I Muaviyə

I Müaviyə (və ya, daha dəqiq, Muaviya [muˈʕaːwija]), Muaviyə ibn Əbu Sufyan, (ərəb. معاوية بن أبي سفيان‎; 603, Məkkə — 6 may 680, Şam) — 661-ci ildən Əməvilər sülaləsinin banisi və ilk xəlifəsi. Xәlifәliyi zamanı paytaxtı Kufә'dәn Şam'a köçürmüşdür. Əbu Süfyanın oğlu, I Yezidin atasıdır.

Müaviyә, ikinci xәlifә Ömәr tәrәfindәn Şam'a vali tәyin edilmişdi. Üçüncü xәlifә Osman ibni Әffan'la qohumluğu onun bütün Suriya'nı öz hakimliyi altına almasına vә güclәnmәsinә sәbәb oldu. Müaviyә gәnclikdәn bәri әn üstdә olmaq, yәni xәlifә olmaq arzusunda idi. Müaviyә, Üçüncü xәlifә Osmanın öldürülmәsindәn, dördüncü xәlifә Әli'ni günahkar elan edәrәk üsyan elәdi. Üsyan elәmәyinin bir başqa sәbәbi isә öldürülәn üçüncü xәlifәnin qohumu olması idi. Xәlifә Әli, 657–ci ildә paytaxt Kufә'dәn 30 000 nәfәrlik ordusu ilә birlikdә Suriya'ya yönәldi. Üsyançılara rәhbәrlik edәn Müaviyә isә ordusunu qurub savaşa hazırdı. Bunun nəticəsində Xilafәt və Suriya qoşunları "Siffeyn" adlı çöldə üz-üzə gəldilər. Müharibә 3 ay davam etdi. Sonunda Müaviyә mәğlub olmağa başladığını anladı vә yaxın dostu Әmr ibni As'ın hiylәsi ilә öz әskәrlәrinin nizәlәrinin uc hissәsinә Quran sәhifәlәri asdırdı. Bunu görәn Әli'nin qoşunu döyüşü dayandırdı. Xәlifә Әli bunun bir hiylә olduğunu öz ordusuna nә qәdәr anlatdısa da bir nәticә vermәdi. Nәticәdә müharibә dayandırıldı vә qәrara alındı ki, müharibәnin qalibini tәrәfsiz hakimlәr seçsin. Nәhayәt Xәlifә tәrәfindәn Әbu Musa, Müaviyә tәrәfdәn isә hiylәgәr Әmr ibni As hakim olaraq seçildilәr. Hakimlәrin aldıqları qәrarlarda istәnilәn nәticәni vermәdi.

İmam Әli'nin öldürülmәsindәn sonra müsәlmanlar Әli'nin oğlu İmam Həsən'i xəlifə elan etdilәr. Suriya hakimi Müaviyә atası ilә olduğu kimi Hәsәn'lә dә müharibә edәrәk xilafәt әba'sını geyinmәk istәdi. Lakin İmam Hәsәn müsәlman qırğının və İslamın zəifləməsinin qarşısını almaq üçün müəyyən şərtlər daxilində xilafəti Müaviyəyə vermək barədə onunla sülh sazişi imzaladı.İmam'ın şәrtlәrindәn biridә o idi ki, Müaviyә öldükdәn sonra xilafәti Hәsәn'ә, Нәsәn hәyatda deyil isә qardaşı Hüseyin'ә vеrsin. Müaviyә 661–ci ildә xәlifә oldu. Ancaq Müaviyә bu şәrtlәri pozaraq heç birinә әmәl etmәdi. İlk işi, әn böyük rәqibi İmam Hәsәn'i aradan götürmәk idi. Nәticәdә Müaviyә İmam Hәsәn'in xanımını aldadaraq qızıl vә pulla, birdәki oğlu Yezid'ә almaq vәdi ilә öz tәrәfinә çәkәrәk, o pak insanı zәhәrlәdәrәk şәhid etdi. Müaviyә bütün üsyanları yatırtdı vә daxildәn güclü bir dövlәt yaradaraq xilafәti genişlәndirmәk üçün fәaliyyәtә başladı. O, şәrqdә Hindistan vә qәrbdә İspaniya olmaq üzәrә torpaqları genişlәndirdi.

Müaviyә 680–ci ildә öldü. O, ölümündən qabaq oğlu I Yezid üçün xalqdan beyət topladı vә yerinә xәlifә olaraq oğlunu qoydu.