Ölü dil: Redaktələr arasındakı fərq
k r2.7.3) (Bot redaktəsi əlavə edilir: uz:Oʻlik til |
k Bot: Migrating 48 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q45762 (translate me) |
||
| Sətir 18: | Sətir 18: | ||
[[Kateqoriya:Ölü dillər| ]] |
[[Kateqoriya:Ölü dillər| ]] |
||
[[Kateqoriya:Sosiologiya]] |
[[Kateqoriya:Sosiologiya]] |
||
[[als:Sprachtod]] |
|||
[[ar:لغة بائدة]] |
|||
[[be:Мёртвая мова]] |
|||
[[be-x-old:Мёртвая мова]] |
|||
[[ca:Llengües mortes]] |
|||
[[cs:Mrtvý jazyk]] |
|||
[[cv:Çухалнă чĕлхе]] |
|||
[[de:Ausgestorbene Sprache]] |
|||
[[en:Extinct language]] |
|||
[[eo:Mortinta lingvo]] |
|||
[[es:Lengua muerta]] |
|||
[[eu:Hizkuntza hil]] |
|||
[[fa:زبان مرده]] |
|||
[[fi:Kuollut kieli]] |
|||
[[fr:Langue morte]] |
|||
[[hr:Izumrli jezici]] |
|||
[[hu:Holt nyelv]] |
|||
[[id:Bahasa mati]] |
|||
[[it:Lingua estinta]] |
|||
[[ja:死語 (言語学)]] |
|||
[[jv:Basa mati]] |
|||
[[kk:Өлі тілдер]] |
|||
[[ko:사어]] |
|||
[[lad:Lingua muerta]] |
|||
[[lt:Mirusi kalba]] |
|||
[[lv:Mirusi valoda]] |
|||
[[mk:Мртов јазик]] |
|||
[[mn:Мөхсөн хэл]] |
|||
[[nl:Dode taal]] |
|||
[[pl:Język martwy]] |
|||
[[pt:Língua extinta]] |
|||
[[qu:Wañusqa rimay]] |
|||
[[ro:Limbă moartă]] |
|||
[[ru:Мёртвый язык]] |
|||
[[sco:Extinct leid]] |
|||
[[sh:Izumrli jezici]] |
|||
[[simple:Extinct language]] |
|||
[[sk:Mŕtvy jazyk]] |
|||
[[sl:Izumrli jezik]] |
|||
[[sq:Gjuhë të vdekura]] |
|||
[[sr:Izumrli jezici]] |
|||
[[sv:Utdöda språk]] |
|||
[[ta:வழக்காறொழிந்த மொழி]] |
|||
[[th:ภาษาสูญพันธุ์]] |
|||
[[tr:Ölü dil]] |
|||
[[uk:Мертва мова]] |
|||
[[uz:Oʻlik til]] |
|||
[[zh:絕跡語言]] |
|||
08:06, 9 mart 2013 tarixindəki versiya
Ölü dil — nə vaxtsa xalqın milli dili olan, hazırda isə istifadə olunmayan və inkişafını dayandırmış və ya dayandırmaqda olan dil.
Dillərin məhv olma səbəbləri
Dillərin ölü dillərə çevrilməsinin səbəblərindən biri həmin dillərdə danışanların əhali sayı üzrə qeyri-bərabər yayılmasıdır. Belə ki, dünya əhalisinin 80 faizi yalnız 80 dildə danışa bilir. Bununla belə, 3,5 min dil dünya əhalisinin 0,2 faizinin payına düşür. Dilin aradan çıxması prosesinin əsas səbəbi qloballaşma və miqrasiyadır. Adamlar kütləvi şəkildə kəndlərdən şəhərlərə köçdükləri üçün müəyyən vaxtdan sonra öz xalqının dilini unudur.
Hazırda mövcud olan dillərin yarısı təqribən yüz ildən sonra istifadədən kənarda qalacaqdır. Dillərin bir çoxu həmin dillərdə danışanların daha güclü dil mühitinə daxil olması səbəbindən aradan çıxır. Buna görə də, sayca kiçik xalqların və dövlətçiliyi olmayan xalqların dilləri aradan çıxmaq təhlükəsi ilə üzləşir. Uşaqların 70 faizdən azının öyrəndiyi dil ölümə məhkum dil sayılır. YUNESKO-nun "Yox olmaq təhlükəsi ilə üzləşən dünya dilləri atlası"nın məlumatına görə, hazırda Avropada təqribən 50 dilin yox olmaq təhlükəsi var.
Linqvistikada canlı və ölü dil məfhumları məlumdur. Canlı dil insanların gündəlik ünsiyyətində işlədilən dildir.
Ölü dillərin siyahısı
Latın dili ölü dillərdən biridir. Buna baxmayaraq, həmin dil dəyişməz qaldığından elmi terminlərin göstərilməsi üçün istifadə olunur. Latın dili müasir roman dillərinin xələfidir. Bir sıra hallarda ölü dil yenidən canlı dilə çevrilə bilər. Buna ivrit dilini misal göstərmək olar.
Suriya, finikiya, puni, akkad, elam, şumer, tirren, ket, qədim Çin, çaqatay, hun, xəzər, bulqar, murom, meşşer, vediy, soqdı, avesta, sak, parfiya, Midiya, qədim fars, orta fars, toxar, qədim Makedoniya, qədim yunan, Frigiya, venet, messap, dalmasiya, yan, qədim rus, qərbi rus, praslavyan, Prussiya, qot, şərqi german, qədim sakson, qədim ingilis, orta ingilis, qədim İrlandiya dilləri və s. ölü dillərə misal göstərilə bilər.[1]