Külək enerjisi: Redaktələr arasındakı fərq
k Bot: en:Wind power yaxşı məqalədir |
k Bot: Migrating 68 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q43302 (translate me) |
||
| Sətir 34: | Sətir 34: | ||
[[Kateqoriya:Külək enerjisi]] |
[[Kateqoriya:Külək enerjisi]] |
||
{{Link GA|en}} |
{{Link GA|en}} |
||
[[af:Windenergie]] |
|||
[[an:Enerchía eolica]] |
|||
[[ar:طاقة رياح]] |
|||
[[ast:Enerxía eólica]] |
|||
[[bat-smg:Viejė energėjė]] |
|||
[[be:Энергія ветру]] |
|||
[[be-x-old:Энэргія ветру]] |
|||
[[bg:Вятърна енергия]] |
|||
[[bs:Energija vjetra]] |
|||
[[ca:Energia eòlica]] |
|||
[[cs:Větrná energie]] |
|||
[[cv:Çил энергетики]] |
|||
[[cy:Egni gwynt]] |
|||
[[da:Vindenergi]] |
|||
[[de:Windenergie]] |
|||
[[el:Αιολική ενέργεια]] |
|||
[[en:Wind power]] |
|||
[[eo:Ventoenergio]] |
|||
[[es:Energía eólica]] |
|||
[[et:Tuuleenergia]] |
|||
[[eu:Energia eoliko]] |
|||
[[fa:توان بادی]] |
|||
[[fi:Tuulivoima]] |
|||
[[fr:Énergie éolienne]] |
|||
[[fy:Wynenerzjy]] |
|||
[[gan:風力]] |
|||
[[gd:Cumhachd na Gaoithe]] |
|||
[[gl:Enerxía eólica]] |
|||
[[he:אנרגיית רוח]] |
|||
[[hi:पवन ऊर्जा]] |
|||
[[hr:Energija vjetra]] |
|||
[[hu:Szélenergia]] |
|||
[[id:Tenaga angin]] |
|||
[[is:Vindorka]] |
|||
[[it:Energia eolica]] |
|||
[[ja:風力発電]] |
|||
[[kk:Жел энергетикасы]] |
|||
[[ko:풍력 발전]] |
|||
[[lt:Vėjo energija]] |
|||
[[lv:Vēja enerģija]] |
|||
[[mk:Ветерна енергија]] |
|||
[[ms:Tenaga angin]] |
|||
[[new:फे शक्ति]] |
|||
[[nl:Windenergie]] |
|||
[[nn:Vindenergi]] |
|||
[[no:Vindkraft]] |
|||
[[pl:Energia wiatru]] |
|||
[[pt:Energia eólica]] |
|||
[[qu:Wayra micha]] |
|||
[[ro:Energie eoliană]] |
|||
[[ru:Ветроэнергетика]] |
|||
[[sh:Energija vjetra]] |
|||
[[simple:Wind power]] |
|||
[[sk:Veterná energia]] |
|||
[[sl:Vetrna energija]] |
|||
[[sr:Енергија вјетра]] |
|||
[[sv:Vindkraft]] |
|||
[[sw:Umeme wa upepo]] |
|||
[[ta:காற்றுத் திறன்]] |
|||
[[te:పవన విద్యుత్తు]] |
|||
[[th:พลังงานลม]] |
|||
[[tr:Rüzgâr gücü]] |
|||
[[uk:Вітроенергетика]] |
|||
[[vi:Năng lượng gió]] |
|||
[[war:Kusog han hangin]] |
|||
[[zh:風能]] |
|||
[[zh-min-nan:Hong-lêng]] |
|||
[[zh-yue:風力]] |
|||
04:58, 9 mart 2013 tarixindəki versiya
Külək enerjisi – küləyi meydana gətirən hava axınının sahib olduğu hərəkət (kinetik) enerjisidir. Alternativ enerji (bərpa olunan) mənbələrindən biri hesab olunur. Bu enerjinin bir hissəsi faydalı olan mexaniki və ya elektrik enerjisinə çevrilə bilər.
Külək enerjisi digər alternativ enerji mənbələri olan günəş, hidroenergetika, geotermal və biokütlə enerjisindən özünün maya dəyərinə, ekoloji təmizliyinə və tükənməzliyinə görə ən sərfəlisidir.
Küləyin gücündən çox köhnə illərdən bəri faydalanılar . Külək gücündən ilk faydalanma şəkli olaraq yelkənli gəmilər və yel dəyirmanları göstərilə bilər. Daha sonra taxıl üyüdmə, su nasosla vurma, ağac kəsmə işləri üçün də külək gücündən faydalanılmışdır. İndiki vaxtda daha çox elektrik çıxarmaq məqsədiylə istifadə edilməkdədir.
Elektrik enerjisi istehsalı üçün daha səmərəli texnologiyalardan biridir. Külək qurğularının inşasına ənənəvi elektrik stansiyalarının qurulmasına nisbətən daha az vaxt sərf olunur. Bundan başqa, külək, əslində, istənilən ölkənin malik olduğu daimi təbii enerji mənbəyidir. Külək enerjisindən istifadə olunması energetikanın daha tez inkişaf edən sahələrindən biridir.
Azərbaycanda külək enerjisi
Azərbaycan ərazisində əsasən Bakı, Sumqayit, Abşeron, Binə, Maşdağa külək enerjisindən istifadə etmək məqsədə uyğun sayılır.
Azərbaycanın külək rejimi mürəkkəb xarakterə malikdir. Bu da ölkə ərazisinin 60%-nin dağlıq zonalardan ibarət olması ilə əlaqədardır. Dağların Respublikanın iqliminə və külək rejiminə təsiri böyükdür. Məsələn, Böyük Qafqaz dağları sədd rolunu oynayaraq ölkə ərazisinə şimaldan və şimal-şərqdən soyuq hava kütlələrinin daxil olmasına maneə törədir. Soyuq hava kütlələri Böyük Qafqaz dağlarının ətrafından keçərək Abşeron yarımadasından Respublika ərazisinə daxil olur. Buna görə də Zaqatalada küləyin orta illik sürəti 1.2 m/san. Abşeronda isə 8.6m/san.-dir.
Azərbaycan Elmi Tədqiqat Energetika İnstitutu Respublikanın Meteroloji stansiyalarında toplanmış bütün flüger müşahidələri materiallarını qruplara ayırıb, rayonların landışaftlarına görə külək sürətlərinin paylanması rejimlərinin aşağidaki tiplərini müəyyən etmişdir:
- A tipli rejim-Abşeronda və Respublikanın şimal sərhədlərində Kür dilinə qədər Xəzərkənarı zonada olan yerlər üçün səciyyəvidir. Bu zonada küləyin orta illik sürəti 4m/san-dən böyük olur.
- B tipli rejim-Kürkənarı düzənliyində olanyerlər üçün səciyyəvidir. Bu zonada küləyin orta illik sürəti 4m/san-dən 3m/san-dək olur.
- V tipli rejim-Respublikanın dağ rayonları üçün səciyyəvidir. V zonasında küləyin orta illik sürəti 3m/san-dən kiçik olur.
Ona görə də bu zona külək enerjisindən istifadə üçün yararsız hesab edilir. Nəzərə almaq lazımdır ki, əsasən Vzonasını təşkil edən yüksək dağlıq ərazilərin iqlim xüsusiyyətləri hələ yaxşı öyrənilməmişdir.[1]
Hesablamalara görə Azərbaycan Respublikası özünün coğrafi vəziyyətinə, təbii şəraitinə və iqtisadi infrastrukturuna görə 800 MVt-a yaxın illik külək enerji ehtiyatına malikdir. Bu ehtiyat ildə təxmini hesablamalara görə 2,4 milyard kVt/saat elektrik enerjisi deməkdir. Bu isə, öz növbəsində, ildə 1 milyon tona yaxın şərti yanacağa qənaət, ən əsası isə ildə küllü miqdarda tullantıların, o cümlədən azondağıdıcı olan karbon dioksidin atmosferə atılmasının qarşısının alınması deməkdir.
1999-cu ildə Yaponiyanın "Tomen" şirkəti Azərbaycan Elmi-tədqiqat Energetika və Enerjilayihə İnstitutu ilə birlikdə Abşeronda hündürlüyü 30 və 40 metr olan iki qüllə quraşdırmış, küləyin sürətinin orta illik qiyməti v = 7,9—8,1 m/san olması müəyyən edilmiş və Qobustan rayonu ərazisində ümumi gücü 30 MVt olan külək elektrik stansiyasının quraşdırılmasına dair texniki iqtisadi əsaslandırma hazırlanmışdır.
2002-ci ildə Azərbaycanın bərpa olunan enerji resurslarının qiymətləndirilməsi həyata keçirilmiş və aşkar olunmuşdur ki, Abşeron yarımadası iri həcmdə külək enerjisi potensialına malikdir. Uzunmüddətli küləyin orta sürəti 6 m/san-dan artıqdır ki, bu da külək enerjisi üçün əlverişli texniki-iqtisadi potensialın olmasını göstərir. Şimal DRES-nin yerləşdiyi ərazidən toplanılmış külək enerjisi üzrə statistik məlumatlar bir daha təqdim olunan göstəriciləri təsdiq etmişdir. Aparılmış bu tədqiqatlar zamanı Qobustan rayonu ərazisi üçün təqdim olunmuş göstəricilər külək enerjisi potensialının 4-cü sinfinə aid edilir ki, bu da yüksək potensial hesab olunur.[2]
İstinadlar
- ↑ Azərbaycanda külək enerjisi
- ↑ Azərbaycan Respublikasında alternativ və bərpa olunan enerji mənbələrindən istifadə olunması üzrə Dövlət Proqramı