Litosfer: Redaktələr arasındakı fərq
Sətir 28: | Sətir 28: | ||
## Antarktida |
## Antarktida |
||
## Avstraliya |
## Avstraliya |
||
Litosfer tavalari nezeriyyesine gore, yer qabigi mantiyanin ust qati ile birlikde yekcins, monolit ortuk teskil etmir. Eksine qaqbiq qalinligi 60-100km-e catan bir nece iri tavalardan ibaretdir. Yerde 7 iri ve coxlu sayda xirda tava var. En iri tavalar: |
|||
1.Avrasiya tavasi |
|||
2.Afrika tavasi |
|||
3.Avstraliya tavasi |
|||
4.C.Amerika tavasi |
|||
5.S.Amerika tavasi |
|||
6.Erebistan tavasi |
|||
7.Sakit okean tavasi |
|||
Materik ve okean tavalarinin toqqusdugu zonalarda okean tavasi materik tavasi altina cokur. Neticede materikin sahili boyu derin sulu okean novlari, qovswekilli adalar ve sira daglar yaranir. Meselen, Avrasiya ve Sakit okean tavalarinin toqqusdugu zonada Kuril, Yapon, Aleut ve s. adlar, eyniadli cokeklikler And-Kordilyer daglari yaranmisdir. |
|||
Materik tavalarinin toqqusdugu zonalarda qirisiqliq ve hundur sira daglar yaranir. Avrasiya ve Hind-Avstraliya tavalarinin toqqusduguzonada himalay daglarinin yukselmesine sebeb olmusdur. |
|||
==İstinadlar== |
==İstinadlar== |
10:51, 13 mart 2015 versiyası
Litosfer (yun. λίθος — daş və σφαίρα — sfera) – Yerin üst bərk qatı. Litosferə Yer qabığı və ondan Moxoroviçiç sərhədi ilə ayrılan üst mantiya daxil edilir.[1]Litosfer əlaqələndirici təbəqədir.Litosferin qalınlığı qeyri-müəyyəndir, ehtimal ki,onun qalınlığı materik Yer qabığında 150-200 km-ə qədər,okeanlarda isə 90 km-ə çatır.[2]«Litosfer» və «Yer qabığı» məvhumlarının mənasını eyniləşdirmək olmaz.
Litosferin əhatə etdiyi qatlar
1.Materik yer qabığı.2.Okean yer qabığı.3.Keçid qabığ(Böyük materiklərin kənar hissələri üçün xarakterikdir).
- Materik qabığı 3 qatdan ibarətdir:
Qranit qata silisium və alüminium çox olduğu üçün SiAl təbəqəsi,bazalt qata isə silisium və maqnezium çox olduğu üçün SiMa təbəqəsi deyilir.
- Okean qabığı isə 2 qatdan ibarətdir.Qranit qat yoxdur.
- Çokmə qat.
- Bazalt qat.
Qranit qatla Bazalt qat arasında Konrad sərhəddi var.
Yer qabığı ilə Yuxarı mantiya arasında Moxoroviçiç sərhədi yerləşir.Litosferin aşağı sərhəddi "Benyof" zonası adlanır. Litosferlə Aşağı mantiyanın sərhəddində Astenosfer yerləşir.[3]
Litosfer tavaları
Materiklərin hərəkət etməsi haqqında ilk dəfə fikir söyləyən A.Vegener olmuşdur. Onun nəzəriyyəsinə görə litosfer bir neçə tavadan ibarətdir. A.Vegenerin nəzəriyyəsinə görə Yer qabığında vahid quru Pangeya mövcud olub. Materiklərin hərəkəti nəticəsində Pangeyadan Lavraziya və Qondvana yaranıb. sonra Lavraziyadan şimal materikləri, Hondvanadan cənub materikləri yaranıb.
- Lavraziya
- Şimali Amerika
- Avrasiya
- Qondvana
- Cənubi Amerika
- Afrika
- Antarktida
- Avstraliya
Litosfer tavalari nezeriyyesine gore, yer qabigi mantiyanin ust qati ile birlikde yekcins, monolit ortuk teskil etmir. Eksine qaqbiq qalinligi 60-100km-e catan bir nece iri tavalardan ibaretdir. Yerde 7 iri ve coxlu sayda xirda tava var. En iri tavalar: 1.Avrasiya tavasi 2.Afrika tavasi 3.Avstraliya tavasi 4.C.Amerika tavasi 5.S.Amerika tavasi 6.Erebistan tavasi 7.Sakit okean tavasi Materik ve okean tavalarinin toqqusdugu zonalarda okean tavasi materik tavasi altina cokur. Neticede materikin sahili boyu derin sulu okean novlari, qovswekilli adalar ve sira daglar yaranir. Meselen, Avrasiya ve Sakit okean tavalarinin toqqusdugu zonada Kuril, Yapon, Aleut ve s. adlar, eyniadli cokeklikler And-Kordilyer daglari yaranmisdir. Materik tavalarinin toqqusdugu zonalarda qirisiqliq ve hundur sira daglar yaranir. Avrasiya ve Hind-Avstraliya tavalarinin toqqusduguzonada himalay daglarinin yukselmesine sebeb olmusdur.
İstinadlar
- ↑ http://adpu.edu.az/gen/html/azl/kitabxana/tedris/Cografiya/T.C.Hebibov_Umumi_geologiya.pdf.
- ↑ Coğrafiya ensiklopediyası.I kitab.Bakı.2012.s.82.
- ↑ Geologiya.Ensiklopediya.Bakı."Şərq-Qərb",2008.s.16.