Şuşa qəzası: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 15: Sətir 15:
}}
}}
'''Şuşa qəzası''' ({{lang-ru|'''Шушинский уезд'''}}) — [[Rusiya İmperiyası]] ([[Kaspi vilayəti]], [[Şamaxı quberniyası|Şamaxı]] və [[Yelizavetpol quberniyası|Yelizavetpol]] quberniyaları tərkibində), [[Azərbaycan Demokratik Respublikası]] və [[Zaqafqaziya Sosialist Federativ Sovet Respublikası]] ([[Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikası]] tərkibində) tərkibində mövcud olmuş inzibati–ərazi vahidi. İnzibati mərkəzi [[Şuşa]] şəhəri idi.
'''Şuşa qəzası''' ({{lang-ru|'''Шушинский уезд'''}}) — [[Rusiya İmperiyası]] ([[Kaspi vilayəti]], [[Şamaxı quberniyası|Şamaxı]] və [[Yelizavetpol quberniyası|Yelizavetpol]] quberniyaları tərkibində), [[Azərbaycan Demokratik Respublikası]] və [[Zaqafqaziya Sosialist Federativ Sovet Respublikası]] ([[Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikası]] tərkibində) tərkibində mövcud olmuş inzibati–ərazi vahidi. İnzibati mərkəzi [[Şuşa]] şəhəri idi.

⚫
[[Şəkil:Uyezd of Shusha.JPG|200px]]


== Qəzanın tarixi ==
== Qəzanın tarixi ==
Sətir 40: Sətir 37:
1851–ci ildə Rusiyada əhali sayının araşdırılması üçün həyata keçirilmiş IX təftişə əsasən, inzibati cəhətdən Bakı, Şamaxı, Lənkəran, Nuxa və Şuşa qəzalarını əhatə edən Şamaxı quberniyasının əhalisi 319.923 nəfəri kişilər, 283.083 nəfəri qadınlar olmaqla 603.006 nəfər idi.<ref name="Кеппен-154">О народонаселенiи Россiи по губернiямъ и уѣздамъ: LXII. Шемахинская губернiя, стр. 154. // Девятая ревизiя. Изслѣдованiе о числѣ жителей въ Россiи въ 1851 году Петра Кеппена. Санктпетербургь: Вь Типографiи Императорской Академiи наукь, 1857, 297 стр.</ref> Əhalinin ümumi sayı haqqında məlumatlar imperiyanın Maliyyə Nazirliyinin Zaqafqaziya idarəsi tərəfindən təqdim olunmuşdu.<ref name="Кеппен-154"></ref> Qəzalar üzrə qadınların ayrıca sayını müəyyən etmək münkün olmamışdır.<ref name="Кеппен-154"></ref> Kişilərin qəzalar üzrə sayı haqqında məlumatlar isə Tiflisdən ''həqiqi dövlət məsləhətçisi'' Aleksey Fyodoroviç Kruzenştern tərəfindən təqdim olunmuşdu.<ref name="Кеппен-154"></ref> Beləliklə, həmin məlumatlara əsasən Şuşa qəzasının bütün yaşayış yerlərində kişi cinsindən toplam 105.404 nəfər əhali yaşayırdı.<ref name="Кеппен-154"></ref>
1851–ci ildə Rusiyada əhali sayının araşdırılması üçün həyata keçirilmiş IX təftişə əsasən, inzibati cəhətdən Bakı, Şamaxı, Lənkəran, Nuxa və Şuşa qəzalarını əhatə edən Şamaxı quberniyasının əhalisi 319.923 nəfəri kişilər, 283.083 nəfəri qadınlar olmaqla 603.006 nəfər idi.<ref name="Кеппен-154">О народонаселенiи Россiи по губернiямъ и уѣздамъ: LXII. Шемахинская губернiя, стр. 154. // Девятая ревизiя. Изслѣдованiе о числѣ жителей въ Россiи въ 1851 году Петра Кеппена. Санктпетербургь: Вь Типографiи Императорской Академiи наукь, 1857, 297 стр.</ref> Əhalinin ümumi sayı haqqında məlumatlar imperiyanın Maliyyə Nazirliyinin Zaqafqaziya idarəsi tərəfindən təqdim olunmuşdu.<ref name="Кеппен-154"></ref> Qəzalar üzrə qadınların ayrıca sayını müəyyən etmək münkün olmamışdır.<ref name="Кеппен-154"></ref> Kişilərin qəzalar üzrə sayı haqqında məlumatlar isə Tiflisdən ''həqiqi dövlət məsləhətçisi'' Aleksey Fyodoroviç Kruzenştern tərəfindən təqdim olunmuşdu.<ref name="Кеппен-154"></ref> Beləliklə, həmin məlumatlara əsasən Şuşa qəzasının bütün yaşayış yerlərində kişi cinsindən toplam 105.404 nəfər əhali yaşayırdı.<ref name="Кеппен-154"></ref>
== İnzibati bölgü ==
== İnzibati bölgü ==
⚫
[[Şəkil:Uyezd of Shusha.JPG|200px]]

=== Malıbəyli nahiyəsi ===
=== Malıbəyli nahiyəsi ===
*[[Malıbəyli]] və [[Əylisli]]
*[[Malıbəyli]] və [[Əylisli]]

13:17, 12 fevral 2015 tarixindəki versiya

Şuşa qəzası
Qəzanın gerbi Quberniyanın gerbi
Qəzanın gerbi Quberniyanın gerbi
Ölkə  Rusiya İmperiyası
Quberniya Yelizavetpol quberniyası
Mərkəzi Şuşa şəhəri
Yaradılıb 1867
Ləğv edilib 1921
Sahəsi 4315,6 verst²[1] (1897)
Əhalisi 138771 nəfər[1] (1897)
Xəritə
Şuşa qəzası xəritədə

Şuşa qəzası (rus. Шушинский уезд) — Rusiya İmperiyası (Kaspi vilayəti, Şamaxı və Yelizavetpol quberniyaları tərkibində), Azərbaycan Demokratik Respublikası və Zaqafqaziya Sosialist Federativ Sovet Respublikası (Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikası tərkibində) tərkibində mövcud olmuş inzibati–ərazi vahidi. İnzibati mərkəzi Şuşa şəhəri idi.

Qəzanın tarixi

Çar hökümətinin Qafqazda 1840-cı il 10 aprel tarixli inzibati islahatına əsasən Kaspi vilayətinin tərkibində yaradılmışdır. (1841, 1 yanvar).

Azərbaycan Rusiyaya birləşdikdən sonra Azərbaycan xanlıqları 6 əyalətə (Bakı, Quba, Şəki, Şirvan, Qarabağ, Talış), 2 dairəyə (Yelizavetpol, Car-Balakən) və 2 distansiyaya (Qazax, Şəmşədin) bölündü.

Şuşa qəzası Cavanşir, Göyçay, Cavad, Cəbrayıl, Zəngəzur qəzaları ilə həmsərhəd idi. Mərkəzi Şuşa şəhəri idi. 1846-cı ildən ildən Bakı, 1867-ci ildən isə Yelizavetpol quberniyasına na daxil edilmişdi. Şuşa qəzası Mehri, Kəbirli, Zəngəzur, Cavanşir, Çiləbörd, Vərəndə sahələrinə bölünürdü. 1867-ci il dekabr tarixli fərmana əsasən, Zəngəzur və Cavanşir sahələri Şuşa qəzasından ayrılıb müstəqil qəzalara çevrildilər. Qəzanı qəza rəisi, onun müavini, xəzinədar, sahə iclasçıları və şəhər polisi idarə edirdi. Qəzada məhkəmə yaradılmışdı. Sahəsi 4911 km2 , əhalisi 140740 nəfər olmuşdur (1897). Təsərüfatında əkinçilik, maldarlıq, ipəkçilik, üzümçülük, bağçılıq əsas yer tuturdu. 1846-cı ildə qəzanın rəisi podpolkovnik, kavaler Mixail Petroviç Kolyubakin, köməkçisi rotmeystr Pyotr Pyotroviç Tarnovski, katibi titulyar müşavir Filosof Abdomeviç Vinoqradov idi. Muğru sahəsinin murovu Andrey Mirkoviç Mokrtski, Kəbirli sahəsinin murovu knyaz Anton Yeqoroviç Şalikov, Zəngəzur sahəsinin murovu kollej qeydyiyatçısı Cahangir İvanoviç Ağasərov,Cavanşir sahəsinin murovu əyalət katibi Dmitri Boqdanoviç Şahnəzərov,,Çiləbopd sahəsinin murovu prapoşik Yusif Bəhramoviç Şahnəzərov,Vərəndə sahəsinin murovu Avət Matveyeviç Mamikanov idi.

Qəza məhkəməsinin hakimi kollej asessoru Qriqor Markoviç Sakvarelidze, dövlət ittihamçısı titulyar müşavir Makari Alekseyeviç Bardovski, İvan Markoviç Şulşevski, Şəhər əhəlisindən nümayəndə Avin Antonoviç Nazarov, Kənd camaatından nümayəndə Məşədi Məsih Qarabaği, katib İvan İvanoviç Lenuar idi.

Qəza qazısı şiə camatına Mirzə Əbülqasım bəy Haqverdiyev, sünnü təriqətinə İsa əfəndi idi.

Toxuculuq

Toxuculuq (xalça, ip, mahud və s.) geniş yayılmışdı.1872-ci ildə Moskva Politexnik sərgisində böyük müvəfəqiyyətlər nümayiş etdirilən Azərbaycan xalçaları, ipək malları və digər əl işləri ekspertler və Moskva universiteti nəzdindəki təbiətşünaslıq həvəskarlarının imperator cəmiyyəti şurası tərəfindən yüksək qiymətləndirildi. Sərgidə iştirak edən xalçaçıların böyük bir dəstəsi, o cümlədən Şuşa qəzasından Bayram Məşədi Qurban oğlu, Kərbəlayi Əhməd Dəmir oğlu, Cabbar Hacı Əhməd oğlu yüksək keyfiyyətli və çeşidli xalça nümayiş etdirdiklərinə görə sərginin qızıl medalı ilə təltif edildilər. Başqa qrup isə gümüş medala layiq görüldü.

İpəkəyirmə

Qarabağın ipəkçilik müəssisələri əsasən Şuşa və Cəbrayıl qəzalarında yerləşirdi. XX əsrin əvvəllərində Şuşa qəzasında 12, Cəbrayıl qəzasında isə 5 ipəkəyirən fabrik var idi. Bu fabriklərin bəziləri maşınla, buxar qazanları ilə təchiz edilmiş iri fabriklər idi. Qarabağın ipəkçilik sənayesində hətta səhmdar cəmiyyətlər də fəaliyyət göstərirdi. Belə səhmdar cəmiyyətlərdən biri hələ XX əsrin başlanğıcında Şuşa qəzasında yaradılmışdı. Bu səhmdar cəmiyyətin 6 ipəkəyirən, 2 ipəkeşən və 3 baramaboğan fabriki var idi. Bu fabriklər əsas etibarilə Şuşa qəzası ərazisində yerləşmişdi.

Əhali

1851–ci ildə Rusiyada əhali sayının araşdırılması üçün həyata keçirilmiş IX təftişə əsasən, inzibati cəhətdən Bakı, Şamaxı, Lənkəran, Nuxa və Şuşa qəzalarını əhatə edən Şamaxı quberniyasının əhalisi 319.923 nəfəri kişilər, 283.083 nəfəri qadınlar olmaqla 603.006 nəfər idi.[2] Əhalinin ümumi sayı haqqında məlumatlar imperiyanın Maliyyə Nazirliyinin Zaqafqaziya idarəsi tərəfindən təqdim olunmuşdu.[2] Qəzalar üzrə qadınların ayrıca sayını müəyyən etmək münkün olmamışdır.[2] Kişilərin qəzalar üzrə sayı haqqında məlumatlar isə Tiflisdən həqiqi dövlət məsləhətçisi Aleksey Fyodoroviç Kruzenştern tərəfindən təqdim olunmuşdu.[2] Beləliklə, həmin məlumatlara əsasən Şuşa qəzasının bütün yaşayış yerlərində kişi cinsindən toplam 105.404 nəfər əhali yaşayırdı.[2]

İnzibati bölgü

Malıbəyli nahiyəsi

Qacar nahiyəsi

Ağdam nahiyəsi

Mənbə

  1. О народонаселенiи Россiи по губернiямъ и уѣздамъ: LXII. Шемахинская губернiя, стр. 154 – 155. // Девятая ревизiя. Изслѣдованiе о числѣ жителей въ Россiи въ 1851 году Петра Кеппена. Санктпетербургь: Вь Типографiи Императорской Академiи наукь, 1857, 297 стр.

Qeydlər

İstinadlar

  1. ↑ 1 2 "Первая всеобщая перепись населения Российской Империи 1897 г." (rus.)
  2. ↑ 1 2 3 4 5 О народонаселенiи Россiи по губернiямъ и уѣздамъ: LXII. Шемахинская губернiя, стр. 154. // Девятая ревизiя. Изслѣдованiе о числѣ жителей въ Россiи въ 1851 году Петра Кеппена. Санктпетербургь: Вь Типографiи Императорской Академiи наукь, 1857, 297 стр.

Həmçinin bax

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Şuşa_qəzası&oldid=3185594"