Mehdixan Vəkilov: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
J vekilov (müzakirə | töhfələr)
1.505 redaktə
J vekilov (müzakirə | töhfələr)
1.505 redaktə
Sətir 148: Sətir 148:
* [[Aybəniz Vəkilova]]
* [[Aybəniz Vəkilova]]
* [[Mirzəağa Əlizadə]]
* [[Mirzəağa Əlizadə]]
* [[Yuxarı Salahlı]]
* [[Vəkilovlar]]


[[Kateqoriya:Vəkilovlar]]
[[Kateqoriya:Vəkilovlar]]

06:25, 13 avqust 2013 tarixindəki versiya

Mehdixan Vəkilov
Doğum tarixi 15 iyun 1902(1902-06-15)
Doğum yeri
Vəfat tarixi 18 oktyabr 1975(1975-10-18) (73 yaşında)
Vəfat yeri
Uşağı
Elm sahəsi tarix
Elmi dərəcəsi
Elmi adı
Təhsili

Mehdixan Yusif ağa oğlu Vəkilov — görkəmli ictimai-siyasi xadim, tarixçi alim, yazıçı, pedaqoq, 1958-1962-ci illərdə 5-ci çağırış Azərbaycan SSR Ali Sovetinin deputatı və Ali Sovet Sədrinin müavini, tarix elmləri doktoru (1969) və professor (1969). Əməkdar elm xadimi (1973), Qabaqcıl maarif xadimi (1959 və 1973) fəxri adlarına layiq görülmüş, birinci dərəcəli Vətən müharibəsi ordeni (1943), iki Şərəf Nişanı ordeni (1944 və 1961) və SSRİ-nin müxtəlif medalları ilə təltif edilmişdir.

Mehdixan Vəkilov Azərbaycanın xalq şairi Səməd Vurğunun böyük və yeganə qardaşıdır. Diplomat Cavanşir Vəkilovun atasıdır.


Həyatı

Mehdixan Vəkilov 1902-ci il iyun ayının 15-də Qazax qəzasının Yuxarı Salahlı kəndində doğulmuşdur. Dörd sinifli kənd məktəbini bitirdikdən sonra Cənubi Qafqaz müftisi Hüseyn əfəndi Qayıbzadənin Tiflisdə təsis etdiyi pansion tipli məktəbə gondərilmişdir. O, 1918-ci ildə Zaqafqaziya (Qori) Müəllimlər seminariyası əsasında təşkil edilmiş Qazax Müəllimlər Seminariyasına daxil olmuş, 1924-cü ildə həmin tədris ocağını bitirmişdir.

Gənc nəslin tərbiyə edilməsi, xalqın maariflənməsi sahəsində böyük səylər göstərən Mehdixan Vəkilov Gəncə qəzası məktəblərində müfəttiş, Quba qəza maarif şöbəsinin müdiri və Şuşa şəhərində təşkil olunmuş müəllimlər kursunun müdiri vəzifəsində çalışmışdır.

1926-1931-ci illərdə Lenin adına Universitetdə (sonralar Azərbaycan Pedaqoji İnstitutunda) təhsilini davam etdirdiyi dövrdə də vurğunu olduğu sevimli peşədən ayrılmamış, Balaxanı, Suraxanı fabrik-zavod məktəblərində ictimaiyyət fənnindən dərs demişdir. Həmin məktəblərdə onun tələbələri arasında sonralar məşhurlaşmış görkəmli yazıçı Mirzə İbrahimov və tanınmış şərqşünas alim Məmmədağa Sultanov da var idi.

O, 1931-1934-cü illərdə Qəbələdə müəllim olmuş, Gəncədə Azərbaycan Kənd Təsərrüfatı İnstitutunda, Bakı kolxoz məktəbində ictimai elmlərdən dərs demiş, 1934-1938-ci illərdə Xalq Maarif Komissarlığında müfəttiş, 1938-1941-ci illərdə Respublika Xalq Komissarları Soveti nəzdində İncəsənət işləri idarəsində teatr şöbəsinin müdiri və Elmlər Akademiyası Azərbaycan filialının tarix institutunda şöbə müdiri vəzifələrində çalışmışdır.

II dünya müharibəsi illərində İranda və Vətəndə fəaliyyəti

Mehdixan Vəkilov İkinci Dünya müharibəsi başlayandan sonra 1941-ci ilin sentyabr ayında Təbriz şəhərinə ezam olunmuş və 1942-ci ilin may ayına kimi orada Vətən Yolunda (qəzet) Qızıl Ordu qəzetində (redaktoru Mirzə İbrahimov) və Təbriz ziyalılarının nəşr etdikləri "Azərbaycan" (redaktoru İsmayıl Şəms) qəzetində əməkdaşlıq edərək, İran Azərbaycanında antiimperialist və antifaşist təbliğatının genişlənməsində səmərəli fəaliyyət göstərmişdir.

1942-ci ilin sentyabr ayından Qazax Rayonu Zəhmətkeş Deputatları İcraiyyə Komitəsinin sədri işləmiş, həmin ilin noyabr ayından 1945-ci ilin may ayına qədər Ağstafa rayonuna rəhbərlik edərək, cəbhəyə ümumxalq yardımının güclənməsində fəal iştirak etmişdir.

Ağstafada çalışdığı zaman, müharibənin qızğın çağlarında onun təşəbbüsü və rəhbərliyi ilə salınmış hazırda qardaşı Səməd Vurğunun adını daşıyan park xalq arasında "Mehdixan bağı" adlandırılmışdır. Həmin park indi də aqstafalıların ən istəkli istirahət guşəsidir.

Mehdixan Vəkilovun müharibə illərində yazdığı Azərbaycan xalqının şanlı mübarizə ənənələrini tərənnüm edən "Cavanşir" romanı, "Anadillər" povesti, "Minin və Pojarski", "Azərbaycanda mədəniyyətin çiçəklənməsi" kitabçaları xalqda vətənə alovlu məhəbbət, düşmənə nifrət hisslərinin güclənməsində böyük rol oynamışdır.

Pedaqoji və ictimai-siyasi fəaliyyəti

Prof. M.Y.Vəkilov tədris işini böyük məharətlə elmi fəaliyyətlə əlaqələndirməyi bacaran görkəmli alimlərdən idi. 1954-cü ildə namizədlik, 1969-cu ildə isə doktorluq dissertasiyası müdafiə edən M.Y.Vəkilov ictimai inkişafın ən mürəkkəb problemlərindən biri olan iyirminci əsrdə Azərbaycanda mədəni inqilab məsələlərinin tarixini dərindən və hərtərəfli tədqiq edən ilk azərbaycanlı alimlərdən biri olmuşdur. Onun həm ictimai və pedaqoji fəaliyyəti və eləcə də elmi əsərləri sübut edir ki, Mehdixan müəllim nəinki, respublikamızda xalq maarifinin ilk pionerlərindən və təşkilatçılarından, həmçinin də onun tədqiqatçılarından biridir.

Moskva, Kreml, Qranovitaya Palata. Azərbaycan ziyalıları ilə. 1957. 1-ci sıra: soldan 2-ci Şıxəli Qurbanov, 3-cü Əlisöhbət Sumbatzadə, 4-cü Nazim Hacıyev, Mehdixan Vəkilov (ortada), 6-cı Şəfiqə xanım Bədəlova, 2-ci sıra: sağdan 1-ci Məmməd Səlimov.

13-14 yaşından Səməd Vurğun üçün həm böyük qardaş, həm də valideyn əvəzi, yaradıcılıq yolunda onun fədakar dayağı olmuşdur. Mehdixan müəllim özündən sonra qardaşı haqqında "Ömür dedikləri bir karvan yolu" adlı gözəl bir xatirə kitabı qoyub getmişdir. Mehdixan Vəkilov Səməd Vurğunun "Komsomol poeması"nda yaratdığı Cəlal obrazının prototipi sayılır. O, 40-dan çox elmi əsərin, kütləvi informasiya vasitələrində dərc olunmuş çoxsaylı dəyərli elmi-populyar məqalələrin müəllifi olmuşdur. Azərbaycan, türk, rus, fars dillərini bilirdi.

M.Y.Vəkilovun xidmətləri dövlət tərəfindən yüksək qiymətləndirilmişdir. O, birinci dərəcəli Vətən müharibəsi ordeni, iki Şərəf nişanı ordeni və bir çox SSRI medallarla təltif olunmuş, iki dəfə Respublika Ali Sovetinin Fəxri Fərmanına layiq görülmüşdür. M.Y.Vəkilovun 1958-1962-ci illərdə Azərbaycan Ali Sovetinin deputatı və Ali Sovet Sədrinin müavini vəzifəsinə seçilmişdir. Əməkdar elm xadimi (1973), Qabaqcil maarif xadimi (1973) kimi yüksək fəxri adlara layiq görülməsi onun əməyinə verilən yüksək qiymətin təzahür idi.

Azərbaycanın məşhur və tanınmış ziyalıları – Osman Sarıvəlli, Süleyman Rəhimov, Əli Vəliyev, Abdulla Şaiq, Əziz Əliyev, Mirzə İbrahimov, Əbdülkərim Əlizadə, Məmməd Arif, Həmid Araslı, Mir Cəlal, Əziz Şərif, Cəfər Xəndan, Əkrəm Cəfər, Sabit Rəhman, Nazim Hacıyev, Şıxəli Qurbanov, Zeynal Xəlil, Mirvarid Dilbazi, Mehdi Hüseyn, İsmayıl Şıxlı, Hüseyn Hüseynzadə (Arif) , İmam Mustafayev, Heydər Hüseynov, İsmayıl Hüseynov, Əlisöhbət Sumbatzadə, Ziya Bünyadov, Əşrəf Hüseynov, Murtuza Nağıyev, Firudin Köçərli, Tofiq Köçərli, Əbdüləzəl Dəmirçizadə, Zülfəli İbrahimov, Mehdi İrəvanski, Yusif Yusifov, Xəlil Əlimirzəyev, Rəhim Sultanov, Mirəli Seyidov, Səlvər Aslanov, Səidə İmanzadə, Məmməd Qazıyev, Vaqif Vəliyev, Teymur Bünyadov, Şirməmməd Hüseynov, Seyfəddin Qəndilov, Fərhad Zeynalov, Aslan Atakişiyev, Mehralı Paşayev (Paşabəyov), Ömər İsmizadə, Faiq Hacıbəyov, Sabit Orucov, Bülbül, Xan Şuşinski, türk şairi Nazim Hikmət, yeni özbək ədəbiyyatının əsasını qoyanlardan biri, həmkəndlisi Maqsud Şeyxzadə ilə səmimi münasibətləri, 1925-1975-ci illərdə yetişən bir çox Azərbaycan ziyalısının müəllimi olmuşdur.

M.Y.Vəkilovun yarım əsrdən artıq elmi-pedaqoji və ictimai fəaliyyəti xalqa sədaqətlə xidmət etmək nümunəsi olmuşdur. Gəncliyindən bəri xalq arasındakı böyük hörmət və nüfuzu sayəsində 1960-cı illərdən etibarən bir el ağsaqqalı olmuşdu. Mehdixan Vəkilov 1975-ci il oktyabr ayının 18-də Bakı şəhərində vəfat etmişdir. Məzarı II Fəxri Xiyabandadır.

Ailəsi

Mehdixan Vəkilov 1931-ci ildə Qəbələdə müəllimlik edərkən, sonralar məşhur heykəltəraş olmuş Fuad Əbdürrəhmanovun xalası qızı Ruqiyyə İbrahim qızı Paşabəyova (1916-2006) ilə ailə qurmuşdur. Qızı Çiçək (1939-2007) bioloq idi, Sevinc Ələkbərova (1961) adlı nəvəsi, Leyla (1988) adlı nəticəsi vardır. Oğlu Cavanşir (1951) hazırda Azərbaycan Respublikası Xarici İşlər Nazirliyində müşavir vəzifəsində çalışır. 2004-cü il oktyabr ayının 20-də Azərbaycan Respublikasının Təbrizdə Baş Konsulluğunun açılışını təşkil etmişdir. Mehdixan Vəkilovun Ruqiyyə (1982), Mərziyyə (1984) adlı nəvələri, Novruz (2009), Tamerlan (2011) və Mehin (2012) adlı nəticələri var.

Şəkillər

Əsərləri

  1. Minin və Pojarski. Bakı: Azərnəşr, 1941, 2 ç.v.
  2. Cavanşir. Bakı: EA Azf nəşriyyatı, 1941, 2 ç.v.
  3. Cavanşir. Bakı: Uşaq və Gənclər ədəbiyyatı nəşriyyatı, 1943, 4 ç.v.
  4. Azərbaycanda mədəniyyətin çiçəklənməsi. Bilik cəmiyyəti, 1955, 2 ç.v.
  5. Ömür dedikləri bir karvan yolu. Bakı: "Yazıçı", 1986, 10 ç.v.
  6. Anadillər. "Ulduz" jurnalı, N 4, 1991, 1,5 ç.v.
  7. Cavanşir (roman). Bakı: "Gənclik", 1992, 12 ç.v.
  8. Cavanşir (roman). Təbriz: "Əxtər", 1383 (2004), 246 səh. (Azərbaycan dilində ərəb əlifbası ilə).
  9. Anadillər" povesti (Azərbaycan dilində, ərəb əlifbası ilə)- türk və fars dillərində dərc olunan "Azəri" (El dili və ədəbiyyatı) jurnalı (red. Behzad Behzadi), Tehran, N 3, bahar 2004, səh. 100-110.
  10. Azərbaycanda mədəni inqilab: 1920-1940-cı illər. Bakı: Əbilov və Zeynalov oğulları nəşriyyatı, 2005, 312 səh.

Bundan əlavə M.Y.Vəkilov 40-dan çox elmi əsərin, kütləvi informasiya vasitələrində dərc olunmuş çoxsaylı dəyərli elmi-populyar məqalələrin müəllifi olmuşdur.

Mənbə

  • Mehdixan Vəkilovun nekroloqu. "Kommunist", 21.10.1975.
  • ASE, c. 2, Bakı: 1978, səh. 460.
  • İsmayıl Umudlu. Vəkiloğulları. Bakı: "QAPP-poliqraf" nəşriyyatı, 2003, səh. 55-61.
  • İsmayıl Umudlu. Salahlı eli. Tarix-etnoqrafiya-insanlar-yurd bilgisi. Bakı, Apostroff nəşriyyatı, 2011, səh 722-724.
  • A.M. Atakişiev. История Азербайджанского Государственного Униветситета. Баку: 1989., səh. 305, 381, 389, 465.
  • Ş.Sadıqov, H.Əzimov, M.Salahov. V.İ.Lenin adına Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutu 50 ildə. Bakı: 1972.
  • Əlibala Hacızadə. Yaradan yaşayır, "İki sahil", 11.12.1991.
  • Vaqif Vəliyev. Görkəmli maarif və elm xadimi, "Azərbaycan müəllimi", 23.9.1992.
  • Ruqiyyə Vəkilova. Səməd Vurğun haqqında xatirələrim. "Azərbaycan", 27.5.2001; "Körpü" jurn. (Azərbaycan dilində, latın qrafikası ilə), Təbriz, N 46, yanvar-fevral-mart, 2005, səh., 13.
  • İsmayıl Umudlu. "Ömür dedikləri bir karvan yolu..." Mehdihan-Vekilov-100, "Ayna", 9.5.2002.
  • Bəhlul Ağayev, Xəlil Köçərli. Görkəmli pedaqoq və tədqiqatçı alim. Mehdihan Vekilov-100, "Respublika", 26.5.2002.
  • İsmayıl Umudlu. Yaradıcılıq ömrünün izləri. Mehdixan Vəkilovun ədəbi və elmi irsindən ştrixlər. "Respublika", 17.7.2009.
  • İ.Balıoğlu. Ömür dedikləri bir karvan yolu... Mehdihan-Vekilov-110, "Ayna", 15.6.2012.
  • İsmayıl Umudlu. Ömür dedikləri bir karvan yolu... "Respublika", 21.6.2012.
  • İsmayıl Umudlu. Mehdihan-Vekilov-110, "Dəli Kür", 30.6.2012 və s.

Xarici keçidlər

Həmçinin bax

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Mehdixan_Vəkilov&oldid=2729007"