Bərklik

Brinel üsulu ilə bərkliyin ölçülməsi

Vikers bərkliyi ölçmə cihazı

Bərklik bir cismin digər cimsə batmasına qarşı yönəlmiş müqavimətdir. Bərklik yalnış bərk cismlrə yox, həm də yumşaq cismlərə aid edilir. Bərklik, materialın daxili deformasiyaya və kəsilməyə qarşı müqaviməti ilə təsvir olunan möhkəmlikdən fərqlidir.

Bərklik materialın bir çox xassələri haqqında fikir yürütmüyə imkan verir. Məsələn, bərkliyi məlum olam materialın səthində baş verə biləcək yeyilməni əvvəlcədən proqnozlaşdırmaq olar. Bərk şüşələr az cızılırlar, bərk dişli çarxlar yavaş yeyilirlər. Kəsici alətin materialını seçdikdə bərklik böyük rol oynayır. Bərk kəskilər daha uzunömürlülyə malikdirlər.

Ölçmə üsulları

Bərkliyi ölçmək üçün bir neçə üsul mövcuddur:

• Brinel üsulu zamanı metallik kürə səthə sıxılır və müəyyən vaxtdan sonra səthdə alınan izin diametri ölçülür. Bərklik bu halda kürəyə qoyulmuş qüvvə ilə alınan izin sahəsi arasındakı asılılıq kimi hesablanır. Bərkliyin vahidi kqc/mm2-dır. Bu üsulla tapılan bərklik HB ilə işarə edilir. Burada H - hardness (ingiliscə bərklik), B - bölgünün adıdır.

• Rokvel üsulu ilə ölçmədə səthə metallik kürə və ya konus batırılır. Bu üsulla təyin olunan bərklik ölçüsüzdür və HR, HRB, HRC, HRA ilə işarələnir. Bərklik HR = 100 − kd ilə hesablanır. Burada d yük göütürlüdükdən sonra ucluğun materiala daxil olma dərinlyidir, k isə əmsaldır. Beləliklə sonsuz bərk səthdə HR 100 olur, yumşaq materiallarda isə bərklik hətta mənfi qiymət ala bilər.

• Vikser üsulu ilə ölçmədə bərklik sətə dördkünclü almaz piramidanı batırmaqla təyin edilir. Bərklik piramidaya qoyulan yük və izin sahəsi (burada sətdə yaranan izin sahəsi yox, piramidanın metalın içərisinə daxil olan hissəsinin sahəsi götürülür) arasındakı nisbət ilə təyin edilir. Ölçmə vahidi kqc/mm²-dir. Bu üsulla alınan bərklik HV ilə işarə edilir.

• Şor üsulu

• Kuznesov-Qerber-Rebinder üsulu

• Moos üsulu