Hor (tanrı)

Misir Tanrıları Hor (tanrı)
Horus Horus
və ya
İdeoqram	Horus-şahin
və ya
Determinativ 1.	Ən qədim
Determinativ 2.	Orta qədim
Determinativ 3.	Qədim
Determinativ 4.	yunan-roman dövründə Horus Ḥr
Yunan	Horos
Horus şahin cildində Horus şahin cildində

Horus (və ya Horos, Hor), Qor - erkən Misir mifalogiyasına görə baş tanrı sayılır. Ən qədim dövürdə göylər tanrısı, Horus bir (çox hallarda Hor) qədim Misir dilindəki Hr (yüksəklik, səma mənasını daşıyır) sözünün latın dilindəki formasıdır. Bu ad göy tanrısına aid edilir. Digər tanrıların adları kimi bu ad da qədimdən bir çox formalara malik olmuşdur:

• „Şərqi Hor"
• „Şenut Hor"
• „Hor-Anubis"
• „ Hierakonpolisli Hor"
• „Böyük Hor"
• „Butolu Hor"
• „Şimali Hor"
• „Mükəmməl Hor"

Horus rəvayətlərdə

Rəvayətə görə Horus Göy tanrısı hesab edilir. Günəş və Ay allah cismi kimi təsəvvür edilən göyün gözləri hesab edilir. Günəş tanrının sağ ay isə sol gözü sayılır. Şahinin lələklərinin ucları göyün hüdudlarını göstərir. Horusun gözü qədim Misirdə simvolik əhəmiyyətə malik olmuşdur. Bu həmin döyüşdə Set tərəfindən burub çıxarılmış Horusun sol Ay gözünə işarətdir. Ayın fazası bu zədələnmə ilə izah edilir.

Tanrı Ranın göstərişilə Anubis Osirisin parçalanmış bədən hissələrini bir yerə yığaraq mumyalayır. İsida şahin cildində yerə enərək möcüzəli şəkildə Osirisin cəsədindən mayalanaraq onun qisasını almaq üçün Horusa hamilə qalır və onu dünyaya gətirir. Horus özünü Osirisin yeganə vərəsəsi sayır. Nilin vadisindəki bataqlıqda anası tərəfindən bəslənildikdən sonra Horus tanrılar məhkəməsindən Seti cəzalandırmağı və Osirisun varidatını ona qaytarılmasını tələb edir. Əfsanəyə görə bu mübahisə səksən il çəkmiş olur. Nəticədə tanrıların məhkəməsində Horus yeganə varis kimi tanınır. Tot bu haqqda allahların qərarını yazır. Bundan sonra Horus atası Orisi ona öz gözünü uddur(d)araq dirildir. Lakin Osiris yerə qayıtmaqdan imtina edir, ölülər çarı kimi qalaraq, canlılara hökumdarlıq etməyi Horusa tapşırır.

Başqa bir rəvayətə görə,Ra Horusa düşmənləri izləməsini və məhv etməsini tapşırır və Horus amansızlıqla onları məhv edir. Ra onu belə qiymətləndirir: "Sən mənim düşmənlərimi məhv etdin. Sən suyu qana boyadın. Sən suyu al rəngə boyadın və mənim ürəyim sevinir!" Sonra Horus Ranın düşmənlərinin başçısı allah Seti həbs edərək əli-qolu bağlı halda Ranın hüzuruna gətirir. Ra əsiri digər Horusun, ilahə İsidanın oğlunun yanına aparmağı tapşırır sonunda o, Setin başını vurur. Bundan sonra o, nəhəng ilana çevrilərək yerin altında gizlənir. Bu əfsanədə Osirisin adı beləki çəkilmir.

Bir başqa əfsənayə görə isə əqrəb ilahəsi Selkit Horusun arvadı kimi təqdim edilir.

Hökumdar titulu

Qədim Misir mifalogiyasına görə tanrı-şahin hökmdar (firon) evinin və şəxsən çarın (fironun) mühafizəçisi sayılır. Buna görə də Hor adı çar və ya firon tituluna aid edilmişdir. Horus sözü adönü "hökmdar" ("firon"), işarəsi isə "tanrı" mənasını verir.

Təsviri

Horus rəngli tablolarda başına qoşa tac qoyulmuş, ayaq üstə durmuş şahin başlı insan cildində təsvir olunmuşdur. Yunan-roma təqvimində legionerlər belə təsvir edilərmişlər.

Mənbələr

1. Rolf Felde: Ägyptische Gottheiten. Wiesbaden 1995