Oktavian Avqust: Redaktələr arasındakı fərq
Redaktənin izahı yoxdur |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 1: | Sətir 1: | ||
{{Dövlət xadimi |
{{Dövlət xadimi |
||
| azərbaycan dilində adı =Oktavian Avqust<br |
| azərbaycan dilində adı = Oktavian Avqust<br/>{{lang-la|Gaius Iulius Caesar Octavianus}} |
||
|orijinal adı = |
|orijinal adı = |
||
| portret = |
| portret = Statue-Augustus.jpg |
||
| titul =I |
| titul = I Roma İmperatoru |
||
| bayraq = Vexilloid of the Roman Empire.svg |
| bayraq = Vexilloid of the Roman Empire.svg |
||
| bayraq2 = Labarum.svg |
| bayraq2 = Labarum.svg |
||
Sətir 14: | Sətir 14: | ||
| atası = Qayus Oktavius; Atalığl: Yuli Sezar |
| atası = Qayus Oktavius; Atalığl: Yuli Sezar |
||
| anası = Atia Balba Çesonia |
| anası = Atia Balba Çesonia |
||
| doğum tarixi = |
| doğum tarixi = [[e.ə. 63]]-cü il, [[23 sentyabr]] |
||
| doğum yeri = [[Şəkil:Vexilloid of the Roman Empire.svg|25px]] [[Roma İmperiyası]] [[Şəkil:Labarum.svg|25px]] |
| doğum yeri = [[Şəkil:Vexilloid of the Roman Empire.svg|25px]] [[Roma İmperiyası]] [[Şəkil:Labarum.svg|25px]] |
||
| ölüm tarixi = {{vəfat tarixi|14|8|19}}, (76 yaş) |
| ölüm tarixi = {{vəfat tarixi|14|8|19}}, (76 yaş) |
||
| ölüm yeri = [[Şəkil:Vexilloid of the Roman Empire.svg|25px]] [[Roma İmperiyası]]<br />[[Şəkil:Nola-stemma.gif|25px]] [[Nola]] |
| ölüm yeri = [[Şəkil:Vexilloid of the Roman Empire.svg|25px]] [[Roma İmperiyası]]<br />[[Şəkil:Nola-stemma.gif|25px]] [[Nola]] |
||
| dəfn yeri = Avqust Məqbərəsi ( |
| dəfn yeri = Avqust Məqbərəsi ({{lang-la|Mausoleo di Augusto}}) |
||
| həyat yoldaşı =Klodia Pulxra (?– b.e.ə. 40)<br />Skribonia (b.[[E.ə. 40]] – b.[[E.ə. 38]])<br />Livia Druzilla (b.[[E.ə. 38]] – b.[[E.ə. 14]]) |
| həyat yoldaşı = Klodia Pulxra (?– b.e.ə. 40)<br />Skribonia (b.[[E.ə. 40]] – b.[[E.ə. 38]])<br />Livia Druzilla (b.[[E.ə. 38]] – b.[[E.ə. 14]]) |
||
| uşaqları = [[Böyük Yulia]] (Skriboniadan olan) |
| uşaqları = [[Böyük Yulia]] (Skriboniadan olan) |
||
| dini = Çoxallahlılıq |
| dini = Çoxallahlılıq |
||
Sətir 28: | Sətir 28: | ||
}} |
}} |
||
'''Oktavian Avqust''' ('''Qay Oktavi''', [[ |
'''Oktavian Avqust''' ('''Qay Oktavi''', [[e.ə. 44]]-cü ildən '''Qay Yuli Sezar Oktavian''', [[e.ə. 27]]-ci ildən '''Qay Yuli Sezar Oktavian Avqust''') ([[e.ə. 63]], [[23 sentyabr]] - 19 avqust 14-cü il) ilk Roma imperatoru (Yulilər-Klavdilər sülaləsindən, [[e.ə. 27]] - eramızın 14-cü ili), [[Yuli Sezar|Yuli Sezarın]] oğulluğu. O, Sezarın qatilləri Brut və Kassini məğlub etmiş, [[Sekst Pompey]] ilə müharibədə qələbə çalmışdır ([[e.ə. 36]]). [[Aksi yaxınlığında vuruşma]]da ([[e.ə. 31]]) [[Mark Antoni]] və [[Kleopatra]]ya qalib gəlmişdir. Avqust hakimiyyətinin ilk illərində işğalçılıq müharibələri aparmış, özgə torpaqlarını fəth etmişdir. Misiri Romanın əyalətinə çevirmişdi. Misirdən qayıtdıqdan sonra [[Roma senatı|senat]] Oktaviana Avqust (Müqəddəs) adı vermiş, bununla da hakimiyyət əslində onun əlinə keçmişdi. Avqustun verdiyi qanunların bir çoxu quldarlığın daha da möhkəmlənməsinə yönəldilmişdi. Avqust Romada respublika quruluşunu formal saxlamış, orduya arxalanan hərbi diktatura yaratmışdı. Avqustun yaratdığı dövlət idarə sistemi prinsipat adlanırdı. Avqust İspaniyanın şimal-qərbini, Dunayboyu vilayətləri və s. yerləri imperiyaya birləşdirmişdi. Avqust dövründə Romada böyük tikinti işləri aparılmış, ədəbiyyat yüksək inkişafa çatmışdı. |
||
[[Şəkil:Jean-Léon_Gérôme_-_The_Death_of_Caesar_-_Walters_37884.jpg|230 px|left|thumb|[[Yuli Sezar |
[[Şəkil:Jean-Léon_Gérôme_-_The_Death_of_Caesar_-_Walters_37884.jpg|230 px|left|thumb|[[Yuli Sezar]]ın öldürülməsi]] |
||
== Həyatı == |
== Həyatı == |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
[[Şəkil:Lawrence Alma-Tadema- Anthony and Cleopatra.JPG|230 px|left|thumb|[[Mark Antoni]] və [[Kleopatra]]]] |
[[Şəkil:Lawrence Alma-Tadema- Anthony and Cleopatra.JPG|230 px|left|thumb|[[Mark Antoni]] və [[Kleopatra]]]] |
||
Qay Oktavi(us) (əsasən Oktavian kimi tanınan; 35 yaşında ikən [[Avqust (titul)]]u almışdır) e.ə. [[63]] |
Qay Oktavi(us) (əsasən Oktavian kimi tanınan; 35 yaşında ikən [[Avqust (titul)]]u almışdır) e.ə. [[63]]-cü ildə anadan olmuşdur. O, gənc yaşında ikən Romanın məşhur siyasətçisi olmuşdur. [[Yuli Sezar]]ın öz evladı olmadığından bacarıqlı gənc Oktavianı oğulluğa götürərək, siyasi karyerasında ona köməklik göstərmişdir. Belə ki e.ə. [[44]]-cü ildə Yuli Sezar öldürüldükdə gənc tələbə Oktavianın 18 yaşı var idi. Yuli Sezarın ölümü Romanın müxtəlif hərbi və siyasi qrupları arasında çəkişmələrə səbəb olmuşdur. Oktavian tezliklə Sezarın bir neçə legiyonunun dəstəyini qazana bilmişdir. Lakin ordunun əksəriyyəti [[Mark Antoni]]yə üstünlük verirdilər. Nəticə etibarilə Qərbi Roma Oktavianın, Şərqi Roma isə Antoninin təsir dairəsində qalmaqda davam edirdi. Bu vəziyyət bir müddət sürdükdən sonra Antoninin Kleopatra ilə sevgi romanına başının qarışmasından istifadə edən Oktavian öz mövqelərini bir daha möhkəmləndirdikdən sonra Antoniyə müharibə elan edir. Aksium burnu yaxınlığındakı məhşur dəniz döyüşündə Oktavian qələbə çalır. Antoni və Kleopatra ozlərinə qəsd edərək ölürlər. |
||
üstünlük verirdilər. Nəticə etibarilə Qərbi Roma Oktavianın, Şərqi Roma isə Antoninin təsir dairəsində qalmaqda davam edirdi. Bu vəziyyət bir müddət sürdükdən sonra Antoninin Kleopatra ilə sevgi romanına başının qarışmasından istifadə edən Oktavian öz mövqelərini bir daha möhkəmləndirdikdən sonra Antoniyə müharibə elan edir. Aksium burnu yaxınlığındakı məhşur dəniz döyüşündə Oktavian qələbə çalır. Antoni və Kleopatr ozlərinə qəsd edərək ölürlər. |
|||
[[Şəkil:Augustus Statue.JPG|230 px|left|thumb|]] |
[[Şəkil:Augustus Statue.JPG|230 px|left|thumb|]] |
||
Qəddarlıqla hakimiyyətə gələn Oktavian sülhsevərlik göstərərək senatorları sakitləşdirmək üçün e.ə. [[27]] |
Qəddarlıqla hakimiyyətə gələn Oktavian sülhsevərlik göstərərək senatorları sakitləşdirmək üçün e.ə. [[27]]-ci ildə respublikanın bərpa olunduğunu elan edir və bir çox səlahiyyətlərini yerə qoyur. Lakin əsas ordunun yerləşdiyi İspaniya, Qaliya, Suriya üzərindəki hökmranlığı öz əlində saxlamaqla faktiki hakimiyyəti öz əlində saxlamış olur. Senat onun [[Avqust (titul)|Avqust titulu]] almasına səs versə də o, monarxlığı qəbul etmir. Roma respublika olaraq qalır. Avqust sadəcə [[Prinseps]] (ilk və ya birinci vətəndaş) statusuna malik olmuş olur. Senat onun bütün qərarlarını təsdiqləməyə hazır idi. Faktiki o diktatora çevrilmiş olur. E.ə. 14-cü ildə onun ölümündən sonra vərəsəliklə Avqust titulu öğulluğuna keçməklə Roma respublikadan monarxiyaya keçmiş olur. Oktavian Romanı 40 il idarə etmişdir. Onun apardığı siyasət uzun müddət Avropada iz butaxmışdır. Onun vaxtında Roma ordusu İspaniyanı, İsveçrəni, Qalatiyanı (Kiçik Asiyanı) fəht etmiş olur. Romanın şimal sərhədləri Reyn və Dunaya qədər çatmış olur. |
||
[[Şəkil:Castro Battle of Actium.jpg|230 px|left|thumb|Aksium burnu yaxınlığındakı məhşur dəniz döyüşündə Oktavianın qələbəsi ]] |
[[Şəkil:Castro Battle of Actium.jpg|230 px|left|thumb|Aksium burnu yaxınlığındakı məhşur dəniz döyüşündə Oktavianın qələbəsi ]] |
||
Avqust çox bacarıqlı inzibatçı olmuşdur. O vergi və |
Avqust çox bacarıqlı inzibatçı olmuşdur. O vergi və maliyyə sistemində təftəş və islahatlar keçirmişdir. O, ordunu yenidən quraraq daimi donanma yaratmışdır. O, eyni zamanda şəxsi mühafizə dəstəsini – pretorian qvardiyasını yaratmışdır. Onun zamanında Romada çoxlu yollar salınmış, ictimai binalar, məbədlər tikilmiş, şəhərin yeni strukturu qurulmuşdur, nigah və uşaqların tərbiyəsi haqqında qanunlar qəbul edilmişdir. Bu dövr Roma ədəbiyyatının qızıl dövrü sayılır. Bu illər məhşur böyük şair Verqili, yazıçılat Qorasi, Tit Livi yaşamışlar. Onun öz övladı olmadığından Tiberi oğulluğa götürmüş və varisi elan etmişdir. |
||
[[Şəkil:Augustuksen mauseleomi.JPG|230 px|left|thumb|Avqust məqbərəsi]] |
[[Şəkil:Augustuksen mauseleomi.JPG|230 px|left|thumb|Avqust məqbərəsi]] |
||
Sətir 61: | Sətir 59: | ||
== Mənbələr == |
== Mənbələr == |
||
* Michael H. Hart The 100. A Ranking of The Most Influential Persons in History 1978, 1992 by Michael H. Hart |
* Michael H. Hart The 100. A Ranking of The Most Influential Persons in History 1978, 1992 by Michael H. Hart |
||
== Xarici keçidlər == |
== Xarici keçidlər == |
||
{{ |
{{commonscat|Augustus}} |
||
{{Roma imperatorları}} |
{{Roma imperatorları}} |
||
[[Kateqoriya:E.ə. 63-cü ildə doğulanlar]] |
[[Kateqoriya:E.ə. 63-cü ildə doğulanlar]] |
||
[[Kateqoriya:23 sentyabrda doğulanlar]] |
[[Kateqoriya:23 sentyabrda doğulanlar]] |
19:21, 14 dekabr 2013 tarixindəki versiya
Oktavian Avqust | |
---|---|
lat. Imperator Caesar Divi f. Augustus | |
| |
yanvar e.ə. 27 – 19 avqust 14 | |
Sonrakı | Tiberi |
Vəzifədədir | |
e.ə. 13-cü ildən | |
Qədim Roma senatoru[d] | |
bilinmir – bilinmir | |
e.ə. 33 – e.ə. 33 | |
Şəxsi məlumatlar | |
Doğum adı | C. Octavius C.f.[3] |
Doğum tarixi | e.ə. 63-cü il, 23 sentyabr |
Doğum yeri | Roma İmperiyası |
Vəfat tarixi | 19 avqust 14[1][2] (75 yaşında) |
Dəfn yeri | Avqust Məqbərəsi (lat. Mausoleo di Augusto) |
Atası | Qayus Oktavius; Atalığl: Yuli Sezar |
Anası | Atia Balba Çesonia |
Həyat yoldaşları |
Klodia Pulxra (?– b.e.ə. 40) Skribonia (b.E.ə. 40 – b.E.ə. 38) Livia Druzilla (b.E.ə. 38 – b.E.ə. 14) |
Uşaqları | |
Ailəsi | Yulilər-Klavdilər |
Dini | Çoxallahlılıq |
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Oktavian Avqust (Qay Oktavi, e.ə. 44-cü ildən Qay Yuli Sezar Oktavian, e.ə. 27-ci ildən Qay Yuli Sezar Oktavian Avqust) (e.ə. 63, 23 sentyabr - 19 avqust 14-cü il) ilk Roma imperatoru (Yulilər-Klavdilər sülaləsindən, e.ə. 27 - eramızın 14-cü ili), Yuli Sezarın oğulluğu. O, Sezarın qatilləri Brut və Kassini məğlub etmiş, Sekst Pompey ilə müharibədə qələbə çalmışdır (e.ə. 36). Aksi yaxınlığında vuruşmada (e.ə. 31) Mark Antoni və Kleopatraya qalib gəlmişdir. Avqust hakimiyyətinin ilk illərində işğalçılıq müharibələri aparmış, özgə torpaqlarını fəth etmişdir. Misiri Romanın əyalətinə çevirmişdi. Misirdən qayıtdıqdan sonra senat Oktaviana Avqust (Müqəddəs) adı vermiş, bununla da hakimiyyət əslində onun əlinə keçmişdi. Avqustun verdiyi qanunların bir çoxu quldarlığın daha da möhkəmlənməsinə yönəldilmişdi. Avqust Romada respublika quruluşunu formal saxlamış, orduya arxalanan hərbi diktatura yaratmışdı. Avqustun yaratdığı dövlət idarə sistemi prinsipat adlanırdı. Avqust İspaniyanın şimal-qərbini, Dunayboyu vilayətləri və s. yerləri imperiyaya birləşdirmişdi. Avqust dövründə Romada böyük tikinti işləri aparılmış, ədəbiyyat yüksək inkişafa çatmışdı.
Həyatı
Oktavian Avqust tarixə Roma İmperiyasının əsasını qoymuş imperator kimi düşmüşdür. Məhz o, e.ə. I əsrdə Romanı dağıdan vətəndaş müharibələrinə son qoyaraq, 200 il ərzində ölkənin sabitliyinə və çiçəklənməsinə səbəb olmuş yeni Roma hökuməti təşkil etmişdir.
Qay Oktavi(us) (əsasən Oktavian kimi tanınan; 35 yaşında ikən Avqust (titul)u almışdır) e.ə. 63-cü ildə anadan olmuşdur. O, gənc yaşında ikən Romanın məşhur siyasətçisi olmuşdur. Yuli Sezarın öz evladı olmadığından bacarıqlı gənc Oktavianı oğulluğa götürərək, siyasi karyerasında ona köməklik göstərmişdir. Belə ki e.ə. 44-cü ildə Yuli Sezar öldürüldükdə gənc tələbə Oktavianın 18 yaşı var idi. Yuli Sezarın ölümü Romanın müxtəlif hərbi və siyasi qrupları arasında çəkişmələrə səbəb olmuşdur. Oktavian tezliklə Sezarın bir neçə legiyonunun dəstəyini qazana bilmişdir. Lakin ordunun əksəriyyəti Mark Antoniyə üstünlük verirdilər. Nəticə etibarilə Qərbi Roma Oktavianın, Şərqi Roma isə Antoninin təsir dairəsində qalmaqda davam edirdi. Bu vəziyyət bir müddət sürdükdən sonra Antoninin Kleopatra ilə sevgi romanına başının qarışmasından istifadə edən Oktavian öz mövqelərini bir daha möhkəmləndirdikdən sonra Antoniyə müharibə elan edir. Aksium burnu yaxınlığındakı məhşur dəniz döyüşündə Oktavian qələbə çalır. Antoni və Kleopatra ozlərinə qəsd edərək ölürlər.
Qəddarlıqla hakimiyyətə gələn Oktavian sülhsevərlik göstərərək senatorları sakitləşdirmək üçün e.ə. 27-ci ildə respublikanın bərpa olunduğunu elan edir və bir çox səlahiyyətlərini yerə qoyur. Lakin əsas ordunun yerləşdiyi İspaniya, Qaliya, Suriya üzərindəki hökmranlığı öz əlində saxlamaqla faktiki hakimiyyəti öz əlində saxlamış olur. Senat onun Avqust titulu almasına səs versə də o, monarxlığı qəbul etmir. Roma respublika olaraq qalır. Avqust sadəcə Prinseps (ilk və ya birinci vətəndaş) statusuna malik olmuş olur. Senat onun bütün qərarlarını təsdiqləməyə hazır idi. Faktiki o diktatora çevrilmiş olur. E.ə. 14-cü ildə onun ölümündən sonra vərəsəliklə Avqust titulu öğulluğuna keçməklə Roma respublikadan monarxiyaya keçmiş olur. Oktavian Romanı 40 il idarə etmişdir. Onun apardığı siyasət uzun müddət Avropada iz butaxmışdır. Onun vaxtında Roma ordusu İspaniyanı, İsveçrəni, Qalatiyanı (Kiçik Asiyanı) fəht etmiş olur. Romanın şimal sərhədləri Reyn və Dunaya qədər çatmış olur.
Avqust çox bacarıqlı inzibatçı olmuşdur. O vergi və maliyyə sistemində təftəş və islahatlar keçirmişdir. O, ordunu yenidən quraraq daimi donanma yaratmışdır. O, eyni zamanda şəxsi mühafizə dəstəsini – pretorian qvardiyasını yaratmışdır. Onun zamanında Romada çoxlu yollar salınmış, ictimai binalar, məbədlər tikilmiş, şəhərin yeni strukturu qurulmuşdur, nigah və uşaqların tərbiyəsi haqqında qanunlar qəbul edilmişdir. Bu dövr Roma ədəbiyyatının qızıl dövrü sayılır. Bu illər məhşur böyük şair Verqili, yazıçılat Qorasi, Tit Livi yaşamışlar. Onun öz övladı olmadığından Tiberi oğulluğa götürmüş və varisi elan etmişdir.
Yuli-Klavdi sülaləsinin zaman xətti
SƏLƏF Yuli Sezar |
Oktavian Avqust Yulilər-Klavdilər |
XƏLƏF Tiberi |
Mənbələr
- Michael H. Hart The 100. A Ranking of The Most Influential Persons in History 1978, 1992 by Michael H. Hart
Xarici keçidlər
Şablon:Link FA Şablon:Link FA Şablon:Link FA Şablon:Link FA Şablon:Link FA Şablon:Link FA Şablon:Link FA Şablon:Link FM Şablon:Link FM Şablon:Link FM Şablon:Link FM Şablon:Link GA Şablon:Link FM Şablon:Link FM Şablon:Link FM
- ↑ Любкер Ф. Octavianus (rus.). // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. Канский, пер. А. Д. Вейсман, Ф. Гельбке, Л. А. Георгиевский, А. И. Давиденков, В. А. Канский, П. В. Никитин, И. А. Смирнов, Э. А. Верт, О. Ю. Клеменчич, Н. В. Рубинский СПб: Общество классической филологии и педагогики, 1885. С. 936–940.
- ↑ http://www.bbc.co.uk/history/historic_figures/augustus.shtml.
- ↑ Luke T. Cultivating the memory of Octavius Thurinus. 2015. C. 3, burax. 2. doi:10.1515/JAH-2015-0012