Xanka gölü: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 56: Sətir 56:
== Fiziki-coğrafi xüsusiyyətləri ==
== Fiziki-coğrafi xüsusiyyətləri ==
[[Şəkil:Ханка.jpg|thumb|left|Gölün qərb sahiləri]]
[[Şəkil:Ханка.jpg|thumb|left|Gölün qərb sahiləri]]
Xeylunszyan vilayəti və [[Primorsk vilsyəti]] ərazisində yerləşən sərhəd gölüdür. Gölün şimalı [[Çin]]ə məxsusdur. Göl armudvari formaya malikdir. Gölün səviyəsi iqlim şəraitindən asılı olaraq dəyişir. Maksimal səviyə 5010 km², minimal isə 3940 km² olur. Gölün uzunluğu 90 km, mksimal eni isə 67 km təşkil edir. Gölə 24 çay tökülür. Bircə Sunqaça çayı göldən başlayır və Ussuri ilə birləşir. Ussuri isə öz növbəsində gölü [[Amur çayı]] ilə birləşdirir. Gölün orta dərinliyi 4,5 m təşkil edir. Ən dərin yeri 10,6 metrdir. Gölün suyu durğundur. Orta axın sürəti 1,94 km³ təşkil edir<ref>{{{Cite journal
Xeylunszyan vilayəti və [[Primorsk diyarı]] ərazisində yerləşən sərhəd gölüdür. Gölün şimalı [[Çin]]ə məxsusdur. Göl armudvari formaya malikdir. Gölün səviyəsi iqlim şəraitindən asılı olaraq dəyişir. Maksimal səviyə 5010 km², minimal isə 3940 km² olur. Gölün uzunluğu 90 km, mksimal eni isə 67 km təşkil edir. Gölə 24 çay tökülür. Bircə Sunqaça çayı göldən başlayır və Ussuri ilə birləşir. Ussuri isə öz növbəsində gölü [[Amur çayı]] ilə birləşdirir. Gölün orta dərinliyi 4,5 m təşkil edir. Ən dərin yeri 10,6 metrdir. Gölün suyu durğundur. Orta axın sürəti 1,94 km³ təşkil edir<ref>{{{Cite journal
|last =
|last =
|first =
|first =
Sətir 73: Sətir 73:
Xanka gölünün rəngarəng heyvan və bitki aləminə malikdir. [[1990]]-cı ildə Xanka gölünün ərazisi də daxil olmaqla goruğun yaradılması haqqında qərar qəbul edilir. [[1996]]-cı ildə isə [[Çin]] və Rusiya müştərək qoruğun yaradılması haqqında sənəd hər iki ölkə tərəfindən təstiqlənir.
Xanka gölünün rəngarəng heyvan və bitki aləminə malikdir. [[1990]]-cı ildə Xanka gölünün ərazisi də daxil olmaqla goruğun yaradılması haqqında qərar qəbul edilir. [[1996]]-cı ildə isə [[Çin]] və Rusiya müştərək qoruğun yaradılması haqqında sənəd hər iki ölkə tərəfindən təstiqlənir.


Su-bataqlıq sahəsi unikaldır<ref>[http://www.fesk.ru/wetlands/20.html Водно-болотные угодья озера Ханка]</ref>. Xankada bir çox balıq və onurğasız növləri vardır ki, onlar [[Endemik|endemik]]dirlər. Göldə 52 növ balıq yaşayır. Onların yarıya qədəri [[Sazankimilər]]ə daxildir. Sahillərində rəngarəng köçəri quşlar yuva qoyur.
Su-bataqlıq sahəsi unikaldır<ref>[http://www.fesk.ru/wetlands/20.html Водно-болотные угодья озера Ханка]</ref>. Xankada bir çox balıq və onurğasız növləri vardır ki, onlar [[Endemik|endemik]]dirlər. Göldə 52 növ balıq yaşayır. Onların yarıya qədəri [[Sazankimilər]]ə daxildir. Sahillərində rəngarəng köçəri quşlar yuva qoyur.


== Gölün öyrənilmə tarixi ==
== Gölün öyrənilmə tarixi ==

13:38, 4 noyabr 2015 versiyası

Xanka gölü
Ümumi məlumatlar
Mütləq hündürlüyü 69 m
Eni 40 km
Uzunluğu 100 km
Sahəsi 4070 km²
Həcmi 18.300 hm³
Dərin yeri 10,6 m
Orta dərinliyi 4,5 m
Yerləşməsi
29°18′38″ şm. e. 112°57′05″ ş. u.
Ölkələr
Xanka gölü xəritədə
Xanka gölü
Xanka gölü
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

XankaÇinin Xeylunszyan vilayəti və Rusiyanın Primorsk diyarı ərazisində yerləşən sərhər gölüdür. Ümumilikdə Xanka Uzaq şərqin ən iri şirinsulu gölüdür. Onun sahəsi 4070 km² təşkil edir. Uzunluğu 95 km, orta dərinliyi 4,5 m, ən dərin yeri isə 10,6 m olan göldür.

Gölə 24 çay axır. Onlar arasında ən iriləri Melqunovka, İlistaya, Sunqaça, Komissarovka və Ussuri çaylarıdır. Gölün kənarında Turıy Roq, Novonaçalnik və Kamen-Rıbalov kəndləri yerləşir. Göldə RusiyaÇinin təşkil etdiyi müştərək qoruq yaradılmışdır.

Etimalogiyası

Delilin 1706-cı il xəritəsində gölün adı Xinqon olaraq keçir və ondan çay axır. Bu çay iki adla göstərilir — Usurou və Ousuri İ. М. Хаsii (alm. Johannes Matthiæ Hasii‎, (1684—1742) 1739-cı ildə yrrdiyi məlumatda göldən axan çayları Ousouri və Şur adlandırır.

De'Anvilin 1752-ci ildə tərtib etdiyi xəritədə Xinka adlandırılır və ondan artıq Sonqaçan çayı başlayır. XVIII əsr xəritəsində isə Qinka gölündən Uzuri çayı başlayır.

1861-ci ildə M. Popovun xəritəsibdə böyük göl «Kenqka» kiçik göl isə «Ai-Kenqka» adlandırılır.

1864-ci xəritələrində gölün adı «Xinkay (Sinkay)» olaraq keçir.

L.İ.Şkrenkin etnoqrafik xəritəsində böyük gölün adı «Xanka», kiçik gölün adı isə «Kiçik Xanka» olaraq kevçir.[1]

Araşdırmaçı, naturalist-səyyah Arsenev göl haqqında belə yazır:Gölün lyason sülaləsinin dönəmində Beysin-xay adlansada hazırda Xanka adlandırılır. Xanka adı „хаnхаy“ sözündən törəyib, mənası tökülmə yeri mənasını verir. Sonradan isə хаnхаy sözü ruslar tərəsindən təhrif edilərək Xankaya çevrilmişdir[2].

Fiziki-coğrafi xüsusiyyətləri

Gölün qərb sahiləri

Xeylunszyan vilayəti və Primorsk diyarı ərazisində yerləşən sərhəd gölüdür. Gölün şimalı Çinə məxsusdur. Göl armudvari formaya malikdir. Gölün səviyəsi iqlim şəraitindən asılı olaraq dəyişir. Maksimal səviyə 5010 km², minimal isə 3940 km² olur. Gölün uzunluğu 90 km, mksimal eni isə 67 km təşkil edir. Gölə 24 çay tökülür. Bircə Sunqaça çayı göldən başlayır və Ussuri ilə birləşir. Ussuri isə öz növbəsində gölü Amur çayı ilə birləşdirir. Gölün orta dərinliyi 4,5 m təşkil edir. Ən dərin yeri 10,6 metrdir. Gölün suyu durğundur. Orta axın sürəti 1,94 km³ təşkil edir[3]

Gölün şimal hissəsində Kiçik Xanka gölündən qumlu burunlar ayrılır. Göl əsasən noyabrın ikinci yarısından aprelə kimi donur.

Xanka gölünün rəngarəng heyvan və bitki aləminə malikdir. 1990-cı ildə Xanka gölünün ərazisi də daxil olmaqla goruğun yaradılması haqqında qərar qəbul edilir. 1996-cı ildə isə Çin və Rusiya müştərək qoruğun yaradılması haqqında sənəd hər iki ölkə tərəfindən təstiqlənir.

Su-bataqlıq sahəsi unikaldır[4]. Xankada bir çox balıq və onurğasız növləri vardır ki, onlar endemikdirlər. Göldə 52 növ balıq yaşayır. Onların yarıya qədəri Sazankimilərə daxildir. Sahillərində rəngarəng köçəri quşlar yuva qoyur.

Gölün öyrənilmə tarixi

Xanka gölü qədimdir. Onun suları və sahilləri balıq və quşlarla zəngindir. Onun qədim adlarında bir «Xankay-Omo» adıdır. Xankadan tutulan balıqlar hələ orta əsirlərdən Çin və Çjurçjen imperatorlarının süfrələrini bəzəyirdi.

1868-ci ildə burada Prejivalski olmuş və ətraf ərazilərdə yaayılmış flora və fauna nümayəndələrini qeydə almışdır.

1902-ci ildə Vladimir Klavdieviç Arsenev ilk ekspedisiyasını gölün yerləşdiyi əraziyə təşkil etmişdir.

Fayl:Ханкайские плавни.jpeg
Gölün sahili.

İstirahət və turizm

Fayl:Ханкайское море.jpg
Gölün açıq sahəsi

Xanka gölünün dayazlığı səbəbindən yaxınlıqdakı Yapon dənizinə nisbətən suyu daha tez qızır. Suyunun qulanıq olmasına baxmayaraq onda istirahət etmək istəyənlərin sayı kifayət qədərdir. Şərq sahilləri dayazdır. Dekək olar ki, çimərlikləri yoxdur. Sahillərini manqrov kolluqları basmışdır. Dabi narın qum və lildir. Qərb hissədən gölün digər saihili görünmədiyindən dənizi xatırladır. Yszın axırı yayın əvvəllərində gölə güçlü küləklər əsir. Yayda gölün ətrafı çiçəkləyir. Suyunun temperaturu +30° olur.

İncəsəntdə

  • 1970-ci ildə tanınmış yapon kinorejisoru Akira Kurosava «Dersu Uzala» sənədli filmini çəkmişdir. 2000-ci ildə isə onun oğlu atası haqqında film çəkərkən göldə olmuşdur.
  • Göl Primorsk diyarından Rusiyanın 10 əsas rəmzinə namizəd olaraq göstərilmişdir.

İstinadlar

  1. Q. Levin. Amurun neçə adı var?
  2. V. K. Arsenev — Ussuri diyarının keçilməz meşəlırində. М., 1950, səf. 50.
  3. {Jin Xiangcan, Jiang Xia. "Experience and Lessons Learned Brief for Lake Xingkai/Khanka" (PDF). Status and Prospects of the Russian-Chinese Cooperation in Environment Conservation and Water Management. Materials of the international conference, Moscow, MNR of Russia, 2007: 84.
  4. Водно-болотные угодья озера Ханка

Mənbə