Əsaslar

Sirkə turşusunun dissosiasiyası nəticəsində asetatın alınması modeli. Asetat CH₃COO⁻ ion vəziyyətində qalması və H⁺ protonun su ilə birləşməsi H₃O⁺

Əsaslar - tərkibi bir və ya bir neçə hidroksid qrupu ilə birləşmiş metal atomu və ya müsbət yüklü atomlar qrupundan ibarət olan mürəkkəb maddələrə əsaslar deyilir. Əsasların ümumi formulu Me(OH)_n-dir. Elektrolitik dissosiasiya nəzəriyyəsinə əsasən su məhlullarda dissosiasiya edərək anion kimi yalnız hidroksid ionu əmələ gətirən maddələrə əsaslar deyilir:

1. Ba(OH)₂ → Ba₂+ + 2OH¯
2. -OH qrupu bir valentlidir və yükü -1 olan iondur. Odur ki, əsasların tərkibindəki hidroksid qrupunun sayı metalın valentliyinə bərabər olur:
3. NaOH; Ca(OH)₂; Al(OH)₃

Əsaslar suda həll olmalarına, turşuluğuna və qüvvətliliyinə görə təsnif edilir. Əsasların əksəriyyəti suda həll olmur. Suda yaxşı həll olan əsaslara qələvilər deyilir. Qələvi və qələvi-torpaq metalların hidroksiləri qələvilərdir.

1. LiOH, NaOH, Ca(OH)₂ - qələvilərdir.
2. Cu(OH)₂, Zn(OH)₂, Fe(OH)₂, Al(OH)₃ - suda həll olmayan əsaslardır.

Əsasların tərkibindəki hidroksid qruplarının sayı onların turşuluğunu müəyyən edir. Məsələn: LiOH - birturşulu; Mg(OH)2 - ikiturşulu; Fe(OH)₃ - üçturşulu əsaslardır. Əsasların qüvvətliliyi onların dissosiasiya qabiliyyəti, yəni -OH ionlarının qatılığı ilə müəyyən edilir. Tam dissosiasiya edən ən qüvvətli əsaslar qələvi metalların hidroksidləridir. Dövri sistemin əsas yarımqruplarında yuxarıdan aşağıya getdikcə əsasların qüvvətliliyi artır. Məsələn, 2-ci qrup elementlərinin hidroksidlərindən Be(OH)₂ - amfoter, Mg(OH)₂ - orta qüvvətli, Ba(OH)² - qüvvətli əsasdır. Həm turşularla, həm də qələvilərlə qarşılıqlı təsirdə ola bilən hidroksidlərə amfoter hidroksidlər deyilir. Belə hidroksidlərə misal olaraq Al(OH)₃, Zn(OH)₂, Zr(OH)₃, Fe(OH)₃, Be(OH)₂, Pb(OH)₂ və s. əsasları göstərmək olar.

Həmçinin bax

1. Turşular

Ədəbiyyat

1. Неорганическая химия / Под ред. Ю. Д. Третьякова. — М: Академия, 2004. — Т. 1. — С. 89—94. — ISBN 5-7695-1446-9
2. Золотов и др., 1999, с. 123—125
3. Танганов Б. Б. Химические методы анализа. — Улан-Удэ: Издательство ВСГТУ, 2005. — С. 8—14. — ISBN 5-89230-037-4
4. Сайкс П. Механизмы реакций в органической химии = A Guidebook to Mechanism in Organic Chemistry / Под ред. Я. М. Варшавского.
5. Марч Дж. Органическая химия. Реакции, механизмы и структура. Т. 1 / Пер. с англ. З. Е. Самойловой, под ред. И.