)
• İtaliya, Roma (1992)
• Macarıstan, Budapeşt (1992)
• İsrail, Qüds (1993)
• Birləşmiş Krallıq, London (2001)
• CAR, Yohannesburq (2003)
• Ukrayna, Kiyev (2008)

Xarici keçidlər

• Rəsmi saytı
• New York City