Bab: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur
JYBot (müzakirə | töhfələr)
k r2.7.1) (Bot redaktəsi əlavə edir: kk:Баб
Sətir 105: Sətir 105:
[[it:Báb]]
[[it:Báb]]
[[ja:セイイェド・アリー・モハンマド]]
[[ja:セイイェド・アリー・モハンマド]]
[[kk:Баб]]
[[ko:시이드 알리 모하마드]]
[[ko:시이드 알리 모하마드]]
[[lt:Babas]]
[[lt:Babas]]

16:51, 12 fevral 2013 versiyası

Hayfa şəhərində Babın Məqbərəsi

1844-ci il mayın 23-də İranın Şiraz şəhərində Seyid Əli Məhəmməd adlı bir gənc Mehdi Sahib-əz-zaman olduğunu elan edərək özünü "Bab" (ərəbcə "qapı" deməkdir) adlandırır. Bildirir ki, onun əsas məqsədi insanları Müqəddəs Kitabların vəd etdiyi Allahın tezliklə zühur etdirəcəyi Kəsi qəbul etməyə hazırlamaqdır. Demək olar ki, bütün yazılarında "Allahın zahir edəcəyi Kəs"dən (Bəhaullah) danışmış, özündən sonra mütləq o kəsin zühur edəcəyini müjdələmişdir. Bununla belə, Babın ruhani dirçəlişə, xurafatdan, mövhumatdan uzaqlaşmağa, bərabərlik, ədalət, qadınları əsarətdən azad etmək çağırışları bütün Yaxın və Orta Şərqi lərzəyə gətirmiş babilər hərəkatına səbəb olur. Hərəkat səkkiz il sonra çətinliklə yatırılır. Bab edam edilir. Bab Bəhai dininin Yerdə qurmaq istədiyi İlahi Sivilizasiyaya açılan Qapı idi.

Həyatının ilk dövrləri

Onun əsl adı Seyid Əli Məhəmməd idi. O hər iki valideyninin xətti ilə Məhəmməd peyğəmbərin nəslindən idi. O, 20 oktyabr 1819-cu ildə (hicri 1235, məhərrəm ayının 1-i) Şirazda anadan olmuşdu. Valideynlərini erkən yaşlarında itirmiş Seyid Əli Məhəmməd dayılarının himayəsi altında böyümüşdü. Dayısı Seyid Əlini birinci dəfə məktəbə göndərəndə müəllim onu geriyə qaytarır. Müəllimin dediyinə görə, onun öyrətmək istədiyi bütün məsələlərin hamısını uşaq artıq bilirdi. Əli Məhəmməd kitablardan oxumadığı və kimsədən öyrənmədiyi qeyri-adi fitri biliyə malik idi. Bu biliklər ona ən çətin, hətta müəllimlərin bilmədiyi suallara cavab verməkdə köməklik edirdi. Yeniyetmə ikən Əli Məhəmməd dayısının ticarət kontorunda çalışaraq Şiraz və Buşehr limanında onun işləri ilə məşğul olurdu. Seyid Əli Məhəmməd Molla Hüseyn ilə görüşən vaxt artıq on ilə yaxin idi ki, ticarət ilə məşğul idi. O, anasının xalası qızı ilə evli olub, həmin nigahdan Əhməd adlı oğlu olmuş və hələ uşaq ikən vəfat etmişdi.

Babın elanı

İlahi Zühuru (Vəd Olunmuş Mehdini) tapmaq eşqi ilə İranın şəhər və kəndlərini dolaşan Molla Hüseyn və Seyid Kazım Rəştinin üç ardıcılı Şiraz şəhərinə çatır. Molla Hüseyn dostlarını şəhərə göndərir, özü isə şəhər divarının bayırında dayanır. Bu zaman yaşıl çalmalı (bu onun seyid olduğunu göstərirdi) bir cavan ona yaxınlaşır və Molla Hüseyni öz evinə dəvət edir. Naməlum cavanın nəzakəti, dostcasına danışığı və səliqəli geyimi Molla Hüseynə çox yaxşı təsir bağışlayır və onun təklifini qəbul edir. Onlar birlikdə evə gedirlər. Ev sahibi şəxsən özü qonağın qulluğunda durur. Axşam namazının vaxtı çatır. Hər iki gənc namaza dururlar. Namaz zamanı Molla Hüseyn Allahdan Vəd edilmiş Zühuru tapmaqda ona yardımçı olmasını diləyir. Onlar ibadətlərini qurtarıb söhbətlərini davam etdirirlər. Ev sahibinin səmimiyyətindən və nəzakətindən təsirlənmiş Molla Hüseyn ürəyinin ən böyük arzusunu ona açır, səfərinin və axtarışının məqsədini danışır. Onu diqqətlə dinləyən Əli Məhəmməd Seyid Kazımın göstərdiyi əlamətlərlə maraqlanır. Cavabında Molla Hüseyn müəllimindən eşitdiyini təkrar edir: "O, alicənab nəsildəndir...fitri biliyə malikdir...cismani qüsurları yoxdur..." Molla Hüseyn söhbətini bitirir və bir-neçə dəqiqə otaqda sükut hökm sürür. Sonra Seyid Əli Məhəmməd təmkinli, lakin hökmlü və güclü səsi ilə deyir: "Görürsənmi, bütün bu əlamətlər məndə vardır". Molla Hüseyn heyrətlənir və etiraz etməyə başlayır. O deyir ki, Vəd Edilmiş qeyri-adi müqəddəs şəxs olmalıdır. Onun bəyan edəcəyi Əmr isə ən Qüdrətli Əmr olacaqdır. Sonra O, öz etirazını kəsərək, bir-neçə il əvvəl yazdığı vərəqi çıxarır. Yazıda Şeyx Əhməd və Seyid Kazım təliminin ən mürəkkəb yerlərinin şərhinə cəhd edilmişdi. O, ev sahibindən bu yazıya baxmağı xahiş edir. Seyid Əli Məhəmməd bu yazını sürətlə oxuyur və Molla Hüseynin rast olduğu bütün çətin yerlərin sadə və aydın izahını verir. Sonra Seyid Əli Məhəmməd deyir: "İndi isə Yusif surəsinin mənasının açıqlanması vaxtı çatdı." Təəccüb və böyük sevinc hissi Molla Hüseyni çuğlayır. Yusif surəsi Quran-i-Kərimin on ikinci surəsi idi. Bir dəfə Molla Hüseyn Seyid Kazımdan onun üçün bu surəyə şərh yazmağı xahiş edir. "Bu mənim imkanım xaricindədir," deyə Seyid Kazım cavab verir, "Məndən sonra gələcək O Qüdrətli Kəs sənin xahişin olmadan onu sənə izah edəcəkdir". Müəlliminin Molla Hüseynə öncədən söylədiyi kimi, ev sahibi qələmini götürərək yazmağa başlayır. Sözləri yaza-yaza, o, onları məlahətli bir səslə zümzümə edirdi. Sonralar "Hökmdarlıq surəsi" adlanan bütöv bir fəsli yazıb qurtarmayınca o, qələmini yerə qoymur. Onun səsinin və dediyi sözlərin gücündən məftun olmuş Molla Hüseyn isə yerdə oturub onu dinləyirdi. Beləliklə, həmin gecə Seyid Əli Məhəmməd öz Missiyasını Molla Hüseynə elan edir və Bab adını götürür. Bu hadisə 1844-cü il may ayının 22-də gün batandan 2 saat 11 dəqiqə sonra baş verir. Bu tarix və vaxt Bəhai dinin ardıcılları tərəfindən bəşəriyyətin tarixində Yeni Eranın başlanğıcı kimi qeyd edilir. "Ey Mənə birinci iman gətirmiş! – məhz bu sözlərlə O, Molla Hüseynə müraciət edir – "Mən, həqiqətən deyirəm, Mən Babam, Mən Allahın qapısıyam!" "Bab" sözü ərəbcə "qapı" mənasını bildirir. Bununla da Bab Özünü Sülh və Ümümdünya qardaşlığının Yeni Erasının qapısı kimi təqdim edirdi. Molla Hüseyn onu axtaran dostlarını və vaxtı unudaraq bütün gecəni oturub, Babın söhbətinin davamına qulaq asır. Bu zaman şəhər şirin yuxuya qərq olmuşdu. Bab Molla Hüseynə xəbərdarlıq edir ki, o, bir müddət gördükləri və eşitdikləri haqda heç kimə, hətta səfər dostlarına belə danışmamalıdır. Bab deyir: "Məni əvvəlcə on səkkiz adam, bir-birindən xəbərsiz, öz ürəklərinin səsi ilə tanımalıdırlar. Çağırışsız və dəvətsiz, bir-birlərindən asılı olmadan, onların hamısı mənə olan yollarını tapacaqlar". Şiraz məscidlərində səhər azanı veriləndə Molla Hüseyn Babın evini tərk edir. Bu zaman onun ürəyi sevinc, fərəh, ilham və ehtiram hissi ilə çırpınırdı. Sonralar Molla Hüseyn etiraf edirdi: "O gecə qəflətən mənə əyan olmuş ilahi Əmrin həqiqəti ildırım kimi bir müddət mənim vücudumu sarsıtdı. Gözlərim Onun işığından qamaşırdı, Onun fövqəladə gücü bütün varlığıma hakim kəsilmişdi. Həyəcan və sevinc, qorxu və heyrət qəlbimi bürümüşdü. Eyni zamanda özümdə təsvirə gəlməyən bir yüngüllük və qüvvə hiss edirdim. İlahi Əmri dərk etməzdən öncə o qədər zəif və gücsüz idim ki, deyiləsi deyil. Bir şey yaza bilmirdim, yol yeriyə bilmirdim, əlim-ayağım həmişə əsir və titrəyirdi. Amma İlahi Əmrin Məzhərini tanıdıqdan sonra mənim vücudumda cahilliyin yerini ilahi bilik, zəifliyin yerini qəribə bir güc və qüvvət tutdu. Mənə elə gəlirdi ki, fövqəladə bir gücə malikəm, əgər bütün dünya, bütün insanlar mənə qarşı çıxsa, təkbaşına hamıya qələbə çala bilərəm. Dünyadakı bütün şeylər mənim gözümdə bir ovuc torpağa dönmüşdü".

Babın "Hürufi-Həyy" adlanan 18 ardıcılı

Bu görüşdən qırx gün keçməmiş Babın digər ardıcılları da onu tanıdılar. Bir-birinin ardınca, hər birinə ayrılıqda, qeyri-ixtiyari, kimə namaz vaxtı, kimə yuxuda ikən Şiraz tacirinin yeri ayan olur. Onların hamısı əvvəllər Seyid Kazımın şagirdləri olmuşdular. Vaxtilə Molla Hüseyni Şiraza gətirmiş həmin qüvvə, indi də onları İranın cənubundakı bu şəhərə cəzb edirdi. Sonuncu olaraq Quddus adlı gənc yorğun və toza bulaşmış halda Şiraza çatır. O, Molla Hüseyni küçədə görərək, təşviş içində onu İlahi Zühurun axtarışı ilə bağlı sorğu-suala tutur. Molla Hüseyn çox çalışsa da onu sakitləşdirə bilmir. Bu zaman Quddus küçədə Babı görür. "Sən nə üçün Onu məndən gizlətmək istəyirsən?" – deyə Quddus üzünü heyrətindən özünü itirmiş Molla Hüseynə çevrir – "Axı mən Onu hətta yerişindən belə tanıyacaqdım! Əminliklə şəhadət verirəm ki, nə Şərqdə, nə də Qərbdə Ondan başqa heç kim haqq olmasına iddia edə bilməz. Heç kim Onun müqəddəs şəxsiyyəti tək Əzəmət və Cəlal saça bilməz". Beləliklə, Babın 18 şagirdi onu tanıyaraq, ona iman gətirirlər. Bab onlara "hürufi-həyy" (Canlının Hərfləri) adını verdi. Babla birlikdə onlar 19 nəfər oldular. Quran-i-Kərimdə buyrulur: "Biz onu Səqərə atacağıq! Sən nə bilirsən ki, nədir Səqər! O qoymaz və buraxmaz! O, insanı yandırıb yaxar! Onun üstündə on doqquz nəfər vardır"(Əl-Muddəssir, 26-30) Bu ayədə Allah İlahi Zühuru inkar edənləri, Ona qarşı təkəbbür göstərənləri və Onun sözlərini saya salmayanları cəhənnəm alovuna atacağına söz verir. Sonra Allahın insanları cəhənnəm alovundan, müharibə, nifrət, dağıntı və əzabdan qurtaracaq "On doqquz nəfər"dən söhbət açır. Bab Öz Missiyasını elan edərkən, ona ilk iman gətirən 18 nurlanmış qəlb olmuşdur. Bab onları "Canlının Hərfləri" adlandırmışdı. On səkkiz nəfər Canlının Hərfləri və on doqquzuncu Babın özü həmin "On doqquz nəfərdir" ki, Quran-i-Kərimdə buyrulduğu kimi, xalqları məhv olmaqdan xilas etməlidirlər. Bab Şiraza toplanmış şagidlərini çağıraraq, onlara İranın hər yerinə səpələnib, onun təlimini yaymaq və insanların ürəyini "Allahın Zahir edəcəyi Kəs"in gəlişinə hazırlamaq göstərişini verir, onlara bu işin böyük məsuliyyətindən danışır, ehtiyatlı və mötədil olmağa çağırır, göstərdikləri səylərə görə onları işgəncə və ölüm gözlədiyini xəbərdalıq edir. "Ey mənim əziz dostlarım, indi siz İlahi Kəlamın daşıyıcılarısınız. Allah öz sirlər xəzinəsini sizə etibar edib ki, siz ilahi Əmri hər yana yayasınız, öz danışıq və rəftarınızın düzgünlüyü ilə ilahi Nurun gücünü nümayiş etdirəsiniz. Sizin bədəninizin bütün əzaları məqamınızın ucalığına dəlalət etməli, həyatınızın təmizliyindən və məqsədinizin böyüklüyündən söz açmalıdır. Çünki bu, həmin Gündür ki, Ulu Allah onun barəsində Quranda buyurub: "Bu gün Biz onların ağızlarını möhürləyirik, onların tutduğu əməllər barədə bizə onların əlləri danışar, ayaqları isə şahidlik edər"(Yasin surəsi, 65-ci ayə)."

İranda babilər hərəkatı

Babın ardıcılları onun təlimini yaymaq sevinci ilə ölkənin müxtəlif yerlərinə yola düşürlər. Onların insanlara çatdırdıqları Müjdə İranda qeyri-adi həyəcana səbəb olur. Müjdəni dinləmək üçün hər yerdə insanlar dəstə-dəstə toplaşır, Babın şöhrəti isə gündən günə artırdı; dövlətli və kasıb, savadlı və savadsız, şəhərli və kəndli, hamı eyni dərəcədə imkan daxilində onun haqqında çox eşitmək və çox bilmək istəyirdi. Bir neçə nüfuzlu din xadimi də Babın ardıcılına çevrilir. Tezliklə bu gəncin söhbəti ildırım sürətilə bütün ölkəyə yayılır və İranda kütləviliyinə görə tarixdə görünməmiş babilər hərəkatını törədir. On minlərlə insan bu hərəkata qoşulur. Bab, yeni təqvim tətbiq edərək, Günəş ilini bərpa edir və Yeni Eranın başlanğıcını özünün zühur etdiyi ildən (1844) qoyur. Babın belə bəyanatları hakim dairələri təşvişə salır və bu, hərəkatı məhv etməkdən ötrü göstərilən cəhdlərin getdikcə daha amansız xarakter almasına gətirib çıxarır. Hökumət və ruhanilər hərəkata qarşı ciddi tədbirlər görməyə başlayırlar. Fanatiklər Şirazda Quddusu və Babın ardıcıllarından olan bir nəfər yaşlı şəxsi ələ keçirirlər; onların saqqalını yandırırlar, burun dəliklərində deşik açaraq ip keçirirlər və bu vəziyyətdə Şirazın küçələrində gəzdirirlər. Sonra vəhşicəsinə döyüb, təkrar Şiraza qayıtdıqda çarmıxa çəkəcəkləri ilə hədələyib şəhərdən qovurlar. İranın hər yerində babilərə qarşı qızğın təqib dalğası baş qaldırır. Babın özü isə tutularaq ev dustağı edilir. İğtişaşların səbəbini təhqiq etmək məqsədi ilə İran şahı şəxsən etibar etdiyi Vahid ləqəbli Seyid Yəhya Darabini - kifayət qədər yüksək təhsilə malik, hörmətli və nüfuzlu din xadimini ölkənin cənubuna göndərir. Bab ilə olan üç görüşdən sonra Vahid onun ən sədaqətli ardıcılına çevrilir və onun təlimini yaymağa başlayır. Hadisələrin gedişində bu cür dönüş Şahın baş vəzirini çox qorxudur və o Şahın Bab ilə gözlənilən görüşünün hökmdara arzuedilməz təsirindən ehtiyatlanmağa başlayır. Baş vəzir Babın ölkənin şimal sərhəddi yaxınlığındakı Maku həbsxanasına salınmasına nail olur. Hadisələr daha çox 3 şəhərdə özünün kulminasiya səviyyəsinə çatır: Mazandaran vilayətində Barfuruş şəhəri yaxınlığında, Neyrizdə və son olaraq Zəncanda. Molla Hüseyn və Quddus Xorasandan qara bayraqlar qaldıraraq Barfuruşa gəlirlər, yolüstü çoxlu sayda insanlar Babın dəvətini qəbul edir və onlara qoşulur. Barfuruşa çatanda onların sayı artıq 313-ə çatır. Barfuruş camaatının din üləmalarının təhriki ilə onlara hücum etməsi nəticəsində məcbur qalaraq Şeyx Təbərsi məqbərəsində qala tikmək məcburiyyətində qalırlar və özlərini müdafiə etməklə məşğul olurlar. Düşmənlərin xəyanəti nəticəsində bu şəxslər şəhid olurlar.

Babın Makuda həbsə salınması

Maku qalası (2008)

Maku həbsxanasının ətrafında sadə kəndlilər yaşayırdı, onlar kəndlərindən kənarda baş verən hadisələrlə maraqlanmır, gəlmələri düşməncəsinə qarşılayırdılar. İlk vaxtlar həbsxana rəisi Əli xan Makuyi də Baba düşmən münasibəti bəsləyirdi. Lakin o, tezliklə bu məhbusun qeyri-adi adam olduğunu anlayır, ona ehtiramla yanaşmağa və məhəbbət göstərməyə çalışır. Babın təsirini ətraf kəndlərin sakinləri də öz üzərlərində hiss edirlər və onun avazla oxuduğu duaları eşitmək ümidi ilə həbsxana divarlarının ətrafına toplaşırlar. Kəndlilər Babdan onların ağır zəhmətləri üçün öz xeyir-duasını verməsini xahiş edirlər. Tezliklə Babın adı ilə and içmək kəndlilərin sadə məişət həyatında vərdişə çevrilir. Bir müddət sonra ölkənin hər yerindən Babın yanına ziyarətçilər gəlməyə başlayırlar. Həbsxana rəisi onları Babın yanına buraxır və özü də tədricən onun sadiq tərəfdarına çevrilir. Bu xəbərlər yenə baş vəzirin narahatçılığına səbəb olur və o, Babı şahın qaynının rəis olduğu uzaq Çehriq qalasına göndərir.

Çehriq qalasında həbsi

Çehriq qalasının rəisi özünün qəddarlığı ilə ad qazanmışdı. İlk vaxtlar o da Baba pis münasibət bəsləyirdi. Lakin sonra o da başqaları kimi, Babın cazibəsinə qapılır. Burada da Bab yerli sakinlərin hörmət və məhəbbətini qazanır. Makuda olduğu kimi, Çehriqdə də ölkənin hər yerindən zəvvarlar Babın görüşünə gəlirdilər. Onlardan biri hətta dərviş paltarında Hindistandan gəlmişdi. Öz ölkəsində o şahzadə idi. O, yuxuda Babı görərək, Onunla yalnız bir dəfə görüşmək arzusu ilə var-dövlətindən və titulundan imtina etmiş, uzaq İrana yollanmışdı. Bab şahzadəni qəbul edib, təlimini yaymaq üçün onu geriyə, Hindistana göndərir. İranda Babın təlimi yayıldıqca ona qarşı təqiblər də güclənirdi. Babın ilk şagidləri və təliminin yüzlərcə tərəfdarı amansız işgəncələrə məruz qalmış və öldürülmüşdü. Tehran, Azərbaycan, Fars, Mazandaran əyalətlərində hərəkat iştirakçılarına divan tutulması xüsusi qəddarlıqlarla müşahidə olunurdu; başlar kəsilir, adamlar topların ağzına qoyulub atılır, yandırılır və ya tikə-tikə doğranılırdı. Babı saxlayıb böyütmüş və onun missiyasına iman gətirmiş dayısı da qətlə yetirilir. Şagirdlərinin və tərəfdarlarının kütləvi şəkildə öldürülməsi Baba qəm-qüssə gətirirdi. Bununla belə o, Çehriq həbsxanasında öz vəhyinin çox hissəsini nazil edir.

Təbrizdə açıq bəyan

Bаbın Çеhrikdə аrtаn şöhrətindən хəbər tutаn Bаş Vəzir Оnun dərhаl Тəbriz şəhərinə gətirilməsi bаrədə əmr vеrir. Оrаdа hökumət Bаbı yохlаmаq və Оnun təsirinə sоn qоymаq üçün ən yахşı vаsitə kimi din üləmаlаrının tоplаntısını çаğırır. Həmin tоplаntıdа ruhаnilər və hökumət nümаyəndələri Bаbı аlçаltmаğа çаlışdılаr, lаkin onun qarşısında аciz qаldılаr. Bаbdаn sоruşаndа ki, Sən kim оlduğunu iddiа еdirsən və sənin gətirdiyin müjdə nədir? О, cаvаb vеrdi:

“Mənəm, Mənəm, Mənəm Vəd olunmuş Kəs! Mən adını min illər boyu çəkdiyiniz, adı gələndə ayağa qalxdığınız, zühurunun şahidi olmağın həsrətini çəkdiyiniz və Zühur saatının tezləşməsini Allahdan yalvarıb dilədiyiniz Kəsəm. Həqiqətən, Mən deyirəm, Şərqin və Qərbin xalqları Mənim sözümə itaət etməlidirlər və Mənim şəxsiyyətimə sədaqətə and içməlidirlər.” Həmin tоplаntıdаn bir nеçə gün sоnrа, Bаbı Çеhrik qаlаsınа qаytаrdılаr. Düşmənləri Оnu Тəbrizə gətirməklə Öz Мissiyаsındаn zоrlа əl çəkməyə vаdаr еtmək ümidində idilər. Аncаq, оnlаr sоnrа əmin оldulаr ki, nə qədər ki, Bаb sаğdır, Оnun аrtаn nüfuzunun qаrşısını аlmаq mümkün оlmаyаcаqdır.

Babın edamı

Təbrizdə Babın edam olunduğu meydan

Babi hərəkatının yayılmasının qarşısını almaq iqtidarında olmayan İranın hakim dairələri bu təlimi bidətçi adlandıraraq kökünü birdəfəlik kəsmək məqsədi ilə Babı edam etmək qərarına gəlirlər. Bab Təbriz şəhərinə gətirilir. Onu şəhərin küçələri ilə gəzdirərkən bir gənc (Mirzə Məhəmmədəli Zünuzi) irəli atılaraq, onun ayaqlarına sarılır və ona Bab ilə birgə ölməyə icazə verilməsini yalvara-yalvara xahiş edir. Bu gənc də tutulub ölümə məhkum edilir. Bab bu həyatdakı sonuncu gecəsini xoş əhval-ruhiyyə və sevinc içində keçirir. O bilirdi ki, bütün çətinliklərə baxmayaraq, onun missiyası yerinə yetmişdir. Edam günü Bab həbsxanada şagirdinə son sözlərini yazdırarkən onu kobudcasına tələsdirirlər. O, üzünü zabitə tutub deyir: "Mən bu adama bildiklərimi deyib qurtarmayınca dünyanın heç bir qüvvəsi mənə mane ola bilməz...". Qəzəblənmiş zabit isə : "yalnız məndən başqa..." deyib, Babı bayıra itələyir. Bab onun ölüm hökmünə imza atmış üç tanınmış müctəhidin evinə aparılır. Onların heç biri Bab ilə görüşə çıxmır. Lazımi sənədlərə qol çəkilir və möhürlə təsdiqlənir. Müctəhidlərdən birincisi Molla Məhəmməd Mamağanı olmuşdur. Mirzə Məhəmmədəlini müctəhidlərin yanına aparanda, camaat çox xahiş edirdi ki, atalığı Seyyid Əli Zünuzinin xətrinə ona xilas olmaq imkanı verən bir söz dedirtsinlər. Mirzə Məhəmmədəli isə qışqıraraq, deyirdi: "Mənim dinim O Həzrətdir, mənim imanım Odur, mənim behiştim Odur, mənim Kövsərim və cənnətim Odur!". Molla Məhəmməd Mamağani ona dedi: "Bu sözlər sənin dəliliyinə dəlalət edir, dəli isə günahkar sayılmaz". Mirzə Məhəmmədəli belə cavab verdi: "Ey axund, dəli sənsən ki, Məhəmməd nəslinin Qaiminə ölüm hökmü çıxarırsan. Mənsə ağıllıyam ki, canımı onun yolunda qurban verirəm və dini dünyaya satmıram". Bu sözlərdən sonra Molla Məhəmməd Mamağani ölüm hökmü verdi. Ölüm hökmünə imza atan digər müctəhidlər Mirzə Bağır və Molla Mürtəzaqulu olur. Bab və onun bir ardıcılını Təbrizin küçələrində gəzdirib meydana gətirirlər. Seyid olduğu üçün müsəlman əsgərlərinin Baba güllə atmayacağından ehtiyat edən hökümət meydana erməni polkunu gətirdir. Bab və şagirdini divara bağlayırlar və erməni polkunun 750 əsgəri atəş açır. Bu zaman bütün dünyanı heyrətə gətirən qəribə hadisə baş verir. Ətrafı bürümüş barıt tüstüsü dağılanda edama toplaşmış insan dənizindən bağırtı qopur; Bab qeyb olmuşdu. Ardıcılı isə sağ-salamat idi. Babı həbsxanada, əvvəlki yerində, yarımçıq qalmış sözlərini şagirdinə çatdıran vəziyyətdə tapırlar. Bab onu aparmağa gəlmiş adamlara deyir: "Mən sözümü qurtardım, indi niyyətinizi həyata keçirə bilərsiniz..." Bu hadisədən heyrətlənmiş erməni əsgərləri edamı davam etdirməkdən imtina edirlər. Meydana başqa polkun əsgərləri gətirilir. Bu dəfə Bab və şagirdinin bədənini güllələr parça-parça edir. Babın edamı 9 iyul 1850-ci ildə baş verir. Həmin gün Təbrizdə güclü qasırğa qalxır, şiddətli külək əsir, toz-duman bütün günü səmanı örtür. Cəsədlər şəhər divarlarının bayırına atılır. Lakin babilər həmin gecə cəsədləri götürüb etibarlı yerdə gizlədirlər. Cəsədlər 40 il İranın müxtəlif yerlərində gizli saxlandıqdan sonra, məxfi yollarla Fələstinə gətirilərək, Kərmil dağının ətəyində dəfn olunur. Zərdüşt Peyğəmbərin "Dəsatir-Əzmani" kitabında (təqribən 2500 il əvvəl yazılıb) bu hadisələri xatırladan çox qəribə yazılar vardır. Orada deyilir: "İran ölkəsindəki insanlar şər işlər törədən zaman, ərəblər içindən bir nəfər qiyam edəcək. Və Onun vasitəsilə onlar taxt-tacı, torpaqlarını və dinlərini itirəcəklər və məhv ediləcəklər... Ərəblərin dininin 1000 ilinin tamamında, onun ardıcılları öz dinlərini təriqətlərə parçalamaqla məhv edəcəklər və onu bu şəkildə Yaradana təqdim edəcəklər. O, bunu onlardan qəbul etməyəcək. İranlılar Müdrik insana qulaq asmayacaqlar. O, tək qalacaq və həqiqəti deyəcək. Onlar xəstələnəcək və ağılla düşünmək əvəzinə, əllərində silah Ona qarşı çıxacaqlar. İranlıların törətdiyi ən şər əməl isə Mələklər Rəbbi olan Kəsi öldürməkləri olacaqdır". Babın edamı babilər hərəkatını nəinki zəiflətmir, əksinə, ona yeni qüvvə ilə təkan verir.

Babın edamından iki il sonra ümidsizlik və kədərdən düşüncələri tutqunlaşmış ardıcılları olan iki gənc şaha sui-qəsd edirlər. Onların istifadə etdiyi silah primitiv olduğu üçün şah yalnız yüngülcə yaralanır. Bu sui-qəsd babilərə qarşı növbəti təqib dalğasına təkan verir. Hakim dairələr sadə xalqı ölkəni babilərdən təmizləməyə yönəlmiş qisasçılıq hərəkətlərinə təhrik edirlər. Dəhşətli və amansız kütləvi talanlar zamanı minlərlə kişi, qadın və uşaq qətlə yetirilir. Həmin günlər küçələrdə qanlı səhnələrin, qətl və vəhşiliklərin təsadüfi şahidi olmamaqdan ötrü İranda bir çoxları, o cümlədən xaricilər evdən bayıra çıxmamağı üstün tuturdular. O zaman ən görkəmli babilərdən biri, sonralar Bəhaullah adı ilə tanınmış şəxs də zindana atılır.

Babın Təlimi

Bab təntənəli şəkildə Özünü Allah Vəhyinin müstəqil daşıyıcısı və ondan sonra gələcək daha böyük Allah Elçisinin müjdəçisi elan edir. Bab İslamın namaz, oruc, kəbin, boşanma və vərəsəlik ilə bağlı qanun və mərasimlərinin şəklini dəyişir. Babın yazıları olduqca cox idi. Onlardan bəziləri Quran ayələrinə şərh və təfsirlərdən, ictimai və etik baxışlar toplusundan, bəziləri isə dualardan, lövhlərdən ibarət idi. Lakin əksər yazılarında yeganə mövzu Allahın tezliklə Aşkarlayacağı Kəsin - İlahi Zühurun tərifi və təsviri təşkil edirdi. O bildirirdi ki, onun Missiyası ondan sonra gələcək daha böyük Allah Elçisinin gəlişini əvvəlcədən xəbər verməkdir. Bu Böyük Allah Elçisini o, "Allahın Aşkarlayacağı Kəs" adlandırırdı. Bab deyirdi ki, bu gələcək Allah Elçisi bütün xalqları birləşdirəcək, yerdə ədalətli və əbədi sülhü bərqərar edəcəkdir. Bab ondan sonra gələcək Zühur haqda yazırdı: "Mən ancaq bu Qüdrətli Kitabın hərfiyəm və bu hüdudsuz Dəryanın damlasıyam. O zühur edəndə mənim əsl təbiətim, mənim sirlərim, müəmmalarım və eyhamlarım aşkar və anlaşılan olacaqdır... Əgər hər hansı bir şəxs Ondan bir ayə eşidərsə və onu təkrar edərsə, bu "Bəyanı" (Babın əsas Vəhy Kitabı) min dəfə oxumaqdan yaxşıdır". Bəhaullahın aşağıdakı sözləri bu həqiqəti təsdiqləyir: "Bu ali və fövqəladə Vəhyi Mənim əvvəlki Vəhyimdən ayıran qısa zaman məsafəsi bir sirrdir; belə ki, onu heç bir insan açıqlaya bilməz; o elə gizlidir ki, heç bir ağıl onu dərk edə bilməz. Onun müddəti qabaqcadan müəyyənləşdirilmişdi və heç kim onun səbəbini dərk edə bilməz, ancaq Mənim Gizli Kitabımın məzmununu anladıqdan sonra onu başa düşə bilər". Babın təliminin bir hissəsini Dirilmə, Qiyamət Günü, Cənnət və Cəhənnəm məsələlərinin şərhi təşkil edirdi. O söyləyirdi ki, Dirilmə anlayışı Həqiqət Günəşinin (İlahinin) yeni Zühurudur. Ölülərin Dirilməsi – nadanlıq, etinasızlıq və cəhalət məzarlarında yatanların ruhani oyanması deməkdir. Qiyamət Günü – Yeni Zühur günüdür, Cənnət – Allahı Onun Peyğəmbəri vasitəsilə dərk etmək və sevmək səadətidir. Bununla da Cənnət insanın öz həyatı ərzində əldə etdiyi ən böyük kamillikdir, ölümündən sonra isə İlahi Səltənətə daxil olma və əbədi həyat hüququdur. Cəhənnəm – Allahı bu cür dərk etməkdən məhrum olmaqdır ki, bunun da nəticəsində kamilliyə nail olmaq qeyri-mümkün olur və Əbədi Mərhəmət itirilir. Bab qətiyyətlə bildirirdi ki, bu anlayışların başqa mənası yoxdur və insanın fiziki dirilməsi, Maddi Səma və Cəhənnəm haqqında mülahizələr hərfi mənada başa düşülməməlidir.. Babın Yazılarında öyüd-nəsihətlər də xüsusi yer tuturdu. O, öz ardıcıllarına buyururdu ki, onlar bir-birlərinə bəslədikləri qardaş məhəbbəti və nəzakətli davranışla fərqlənməlidirlər. Onlar faydalı sənətə və peşələrə yiyələnməli, təhsil almalıdırlar. Onun təliminə görə qadınlarla kişilə hüquq baxımdan bərabər olmalı, yoxsullar ümumi xəzinədən yardım almalıdır. Lakin o dilənçiliyi, narkotik maddələrlən və spitli içkilərdən istifadəni qəti qadağan edirdi. Bab "Bəyan" kitabında yazırdı: "Allaha ibadət et, hətta əgər ibadətinin mükafatı atəş də olsa, sənin ibadətində heç bir dəyişiklik olmamalıdır. Əgər sən qorxudan Allaha ibadət edirsənsə, onda bu Allahın Dərgahına layiq deyil; əgər sən nəzərlərini Cənnətə dikib yalnız ora düşmək ümidi ilə ibadət edirsənsə, bu zaman sən Allahın yaratdığını Ona şərik qoşursan".

Mənbə

Azər Cəfərov "Bəhai dini" Bakı-2005