Dante Aligyeri: Redaktələr arasındakı fərq
k Bot redaktəsi əlavə edir: min:Dante Alighieri |
k r2.6.5) (Bot redaktəsi əlavə edir: kab:Dante Alighieri |
||
| Sətir 69: | Sətir 69: | ||
{{Link FA|sv}} |
{{Link FA|sv}} |
||
{{Link GA|sv}} |
{{Link GA|sv}} |
||
| ⚫ | |||
[[ab:Данте Алигьери]] |
[[ab:Данте Алигьери]] |
||
| Sətir 132: | Sətir 134: | ||
[[ka:დანტე ალიგიერი]] |
[[ka:დანტე ალიგიერი]] |
||
[[kaa:Dante Alighieri]] |
[[kaa:Dante Alighieri]] |
||
[[kab:Dante Alighieri]] |
|||
[[kk:Данте Алигьери]] |
[[kk:Данте Алигьери]] |
||
[[ko:단테 알리기에리]] |
[[ko:단테 알리기에리]] |
||
| Sətir 142: | Sətir 145: | ||
[[lv:Dante Aligjēri]] |
[[lv:Dante Aligjēri]] |
||
[[mhr:Данте Алигьери]] |
[[mhr:Данте Алигьери]] |
||
| ⚫ | |||
[[mk:Данте Алигиери]] |
[[mk:Данте Алигиери]] |
||
[[ml:ഡാന്റെ അലിഘിയേരി]] |
[[ml:ഡാന്റെ അലിഘിയേരി]] |
||
01:14, 12 fevral 2013 tarixindəki versiya
| Dante Aligyeri | |
|---|---|
| it. Dante Alighieri | |
 | |
| Doğum adı | Durante di Alighiero degli Alighieri[4] |
| Doğum tarixi | təq. 1265[1][2] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 14 sentyabr 1321[3][2] |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | malyariya |
| Dəfn yeri |
|
| Fəaliyyəti | şair, yazıçı, nasir, siyasətçi, filosof, siyasi nəzəriyyəçi[d], intellektual, dilçi |
| Fəaliyyət illəri | 1292-ci ildən |
| Əsərlərinin dili | italyan dili, latın dili[2] |
| Tanınmış əsərləri | |
 Dante Aligyeri Vikimənbədə | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Dante Aligyeri (14 may, 1265, Florensiya-14 sentyabr, 1321, Ravenna) — italyan şairi, italyan ədəbi dilinin banisi. Qədim zadəgan nəslindəndir. Boloniya universitetində təhsil almış, hüquq və fəlsəfəni öyrənmişdir. Gənc yaşlarından Florensiyanın ictimai həyatında fəal iştirak etmiş, "ağ" qvelflər partiyasına qoşulmuşdur. "Qara" qvelflərin qələbəsindən sonra qiyabi olaraq yandırılmağa məhkum edilmişdir (1302). Didərgin həyat sürmüş, 1315-ci ildə ikinci dəfə ölümə məhkum olunmuşdur (həmin hökm 1966-cı ildə ləğv edilmişdir). Ömrünün son 6 ilini Ravennada yaşamışdır.
Yaradıcılığının ilk dövründə Beatriçe adlı gənc bir qızı vəsf etmiş, onun vaxtsız ölümündən doğan kədər və hüzn dolu şerlər yaratmışdır ("Yeni həyat" kitabı, 1292). 1304-1307-ci illərdə Dante fəlsəfi-əxlaqi əsərlər yazmışdır. "Ziyafət" əsərində insan idrakının müstəqilliyi və azadlığı müdafiə olunur. "Monarxiya haqqında" (1312-1313) siyasi risaləsində vahid ümumdünya monarxiyası ideyası insanların əmin-amanlığını, ictimai ədaləti təmin edə biləcək dövlət quruluşu kimi müdafiə edilir.
"İlahi komediya"
Dante yaradıcılığının zirvəsi xələfləri tərəfindən "İlahi komediya" adlandırılmış "Komediya" (ehtimala görə 1307-1321) poemasıdır. "Röya" formasında yazılmış əsərdə dini təsəvvürlərə görə üç hissədən ("Cəhənnəm", "Əraf (təmizlik)", "Cənnət") ibarət axirət dünyasına səyahət təsvir edilir. Məcazi, rəmzi ifadə tərzi poemanın bütün cəhətlərində özünü göstərir.
Xristianlığın əsas ehkamı üqnum ilə əlaqədar 3 rəqəmi və onun müxtəlif hasilləri əsərin quruluşuna, məzmununa güclü təsir göstərmişdir. Poema 3 hissədən, hər hissə 33 nəğmədən ibarətdir. Əsərdəki rəmzlərin 3 mənası (hərfi, dini-əxlaqi və siyasi) var. Müqəddəs üçlük təsəvvürü hətta, Dante şerinin şəklinə də nüfuz etmişdir: poema tertsin (müsəlləs) formasında yazılmışdır. İntibah ədəbiyyatına, fəlsəfi görüşünə xas olan dünyəvi ruh, həyata, insan taleyinə dərin maraq Dante humanizminin əsasını təşkil edir. Dante bütün italyan xalqının arzu və istəklərinin ilk carçısıdır. Daxili çəkişmələr nəticəsində zəifləmiş İtaliya və Florensiyanın tarixi taleyi üçün narahat olan Dante papa və kardinalları "Cəhənnəmdə", öz dostlarını isə "Cənnətdə" yerləşdirir. Əsər dünya dillərinin çoxuna, o cümlədən Azərbaycan dilinə tərcümə olunmuşdur. 1966-cı ildə SSRİ EA-nın dünya mədəniyyəti tarixi üzrə elmi şurası yanında daimi Dante komissiyası yaradılmışdır.
Dante İslam dininin yaradıcısı Həzrəti Məhəmməd peyğəmbərə, onun əmisi oğlu və kürəkəni, Raşidi xəlifələrinin axırıncısı Həzrəti Əliyə mənfi münasibət bəsləmiş, poemanın “Cəhənnəm” hissəsinin “İyirmi səkkizinci nəğmə”sində onları günahkar kimi göstərmişdir. [6]
İslam aləmində yaradılmış irsdən faydalansa da Dante təəssübkeş xristian kimi Məhəmməd peyğəmbər və Həzrəti Əli ilə yanaşı xristian olmayan bir çox filosofları və alimləri də cəhənnəmdə göstərir. Onlar haqqında “Cəhənnəm”in dördüncü nəğməsində bəhs edən Dante alimləri cəhənnəmin birinci dövrəsində olduqlarını yazmışdır. [7]
Dante Sokrat, Platon, Demokrit, Diogen, Fales, Anaksaqor, Zenon, Empedokl, Heraklit və başqa filosoflarla, alimlərlə yanaşı İbn Sina və İbn Rüşdü (Averroesi) də cəhənnəmin birinci dövrəsində olduğunu bildirir. [8]
Əsərləri
- İlahi komediya. Tərcüməçi Əliağa Kürçaylı. Bakı, 1973
Ədəbiyyat
- ↑ Istituto dell'Enciclopedia Italiana Dante Alighièri // Enciclopedia on line (it.).
- ↑ 1 2 3 4 Brozović D., Ladan T. Hrvatska enciklopedija (xorv.). LZMK, 1999. 9272 s. ISBN 978-953-6036-31-8
- ↑ 1 2 3 Chimenz S. A. ALIGHIERI, Dante // Dizionario Biografico degli Italiani (it.). 1960. Vol. 2.
- ↑ Montanelli I. Dante Alighieri ovvero Durante di Alighiero degli Alighieri (it.). 1993. ISBN 979-12-80362-09-4
- ↑ 1 2 Archivio Storico Ricordi. 1808.
- ↑ Aytək Zakirqızı. Xristian fanatiklərinin Məhəmməd Peyğəmbərə münasibəti. “Elm” qəzeti, 30.06.2006. № 17-18(776-777)
- ↑ Aytək Zakirqızı. Hilmi Ziya Ülkən Dantenin İslam dininə münasibəti haqqında. Dövlət və din. İctimai fikir toplusu. Mart-Aprel 2011. 2(22). səh. 77-81
- ↑ Aytək Zakirqızı. Hilmi Ziya Ülkən Dantenin İslam dininə münasibəti haqqında. Dövlət və din. İctimai fikir toplusu. Mart-Aprel 2011. 2(22). səh. 77-81
