Uruqvay: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
Baskervill (müzakirə) tərəfindən edilmiş 3201879 dəyişikliyi geri qaytarıldı.: the uruguayan president has changed (please dont insert obsolete information)
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 34: Sətir 34:
|əhali_təxminən = 3 500 min
|əhali_təxminən = 3 500 min
|əhali_təxminən_yer = 135-ci yer
|əhali_təxminən_yer = 135-ci yer
|əhali_təxminən_il = 2014
|əhali_təxminən_il = 2015
|əhali_siyahıya_alma = 3,286,314<ref>[http://www.ine.gub.uy/censos2011/resultadosfinales/analisispais.pdf Resultados del Censo de Población 2011: población, crecimiento y estructura por sexo y edad] ine.gub.uy</ref>
|əhali_siyahıya_alma = 3,286,314<ref>[http://www.ine.gub.uy/censos2011/resultadosfinales/analisispais.pdf Resultados del Censo de Población 2011: población, crecimiento y estructura por sexo y edad] ine.gub.uy</ref>
|əhali_siyahıya_alma_il = 1.IX.2011
|əhali_siyahıya_alma_il = 1.IX.2011

12:28, 26 iyul 2015 tarixindəki versiya


Uruqvay
República Oriental del Uruguay
Bayraq Gerb[d]
Bayraq Gerb[d]
Rəsmi dili İspan dili
Paytaxt Montevideo-1 630 min sakin (2009-cu il)
Ən böyük şəhər Montevideo
İdarəetmə forması Prezident respublikası
Sahəsi Dünyada 91-ci
 • Ümumi 176 220 km²
 • Su sahəsi (%) 1,5
Əhalisi
 • Əhali 3 500 min nəfər (135-ci)
 • Siyahıyaalma (1.IX.2011) 3,286,314[1] nəf.
 • Sıxlıq 19 nəf./km² (198-ci)
ÜDM (AQP)
 • Ümumi $56,3 milliard[2] dollar
ÜDM (nominal)
 • Ümumi (2014) $58.569 bilyon[2] dollar
İİİ (2012) ▲ 0.792
İnternet domeni .uy
ISO kodu UY
BOK kodu URU
Telefon kodu +598
Saat qurşaqları
Nəqliyyatın yönü sağ[d]
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar


Uruqvay, (isp. República Oriental del Uruguay) — Cənubi Amerikanın cənub tərəfində yerləşən dövlət. Qərbdən Argentina, şimal və şərqdən isə Braziliya ilə sərhəddir. Uruqvayın cənub sərhədlərini isə Atlantika okeanı təşkil edir. Ölkədə 3.3 milyon insan yaşayır. Əhalinin 1.8 milyon nəfərə yaxını Montevideo və digər böyük şəhərlər olmaqla yaşamaqdadır. 176.215 kvadrat kilometr əraziyə sahib olan Uruqvay Latın Amerikasında Surinamdan sonra ən kiçik ikinci ölkə hesab olunur.

1680-cı ilə qədər ölkədə Portuqallar tərəfindən Sakramento koloniyası yaradılana qədər ərazidə çox az sayıda yerli insan yaşayırdı. Montevideo şəhəri XVIII əsrin əvvəllərində İspanlar tərəfindən hərbi mərkəz kimi yaradılmış və bölgənin bütün işlərini buradan aparılması planlaşdırılmışdı. Uruqvay 1811-1828-ci illər aralığında davam edən (Argentina-Braziliya müharibəsi) və dörd dövlətə qarşı aparılan (İspaniya, Portuqaliya, Argentina və Braziliya) azadlıq mübarizəsinin nəticəsində 1828-ci ilin 28 avqustunda Montevideo sülh müqaviləsi imzalanmış və bununlada öz müstəqilliyini əldə etmişdir.

Ölkə ərazisində saxlanılan xarici hərbi qarnizon XX əsrin sonlarına qədər Uruqvayın daxili işlərinə bir başa müdaxilə etmək imkanına sahib oldu. Modern Uruqvay hal-hazırda Konstitusiyalı Respublika olaraq prezident (Xose Muxika) tərəfindən idarə olunur. Prezident dövlətin və hökümətin başçısı sayılır. Uruqvay hazırlanan analitik araşdırmalarda tez-tez Latın Amerikasının iqtisadi baxımdan ən inkişaf etmiş və həyat səviyyəsinin ən yüksək olduğu ölkələrindən biri kimi göstərilir.


Tarixi

border=none Əsas məqalə: Uruqvay tarixi

Uruqvay sözünün etimologiyası Quarani dili dilində olan Uruqvay çayı sözündən götürülmüşdür. Sözün tərcüməsi Rəngli quşlar çayı deməkdir.[3] Beynəlxalq aləmdə isə dövlət (isp. La República Oriental del Uruguay) Uruqvay Şərq Respublikası kimi tanınır.[4]

Erkən koloniyalaşma dövrü

İspanların Uruqvaya ilk gəlişi 1516-cı ilə təsadüf edir.[5] XV əsrdən etibarən ərazidə yayılmağa başlayan müxtəlif xətəliklər, qızıl və gümüş ehtiyatlarının az olması səbəbindən XVI və XVII əsrlərdə Uruqvayda yeni yerləşim sahələri məhdud sayda salınmışdır.[6] Latın Amerikası bölgəsində üstünlük əldə etməyə çalışan ora əsrlərdə Avropanın iki böyük dəniz dövləti Portuqaliya imperiyası və İspaniya imperiyası Uruqvay üzərində nüfuz üstünlüyü əldə etmək üçün bir-biri ilə mübarizəyə başladı. 1603-cü ildə İspaniya imperiyası tərəfindən kənd təsərrüfatını inkişaf etdirmək üçün ölkədə camış fermaları yaradılır. Uruqvayda ilk koloniya 1624-cü ildə İspanlar tərəfindən salınır və Neqro çayının sahilində yerləşən həmin koloniya Soriano adlandırılır. İspaniya imperiyasının ərazidə möhkəmlənməsindən narahat olan Portuqaliya imperiyası 1669-1671-ci illərdə Sakramento koloniyasının əsasını qoyur və əlavə hərbi məqsədli bir necə qala inşa edir. İspaniya imperiyası Portuqaliyalı dəniz səyyahlarına və ölkəyə gələn Portuqal din misyonerlərinə qarşı ərazidə İspan yaşayış məntəqlərinin sayını sürətlə artırmağa başladı. İspaniya imperiyasını narahat edən məsələlərdən biridə Braziliya - Uruqvay sərhəddində portuqal dilində danışan və onların tərəfini tutan yerli etnik əhalinin artması idi.

Uruqvayın indiki paytaxtı olan Montevideo şəhəri XVIII əsrin əvvəllərində İspanlar tərəfindən hərbi məntəqə kimi salınmışdır. Qısa zamanda hərbi şəhərçik olmaqdan çıxan Montevideo liman şəhəri kimi sürətlə inkişaf etməyə başladı. XIX əsrin ortalarında şəhər iqtisadi baxımdan yaxınlıqda yerləşən Buenos Ayres şəhəri ilə rəqabət aparırdı.[7] XIX əsr Uruqvay üçün uğurlu olmadı. Ölkə hələdə iki imperiya arasında mübahisə predimeti olaraq qalırdı və bu hal ölkə iqtisadiyyatına bir başa mənfi təsirini göstərirdi. İspaniya imperiyası və Portuqaliya imperiyasının ardınca Britaniya İmperiyasıda bu nüfuz yarışına qoşuldu. 1806-1807-ci illərdə Britaniya İmperiyası Napoleon müharibələrinin bir parcası olaraq Montevideo və Buenos Ayres şəhərlərini ələ keçirməyə başladı. Çətin günlərini yaşayan İspaniya imperiyası ingilislərə ciddi müqavimət göstərə bilmədi və nəticədə Montevideo 1807-ci ildə işğal edilidi. 1834-1835 ci illərdə ölkədə Kolorados və Ağların toqquşması nəticəsində Braziliya müdaxiləsi baş veririr buda tarixi Uruqvay müharibəsi kimi düşür.

İstiqlaliyyət mübarizəsi

border=none Əsas məqalələr: Şərq Bandası, Federal Liqası, və Kisplatina

Əhalisi

Əhalinin sayı 3,5 mln. (iyul 2010-cu ilin məlumatına görə) Əhalinin illik artımı - 0,4 % Orta ömür müddəti - kişilərdə - 73 yaş, qadınlarda - 80 yaş. Şəhər əhalisi - 92 % (2008) Savadlılıq - 98 % (2003) Rəsmi dövlət dili - ispan dili. Braziliya ilə sərhəd bölgəsində ispan və portuqaliya dillərinin qarışığından ibarət dialekt üstünlük təşkil edir Ənalinin etnik-dini tərkibi ağlar - 88 % metislər - 8 % mulatlar - 4 %

İstinadlar

  1. ↑ Resultados del Censo de Población 2011: población, crecimiento y estructura por sexo y edad ine.gub.uy
  2. ↑ 1 2 "Uruguay". International Monetary Fund. İstifadə tarixi: 4 January 2012.
  3. ↑ Ministerio de Turismo y Deporte del Uruguay (Spanish, English and Portuguese)
  4. ↑ Uruguay - britannica.com
  5. ↑ Bureau of Western Hemisphere Affairs. "Background Note: Uruguay". US Department of State.
  6. ↑ Bureau of Western Hemisphere Affairs. "Background Note: Uruguay". US Department of State.
  7. ↑ Bureau of Western Hemisphere Affairs. "Background Note: Uruguay". US Department of State.

Xarici bağlantılar

 Uruqvay ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Uruqvay&oldid=3330406"