Pivə qiyamı: Redaktələr arasındakı fərq
k viki stil kitabçasına uyğunlaşdırıldı bir az |
viki stil |
||
| Sətir 1: | Sətir 1: | ||
[[Şəkil:Pive_qiyami.jpg|thumb|right|300px|[[Hitler]] və [[Göbbels]]. 1923-cü il]] |
[[Şəkil:Pive_qiyami.jpg|thumb|right|300px|[[Hitler]] və [[Göbbels]]. 1923-cü il]] |
||
| ⚫ | |||
| ⚫ | '''Pivə''' və ya '''Hitler-Lüdendorf qiyamı''' ([[alman dili|almanca]]:'' Hitler-Ludendorff-Putsch'') — [[Münhen|Münhendə]] [[9 noyabr]] [[1923]]-cü il tarixində '''Kampfund''' təşkilatı, [[Adolf Hitler|Hitlerin]] rəhbərliyi altında [[nasizm|nasional-sosialistlər]] və [[Lüdendorf|general Lüdendorfun]] birgə səyi ilə təşkil edilmiş hakimiyyəti ələ keçirmək uğrunda putç (uğursuz qiyam). |
||
| ⚫ | |||
==Tarixi fon== |
|||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
[[1923]]-cü ildə Rur ərazisinin [[Fransa]] tərəfindən işğal edilməsi Almaniyada yeni gərginlik yaratmış oldu. Əvvəlcə xalqı mübarizəyə səsləyərək ölkədə iqtisadi böhrana səbəb olan [[sosial-demokrat]] hökuməti, sonradan Fransanın tələblərini qəbul etməklə həm sağ təmayüllü qüvvələr, həm də [[kommunizm|kommunistlər]] tərəfindən tənqidlərə məruz qaldı. Bu şəraitdə nasistlər Bavariyada hakimiyyətdə olan sağ konservativ-separatçılarla ittifaqa girərək Berlindəki sosial-demokrat hökumətinə qarşı birlikdə çıxış etməyə qərar verdilər. |
|||
| ⚫ | [[8 noyabr]] [[1923]]-cü il axşam saat 9-da Hitler və Lüdendorf silahlı hücum dəstələrinin başında Bavariya hökuməti rəhbərlərinin mitinqinin keçirildiyi Münhenin |
||
| ⚫ | Bavariya sağlarının rəhbəri və Bavariya [[Torpaq (ərazi vahidi)|torpağının]] diktator səlahiyyətlərinə malik olan komissarı fon Karr rəsmi Berlinin bəzi tələblərinə əməl etməkdən, xüsusilə də nasist dəstələrini buraxmaq və "''Xalqın nəzarətçiləri''" qəzetini ([[alman dili|almanca]]: ''Völkischen Beobachters'') bağlamaqdan imtina etdi. Lakin alman Baş Qərargahının qəti mövqeyi qarşısında geriyə addım atan Bavariya rəhbərləri Hitlerə bildirdilər ki, hələ Berlin hakimiyyətinə qarşı açıq şəkildə çıxış etməyə hazır deyillər. Bu, Hitleri vəziyyəti öz əlinə almaq istəyinə sövq etdi. |
||
| ⚫ | [[9 noyabr|Noyabrın 9-u]] səhər tezdən Hitler və Lüdendorf 3 min nəfərlik dəstə ilə birlikdə |
||
==Qiyam== |
|||
| ⚫ | [[1924]]-cü ilin fevral-mart aylarında keçirilən məhkəmənin qərarı ilə Adolf Hitler 5 il müddətinə həbsə məhkum |
||
| ⚫ | [[8 noyabr]] [[1923]]-cü il axşam saat 9-da Hitler və Lüdendorf silahlı hücum dəstələrinin başında Bavariya hökuməti rəhbərlərinin mitinqinin keçirildiyi Münhenin ''Bürgerbroykeler'' pivəxanasına gəldilər. İçəri girən Hitler "Berlindəki xain hökumət"in devrildiyini elan etdi. Buranı tərk edən Karr NSDAP-nin və hücum dəstələrinin buraxılması haqqında qərar verdi. Eyni zamanda E.Remin rəhbərliyi altındakı hücum dəstələri Hərbi Nazirliyin Quru qoşunları komandanlığının qərargahını ələ keçirdilər, lakin ordu qüvvələri tərəfindən mühasirəyə alındılar. |
||
| ⚫ | [[9 noyabr|Noyabrın 9-u]] səhər tezdən Hitler və Lüdendorf 3 min nəfərlik dəstə ilə birlikdə Hərbi Nazirliyə tərəf irəliləməyə başladılar. Lakin, Rezidentştrasse küçəsində polis dəstəsi onların qarşısını kəsərək atəş açaraq qiyamçıları dağıtdı. 16 nasist partiyası üzvünün həlak olduğu bu hadisə Almaniya tarixinə "Pivə qiyamı" kimi düşdü. |
||
==Qiyamdan sonra== |
|||
| ⚫ | [[1924]]-cü ilin fevral-mart aylarında keçirilən məhkəmənin qərarı ilə qiyamın təşkilinə görə Adolf Hitler 5 il müddətinə həbsə məhkum edildi, lakin cəmi 10 ay sonra azadlığa buraxıldı. Həbsdə olduğu müddətdə özünün məşhur ''[[Mənim mübarizəm]]'' ([[alman dili|almanca]]: ''Mein Kampf'') adlı kitabının birinci hissəsini yazdı. Tezliklə bu kitab NSDAP-nin əsas ideya qaynağına çevrildi. |
||
== Həmçinin bax == |
== Həmçinin bax == |
||
*[[Adolf Hitler]] |
*[[Adolf Hitler]] |
||
*[[Münhen]] |
*[[Münhen]] |
||
==Xarici keçidlər== |
|||
[[Kateqoriya:Üçüncü Reyx]] |
[[Kateqoriya:Üçüncü Reyx]] |
||
20:23, 3 sentyabr 2008 tarixindəki versiya
Pivə və ya Hitler-Lüdendorf qiyamı (almanca: Hitler-Ludendorff-Putsch) — Münhendə 9 noyabr 1923-cü il tarixində Kampfund təşkilatı, Hitlerin rəhbərliyi altında nasional-sosialistlər və general Lüdendorfun birgə səyi ilə təşkil edilmiş hakimiyyəti ələ keçirmək uğrunda putç (uğursuz qiyam).
Tarixi fon
1920-ci illərin əvvəllərində NSDAP Bavariyada güclü təşkilatlardan birinə çevrilirdi. Partiyanın silahlı dəstələrinə Ernst Rem rəhbərlik edirdi. Partiyanın liderlərindən Hitlerin özü isə Bavariyada nəzərəçarpan və əhəmiyyətli şəxsə çevrildi.
1923-cü ildə Rur ərazisinin Fransa tərəfindən işğal edilməsi Almaniyada yeni gərginlik yaratmış oldu. Əvvəlcə xalqı mübarizəyə səsləyərək ölkədə iqtisadi böhrana səbəb olan sosial-demokrat hökuməti, sonradan Fransanın tələblərini qəbul etməklə həm sağ təmayüllü qüvvələr, həm də kommunistlər tərəfindən tənqidlərə məruz qaldı. Bu şəraitdə nasistlər Bavariyada hakimiyyətdə olan sağ konservativ-separatçılarla ittifaqa girərək Berlindəki sosial-demokrat hökumətinə qarşı birlikdə çıxış etməyə qərar verdilər.
Bavariya sağlarının rəhbəri və Bavariya torpağının diktator səlahiyyətlərinə malik olan komissarı fon Karr rəsmi Berlinin bəzi tələblərinə əməl etməkdən, xüsusilə də nasist dəstələrini buraxmaq və "Xalqın nəzarətçiləri" qəzetini (almanca: Völkischen Beobachters) bağlamaqdan imtina etdi. Lakin alman Baş Qərargahının qəti mövqeyi qarşısında geriyə addım atan Bavariya rəhbərləri Hitlerə bildirdilər ki, hələ Berlin hakimiyyətinə qarşı açıq şəkildə çıxış etməyə hazır deyillər. Bu, Hitleri vəziyyəti öz əlinə almaq istəyinə sövq etdi.
Qiyam
8 noyabr 1923-cü il axşam saat 9-da Hitler və Lüdendorf silahlı hücum dəstələrinin başında Bavariya hökuməti rəhbərlərinin mitinqinin keçirildiyi Münhenin Bürgerbroykeler pivəxanasına gəldilər. İçəri girən Hitler "Berlindəki xain hökumət"in devrildiyini elan etdi. Buranı tərk edən Karr NSDAP-nin və hücum dəstələrinin buraxılması haqqında qərar verdi. Eyni zamanda E.Remin rəhbərliyi altındakı hücum dəstələri Hərbi Nazirliyin Quru qoşunları komandanlığının qərargahını ələ keçirdilər, lakin ordu qüvvələri tərəfindən mühasirəyə alındılar.
Noyabrın 9-u səhər tezdən Hitler və Lüdendorf 3 min nəfərlik dəstə ilə birlikdə Hərbi Nazirliyə tərəf irəliləməyə başladılar. Lakin, Rezidentştrasse küçəsində polis dəstəsi onların qarşısını kəsərək atəş açaraq qiyamçıları dağıtdı. 16 nasist partiyası üzvünün həlak olduğu bu hadisə Almaniya tarixinə "Pivə qiyamı" kimi düşdü.
Qiyamdan sonra
1924-cü ilin fevral-mart aylarında keçirilən məhkəmənin qərarı ilə qiyamın təşkilinə görə Adolf Hitler 5 il müddətinə həbsə məhkum edildi, lakin cəmi 10 ay sonra azadlığa buraxıldı. Həbsdə olduğu müddətdə özünün məşhur Mənim mübarizəm (almanca: Mein Kampf) adlı kitabının birinci hissəsini yazdı. Tezliklə bu kitab NSDAP-nin əsas ideya qaynağına çevrildi.