Soyuq müharibə: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Dexbot (müzakirə | töhfələr)
k Removing Link GA template (handled by wikidata)
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 20: Sətir 20:
Soyuq müharibəyə ilk çağırışı [[Uinston Çörçill|U.Çörçill]] [[1946]]-cı ildə [[Amerika Birləşmiş Ştatları]]-nda çıxışı zamanı etmişdir. Amerika Birləşmiş Ştatları-nda öz növbəsində "[[Marşal planı]]" və "[[Trumen doktorinası]]"nı qəbul etdi. [[Amerika Birləşmiş Ştatları]]-nın bu addımı Soyuq müharibənin başlanması üçün real addım oldu.
Soyuq müharibəyə ilk çağırışı [[Uinston Çörçill|U.Çörçill]] [[1946]]-cı ildə [[Amerika Birləşmiş Ştatları]]-nda çıxışı zamanı etmişdir. Amerika Birləşmiş Ştatları-nda öz növbəsində "[[Marşal planı]]" və "[[Trumen doktorinası]]"nı qəbul etdi. [[Amerika Birləşmiş Ştatları]]-nın bu addımı Soyuq müharibənin başlanması üçün real addım oldu.


Hər iki qütb tezliklə öz hərbi təşkilatını yaratdı. Kapitalist ölkələr başda [[Amerika Birləşmiş Ştatları]] olmaqla [[NATO]], Sosialist ölkələr [[SSRİ]] başda olmaqla [[Varşava Müqaviləsi Təşkilatı]]nı. [[Marşal Planı]] və [[Trumen doktrinası]]na cavab olaraq SSRİ [[sosialist düşərgə]]sində [[Qarşılıqlı İqtisadi Yardım Şurası]] yaratdı.
Hər iki qütb tezliklə öz hərbi təşkilatını yaratdı. Kapitalist ölkələr başda [[Amerika Birləşmiş Ştatları]] olmaqla [[NATO]], Sosialist ölkələr [[SSRİ]] başda olmaqla [[Varşava Müqaviləsi Təşkilatı]]nı. [[Marşal Planı]] və [[Trumen doktrinası]]na cavab olaraq SSRİ [[Sosialist düşərgəsi|sosialist düşərgəsində]] [[Qarşılıqlı İqtisadi Yardım Şurası]] yaratdı.


Soyuq müharibə [[Amerika Birləşmiş Ştatları]] və [[SSRİ]]-nin [[İkinci dünya müharibəsi]] zamanı işğaldan azad etdikləri ərazilərdə ərazi bölümünə səbəb oldu. [[Almaniya]]nın ərazisində [[Almaniya Demokratik Respublikası|ADR]] ([[SSRİ]]) və [[Almaniya Federativ Respublikası|AFR]] ([[Amerika Birləşmiş Ştatları]]), [[Koreya]] ərazisində [[Koreya Respublikası]] ([[Amerika Birləşmiş Ştatları]]) və [[Koreya Xalq Demokratik Respublikası|KXDR]] ([[SSRİ]]) yaradıldı. [[SSRİ]] və [[Amerika Birləşmiş Ştatları]] Soyuq müharibə dövründə [[Hindistan-Pakistan müharibəsi|Hindistan-Pakistan]] ([[Kəşmir məsələsi]]), [[Ərəb-İsrail müharibəsi|Ərəb-İsrail]] ([[Fələstin məsələsi]]), [[Vyetnam müharibəsi|Vyetnam]], [[Əfqanıstan müharibəsi]] müharibləri, [[Berlin böhranı|Berlin]], [[Karib böhranı|Karib]], [[Kipr böhranı]] zamanı dövlətlər arası münasibətlər gərginləşmişdir.
Soyuq müharibə [[Amerika Birləşmiş Ştatları]] və [[SSRİ]]-nin [[İkinci dünya müharibəsi]] zamanı işğaldan azad etdikləri ərazilərdə ərazi bölümünə səbəb oldu. [[Almaniya]]nın ərazisində [[Almaniya Demokratik Respublikası|ADR]] ([[SSRİ]]) və [[Almaniya Federativ Respublikası|AFR]] ([[Amerika Birləşmiş Ştatları]]), [[Koreya]] ərazisində [[Koreya Respublikası]] ([[Amerika Birləşmiş Ştatları]]) və [[Koreya Xalq Demokratik Respublikası|KXDR]] ([[SSRİ]]) yaradıldı. [[SSRİ]] və [[Amerika Birləşmiş Ştatları]] Soyuq müharibə dövründə [[Hindistan-Pakistan müharibəsi|Hindistan-Pakistan]] ([[Kəşmir məsələsi]]), [[Ərəb-İsrail müharibəsi|Ərəb-İsrail]] ([[Fələstin məsələsi]]), [[Vyetnam müharibəsi|Vyetnam]], [[Əfqanıstan müharibəsi]] müharibləri, [[Berlin böhranı|Berlin]], [[Karib böhranı|Karib]], [[Kipr böhranı]] zamanı dövlətlər arası münasibətlər gərginləşmişdir.

05:10, 19 dekabr 2014 versiyası

Soyuq müharibə-1956
  NATO üzv ölkələri
  ABŞ-ın digər müttəfiqləri
  Müstəmləkə ölkələri
  Varşava Paktı üzv ölkələri
  SSRİ-nin digər müttəfiqləri
  Tərəfsiz ölkələr


Sosialist düşərgəsi ölkələri və Qərb ölkələri arasında 1945-1990-cı illərdə qlobal səviyyədə geo-siyasi, iqtisadi və ideoloji mübarizə vəziyyəti. Bəzən "Üçüncü dünya müharibəsi" də adlandırırlar. İkinci dünya müharibəsindən sonra dünya faşizmdən "xilas oldu". Dünyada iki bir-birinə əks olan ictimai quruluş - sosializmkapitalizm qaldı. İkinci dünya müharibəsindən sonra kapitalist ölkələr yeni yaranmış quruluşu hər vəchlə yox etmək istəyirdilər. SSRİ isə əksinə olaraq sosializmi dünyaya yaymaq niyyətində idi. Məhz tərəflərin bu istəklərin onlar arasında Soyuq müharibənin başlanmasına səbəb oldu.

Səbəbləri

İki nəhəng dövlət arasında qarşılıqlı fəaliyyətdəki konfliktin xarakteri qlobal liderliyi ələ keçirməklə bağlı idi. Hər iki dövlət beynəlxalq aləmdə təhlükəsizliyi və ekoloji sahələrdə söz sahibi olmaq istəyirdi. Moskvanı və Vaşinqtonu praktiki olaraq eyni ölçüdə “hegemonizm”də günahlandırmaq olardı. Bunu başa düşən hər iki dövlətin elitası rəqibini ən qəddar addımlarda günahlandırır, öz ekspansionizmini ört-basdır etməyə çalışır. Əgər 70-ci illərdə ABŞ beynəlxalq münasibətlərdə təmkinlilik göstərirdisə (Vyetnam sindromundan sonra), 80-ci illərdə liderlik uğrunda ənənvi mübrarizə üsullarına qayıdıldı. İdeoloji sahədə SSRİ və ABŞ öz məqsədlərini müxtəlif formada həyata keçirirdilər. Sovet İttifaqı “dünya inqilabı” konsepsiyasından çoxdan uzaqlaşmışdı, ancaq “sosialist beynəlmiləlçiliyi” və “sosial və milli azadlıq uğrunda mübarizə aparan xalqlarla həmrəylik” ideyası hələ yaşayırdı. Bu SSRİ-yə dünyanın müxtəlif regionlarında hər hansı ölkənin daxili işlərinə müdaxilə etməyə bəhanə yaradırdı. Sovet rəhbərliyi “kapitalizmin daxildən dağılması” prinsiplərindən də sakitcə uzaqlaşmışdı. Qərbi Avropa ölkələrinin kommunist partiyaları SSRİ-yə əvvəlki tək etimad göstərmirdilər.

Tarixi

Soyuq müharibəyə ilk çağırışı U.Çörçill 1946-cı ildə Amerika Birləşmiş Ştatları-nda çıxışı zamanı etmişdir. Amerika Birləşmiş Ştatları-nda öz növbəsində "Marşal planı" və "Trumen doktorinası"nı qəbul etdi. Amerika Birləşmiş Ştatları-nın bu addımı Soyuq müharibənin başlanması üçün real addım oldu.

Hər iki qütb tezliklə öz hərbi təşkilatını yaratdı. Kapitalist ölkələr başda Amerika Birləşmiş Ştatları olmaqla NATO, Sosialist ölkələr SSRİ başda olmaqla Varşava Müqaviləsi Təşkilatını. Marşal PlanıTrumen doktrinasına cavab olaraq SSRİ sosialist düşərgəsində Qarşılıqlı İqtisadi Yardım Şurası yaratdı.

Soyuq müharibə Amerika Birləşmiş ŞtatlarıSSRİ-nin İkinci dünya müharibəsi zamanı işğaldan azad etdikləri ərazilərdə ərazi bölümünə səbəb oldu. Almaniyanın ərazisində ADR (SSRİ) və AFR (Amerika Birləşmiş Ştatları), Koreya ərazisində Koreya Respublikası (Amerika Birləşmiş Ştatları) və KXDR (SSRİ) yaradıldı. SSRİAmerika Birləşmiş Ştatları Soyuq müharibə dövründə Hindistan-Pakistan (Kəşmir məsələsi), Ərəb-İsrail (Fələstin məsələsi), Vyetnam, Əfqanıstan müharibəsi müharibləri, Berlin, Karib, Kipr böhranı zamanı dövlətlər arası münasibətlər gərginləşmişdir.

Bunlara baxmayaraq Beynəlxalq münasibətlərdə yumşalma müşahidə olunmuşdur. 1959-cu ildə İlk dəfə Sovet rəhbəri Nikita Xruşşov Amerika Birləşmiş Ştatlarına səfər etmişdir. 1963-cü ildə SSRİ, Amerika Birləşmiş Ştatlarıİngiltərə nüvə silahının sınağını atmosferdə, suda və kosmik fəzada aparılmaması haqqında müqavilə imzaladılar. 1968, 1971, 1972-ci illərdə nüvə silahını yaymamaq haqqında müqavilə imzalandı. Amerika Birləşmiş ŞtatlarıSSRİ-nin "silahlanma yarışı" Sovet iqtisadiyyatını çökdürdü və SSRİ parçalandı. Soyuq müharibə sona yetdi. Tezliklə Sosialist düşərgəsinin üzvlərinin bir-neçəsi NATO-ya daxil oldu, Qarşılıqlı İqtisadi Yardım Şurası öz fəaliyyətini dayandırdı.

Xüsusi qeyd

Azərbaycan legionerlərinin komandiri Əbdürrəhman bəy Fətəlibəyli-Düdənginskinin 1946-cı il martın 23-də İngiltərənin baş naziri Klement Etliyə yazdığı bir məktubda SSRİ-yə qarşı Soyuq Müharibə yolu ilə necə mübarizə aparmağın mümkün olduğundan bəhs edilir. Bu məktub Soyuq Müharibənin elan edilməsindən 6 gün əvvəl yazılıb. Əbdürrəhman Fətəlibəyli–Düdənginski Soyuq Müharibənin planını yazıb[1].

İstinadlar

  1. “Soyuq Müharibə” planını azərbaycanlı yazıb!

Şablon:Link FM Şablon:Link FM