Böyük Moskva knyazlığı: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Addbot (müzakirə | töhfələr)
k Bot: Migrating 47 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q170770 (translate me)
Legobot (müzakirə | töhfələr)
k Bot: Migrating 1 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q170770 (translate me)
Sətir 11: Sətir 11:


[[Kateqoriya:Rusiya]]
[[Kateqoriya:Rusiya]]

[[fr:Grande-Principauté de Moscou]]

22:13, 2 aprel 2013 versiyası

Böyük Moskva Knyazlığı - Qədim rus dövləti

Tarixi

Böyük Moskva knyazlığı 1263-cü ildə yaranmışdır. XIV əsrin əvvəllərində Moskva knyazlığı təsərrüfat, sənət və ticarət sa­həsində özünün yüksəliş dövrünü keçirirdi. Qərbi Avropa və Şərq ölkələri ilə ticarətdə uğurlar qazanan Moskva Qızıl Ordu xanlarından «Böyük knyaz» titulu almaq üçün Tver knyazlığı ilə mübarizəyə başladı. Moskva knyazı İvan Kalita (rus dilində pul kisəsi deməkdir; olduqca xəsis və dövlətli knyaz II İvana verilən ləqəb) hiylə yolu ilə öz rəqibini aradan qaldırıb, Qızıl Orda xanından «yarlıq» aldı. İvan Kalita böyük knyaz titulunu ələ keçirdikdən sonra Qızıl Orda xanları xey­li müddət rus torpaqlarına yürüşlər etmədilər. Bu da rus torpaqlarının dirçəl­mə­sinə, Moskvanın varlanıb başqa knyazlıqları özündən asılı vəziyyətə sal­masına imkan yaratdı. Moskva knyazlığının güclənməsi birləşdirilmə üçün ilkin şərait yaratdı. Artıq Moskva və başqa knyazlıqlar Qızıl Ordu ilə hesablaş­mır, xəracı vaxtlı-vaxtında ödəmir, bəzən isə tamamilə imtina edirdilər. Kulikovo döyüşündən sonra isə Moskva knyazı Qızıl Ordaya xə­rac verməkdən tamamilə imtina etdi. Moskva knyazı III İvanın dövründə rus torpaqlarının Moskva ətpafında birləşdirilməsi çox sürətlə davam edirdi. O, Ro­stovYaroslavl knyazlıqlarının varlığına son qoydu. Böyük Novqorod boyar­ları isə hər vasitə ilə öz müstəqilliklərini qoruyu saxlamağa çalışırdılar. Onların Bö­yük Litva knyazından kömək istəməsi III İvanın Novqorod üzərinə yürüşünə səbəb oldu. 1471-ci ildə baş vermiş Şelon döyüşündə Moskva knyazı III İvan qalib gəldi. 1478-ci ildə Böyük Novqorod torpağı Moskva tərəfindən tamamilə işğal edildi. Moskva knyazlığı geniş işğallar yolu ilə öz ərazisini genişləndirmək si­yasəti yeritməyə başladı. Növbəti işğal hədəfi şimalda və Volqaboyunda yaşa­yan türk xalqları oldu. Öz müstəqilliyini və istiqlaliyyətini itirən həmin xalqlar ruslaşdırmaxristianlaşdırma siyasəti ilə üz-üzə qalmalı oldular. Moskva knyazlığı ətpafında birləşən rus knyazlıqları öz müstəqilliklərini tam itirdilər. Mərkəzləşmiş dövlət yarandı. Mərkəzi dövlətdə böyük knyaz və boyar duması idarə edirdi. Dumanın tərkibi keçmiş knyazlardan və onların varislərindən ibarət idi. Böyük knyaz 1497-ci ildə təhkimçilik hüququnun tətbiq edilməsi üçün fərman verdi. Fərmana görə kəndlinin öz ağasının torpağından ancaq ildə bir dəfə, Yuri gününə bir həftə qalmış, yaxud bir həftə sonra çıxıb getmək hüququ var idi. Beləliklə, ümumdövlət təhkimçlik sistemi yaradılmasının əsası qoyuldu.

Böyük Moskva knyazlığı 1547-ci ildə süqut etmişdir.