Kara dənizi: Redaktələr arasındakı fərq
Redaktənin izahı yoxdur |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 23: | Sətir 23: | ||
}} |
}} |
||
'''Kara dənizi''' ({{lang-ru|Карское море}}) - [[Şimal Buzlu |
'''Kara dənizi''' ({{lang-ru|Карское море}}) - [[Şimal Buzlu okean]]ın ucqar dənizi. Dənizin adı hövzəsinə aid olan Kara çayının adından götürülüb. Öz növbəsində, çayın adı da alman əsilli Karanın adıyla bağlıdır. |
||
== Fiziki-coğrafi vəziyyət == |
== Fiziki-coğrafi vəziyyət == |
||
Dəniz [[Avrasiya]]nın şimal sahiliylə və adalarla - [[Novaya Zemlya]], [[Frans İosif torpağı]], [[Severnaya Zemlya]], Heyberq adaları ilə əhatə olunub. |
Dəniz [[Avrasiya]]nın şimal sahiliylə və adalarla - [[Novaya Zemlya]], [[Frans İosif torpağı]], [[Severnaya Zemlya]], Heyberq adaları ilə əhatə olunub. |
||
Sətir 32: | Sətir 33: | ||
Kara dənizi — [[Rusiya]]nın ən soyuq dənizlərindən biridir. Yayda ən yüksək temperatur çayların mənsəbinin yaxınlığında müşahidə edilir. Burada, yayda suyun temperatur 0 °C yuxarı olur. Burada qatı [[duman]] və [[qasırğa]]lar müşahidə edilir. |
Kara dənizi — [[Rusiya]]nın ən soyuq dənizlərindən biridir. Yayda ən yüksək temperatur çayların mənsəbinin yaxınlığında müşahidə edilir. Burada, yayda suyun temperatur 0 °C yuxarı olur. Burada qatı [[duman]] və [[qasırğa]]lar müşahidə edilir. |
||
== Hidroloji rejim == |
== Hidroloji rejim == |
||
Dənizin səthi mürəkkəb su sirkulyasiyası (dövranı) xarakterinə malikdir. Dənizin cənub-qərb hissəsində qapalı su sirkulyasiyası siklonu olur. Ob-Yenisey dayazlığından dənizin mərkəzi hissəsinə qədər, [[Sibir]] çaylarının duzdan təmizlənmiş suları yayılır. |
Dənizin səthi mürəkkəb su sirkulyasiyası (dövranı) xarakterinə malikdir. Dənizin cənub-qərb hissəsində qapalı su sirkulyasiyası siklonu olur. Ob-Yenisey dayazlığından dənizin mərkəzi hissəsinə qədər, [[Sibir]] çaylarının duzdan təmizlənmiş suları yayılır. |
||
Sətir 38: | Sətir 40: | ||
Dəniz demək olar ki, ilboyu buzla örtülmüşdür. Buzun formalaşması sentyabrda başlayır. Çoxillik buzlaşmaların ən hündür sahələri 4 metrə qədər qalınlıqla rast gəlinir. Sahil uzunu buzlar yaranır, dənizin mərkəzində — "üzən" buzlara rast gəlinir. |
Dəniz demək olar ki, ilboyu buzla örtülmüşdür. Buzun formalaşması sentyabrda başlayır. Çoxillik buzlaşmaların ən hündür sahələri 4 metrə qədər qalınlıqla rast gəlinir. Sahil uzunu buzlar yaranır, dənizin mərkəzində — "üzən" buzlara rast gəlinir. |
||
Yayda buzlar ayrı-ayrı hissələrə dağılır. |
Yayda buzlar ayrı-ayrı hissələrə dağılır. |
||
== Temperatur rejimi və duzluluq == |
== Temperatur rejimi və duzluluq == |
||
Dənizin səthində suyun temperaturu qışda −1,8 °C yəni, suyun donma temperaturuna yaxındır. Orta duzluluq 34 [[promille]]dir |
Dənizin səthində suyun temperaturu qışda −1,8 °C yəni, suyun donma temperaturuna yaxındır. Orta duzluluq 34 [[promille]]dir |
||
Sətir 43: | Sətir 46: | ||
Su, yayda dənizin 50-70 metrliyində (şərqdə 10-15 metr) 6 °C (şimalda 2 °C) temperatura qədər qızır. |
Su, yayda dənizin 50-70 metrliyində (şərqdə 10-15 metr) 6 °C (şimalda 2 °C) temperatura qədər qızır. |
||
==İqtisadi əhəmiyyəti== |
== İqtisadi əhəmiyyəti == |
||
Əsas dəniz portu - Dikson portudur. Şimali dəniz bərə yolu Kara dənizindən keçir. Dənizdən [[dəniz kambalası|kambala]], [[siqi]] və b. balıqlar ovlanır. |
Əsas dəniz portu - Dikson portudur. Şimali dəniz bərə yolu Kara dənizindən keçir. Dənizdən [[dəniz kambalası|kambala]], [[siqi]] və b. balıqlar ovlanır. |
||
=== Gəmiçilik üçün şərait === |
=== Gəmiçilik üçün şərait === |
||
Öz fiziki-coğrafi şəraitinə görə Kara dənizi [[Arktika]]nın ən mürəkkəb dənizlərindəndir. Bu dənizdə hərəkət çox çətindir. |
Öz fiziki-coğrafi şəraitinə görə Kara dənizi [[Arktika]]nın ən mürəkkəb dənizlərindəndir. Bu dənizdə hərəkət çox çətindir. |
||
Sətir 56: | Sətir 61: | ||
* dumanlı günlərin çoxluğu; vizual və astronomik müşahidə imkanın olmaması; |
* dumanlı günlərin çoxluğu; vizual və astronomik müşahidə imkanın olmaması; |
||
* kompaslarla cəhətin təyinin çətinliyi. |
* kompaslarla cəhətin təyinin çətinliyi. |
||
==Mənbə== |
|||
== İstinadlar == |
|||
<references /> |
<references /> |
||
==Xarici keçidlər== |
== Xarici keçidlər == |
||
{{commons|Kara Sea|Kara dənizi}} |
|||
{{commonscat|Kara Sea}} |
|||
{{dənizlər}} |
|||
== Həmçinin bax == |
|||
{{Dənizlər}} |
|||
[[Kateqoriya:Şimal Buzlu okeanın dənizləri]] |
01:02, 20 mart 2015 versiyası
Kara dənizi | |
---|---|
rus. Карское море | |
Ümumi məlumatlar | |
Sahəsi | 893400 km² |
Eni | 970 km |
Dərin yeri | 620 m |
Orta dərinliyi | 50-100 m |
Yerləşməsi | |
74°49′55″ şm. e. 71°18′43″ ş. u. | |
Ölkə | Rusiya |
|
|
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Kara dənizi (rus. Карское море) - Şimal Buzlu okeanın ucqar dənizi. Dənizin adı hövzəsinə aid olan Kara çayının adından götürülüb. Öz növbəsində, çayın adı da alman əsilli Karanın adıyla bağlıdır.
Fiziki-coğrafi vəziyyət
Dəniz Avrasiyanın şimal sahiliylə və adalarla - Novaya Zemlya, Frans İosif torpağı, Severnaya Zemlya, Heyberq adaları ilə əhatə olunub.
Dənizin şelf qatında çoxlu adalar vardır. Dənizin orta dərinliyi 50 — 100 metr arasında dəyişir, ən dərin yeri 620 metrdir. Sahəsi 893 400 km²-dir.
Dənizə çoxlu çay tökülür: Ob, Yenisey və s. Buna görə duzluluq əhəmiyyətli dərəcədə dəyişilir. Kara dənizinə həmçinin Tas çayı tökülür.
Kara dənizi — Rusiyanın ən soyuq dənizlərindən biridir. Yayda ən yüksək temperatur çayların mənsəbinin yaxınlığında müşahidə edilir. Burada, yayda suyun temperatur 0 °C yuxarı olur. Burada qatı duman və qasırğalar müşahidə edilir.
Hidroloji rejim
Dənizin səthi mürəkkəb su sirkulyasiyası (dövranı) xarakterinə malikdir. Dənizin cənub-qərb hissəsində qapalı su sirkulyasiyası siklonu olur. Ob-Yenisey dayazlığından dənizin mərkəzi hissəsinə qədər, Sibir çaylarının duzdan təmizlənmiş suları yayılır.
Kara dənizində qabarma və çəkilmələr müşahidə olunur. Onların hündürlüyü 50 — 80 santimetrə çatır. Dəniz demək olar ki, ilboyu buzla örtülmüşdür. Buzun formalaşması sentyabrda başlayır. Çoxillik buzlaşmaların ən hündür sahələri 4 metrə qədər qalınlıqla rast gəlinir. Sahil uzunu buzlar yaranır, dənizin mərkəzində — "üzən" buzlara rast gəlinir. Yayda buzlar ayrı-ayrı hissələrə dağılır.
Temperatur rejimi və duzluluq
Dənizin səthində suyun temperaturu qışda −1,8 °C yəni, suyun donma temperaturuna yaxındır. Orta duzluluq 34 promilledir Çay axını və yayda buzun ərinməsi aşağı dəniz suyunun duzluluğunun azalmasına səbəb olur. Hətta çayların mənsəbində duzluluq kifayət qədər aşağı olur.
Su, yayda dənizin 50-70 metrliyində (şərqdə 10-15 metr) 6 °C (şimalda 2 °C) temperatura qədər qızır.
İqtisadi əhəmiyyəti
Əsas dəniz portu - Dikson portudur. Şimali dəniz bərə yolu Kara dənizindən keçir. Dənizdən kambala, siqi və b. balıqlar ovlanır.
Gəmiçilik üçün şərait
Öz fiziki-coğrafi şəraitinə görə Kara dənizi Arktikanın ən mürəkkəb dənizlərindəndir. Bu dənizdə hərəkət çox çətindir.
Aşağıdakı əlverişsiz şərait və bəzi amillərə görə hərəkət üçün dənizdən az istifadə olunur[1]:
- sualtı təhlükələrinin və dayaz sahələr çox olması;
- buzun praktik olaraq daimi mövcudluğu;
- çay mənsəblərinin tez donması;
- lövbər dayanacaqlarının dənizinin çox hissəsində mövcud olmaması;
- dənizin təbii şəraitinin zəif öyrənilməsi;
- dumanlı günlərin çoxluğu; vizual və astronomik müşahidə imkanın olmaması;
- kompaslarla cəhətin təyinin çətinliyi.