Beyt: Redaktələr arasındakı fərq
Redaktənin izahı yoxdur |
beyt |
||
| Sətir 1: | Sətir 1: | ||
'''Beyt''' — [[şeir]]də [[2 (ədəd)|iki]] [[misra]]. Beytin tərifinə aid fikirlərdə müəyyən |
'''Beyt''' — [[şeir]]də [[2 (ədəd)|iki]] [[misra]]. Beytin tərifinə aid fikirlərdə müəyyən ziddiyyətlərə rast gəlirik. Məsələn, [[Mir Cəlal]] və P. Xəlilovun fikrincə: |
||
«Şeirin hər sətrinə misra, cüt sətrinə isə beyt deyilir». Prof. [[Cəfər Xəndan]] isə beytin tərifini daha da dəqiqləşdirir: «[[Şeir]]in müəyyən məna ifadə edən qoşa misrasına beyt deyilir». Prof. Əziz Mirəhmədov isə tərtib etdiyi «Ədəbiyyatşünaslıq terminləri lüğəti»ndə anlayışın daha geniş şərhini verir: «…eyni vəzndə yazılan əsərlərin məzmunca bir-birinə bağlı qoşa misrası. Beytdə bitkin bir fikir ifadə olunmalıdır».<ref>Ədəbiyyatşünaslıq terminləri lüğəti, Bakı, 1988, s.257-258 </ref>, |
«Şeirin hər sətrinə misra, cüt sətrinə isə beyt deyilir». Prof. [[Cəfər Xəndan]] isə beytin tərifini daha da dəqiqləşdirir: «[[Şeir]]in müəyyən məna ifadə edən qoşa misrasına beyt deyilir». Prof. Əziz Mirəhmədov isə tərtib etdiyi «Ədəbiyyatşünaslıq terminləri lüğəti»ndə anlayışın daha geniş şərhini verir: «…eyni vəzndə yazılan əsərlərin məzmunca bir-birinə bağlı qoşa misrası. Beytdə bitkin bir fikir ifadə olunmalıdır».<ref>Ədəbiyyatşünaslıq terminləri lüğəti, Bakı, 1988, s.257-258 </ref>, |
||
17:10, 5 aprel 2016 tarixindəki versiya
Beyt — şeirdə iki misra. Beytin tərifinə aid fikirlərdə müəyyən ziddiyyətlərə rast gəlirik. Məsələn, Mir Cəlal və P. Xəlilovun fikrincə: «Şeirin hər sətrinə misra, cüt sətrinə isə beyt deyilir». Prof. Cəfər Xəndan isə beytin tərifini daha da dəqiqləşdirir: «Şeirin müəyyən məna ifadə edən qoşa misrasına beyt deyilir». Prof. Əziz Mirəhmədov isə tərtib etdiyi «Ədəbiyyatşünaslıq terminləri lüğəti»ndə anlayışın daha geniş şərhini verir: «…eyni vəzndə yazılan əsərlərin məzmunca bir-birinə bağlı qoşa misrası. Beytdə bitkin bir fikir ifadə olunmalıdır».[1],
Beyt şeirdə həm qafiyəli, həm də qafiyəsiz ola bilər. Bu da şeirin müxtəlif şəkillərindən asılıdır. Məsələn, məsnəvi formasında yazılan bütün əsərlərdəki beyt bir qayda olaraq, cüt-cüt qafiyələnir. Qəzəl və qəsidə şeirində ilk beytlər həmqafiyə olur. Sonrakı beytlərin misraları cüt-cüt qafiyələnməsə də, formanın daxili qafiyələnmə qanunlarına tabe olur.[2]
Hər iki misranı yan-yana qoymaqla beyt düzəltmək olmaz. Beytdə birləşən misralar bir-birini tamamlamalı və bitkin fikir ifadə etməlidir.
Beytə daxil olan misralar bir-birilə qafiyələnə də bilər, qafiyələnməyə də. "Beyt" istilahı ən çox klassik şeirlə əlaqədar işlədilir. Ədəbiyyatşünaslıqda şah beyt, mətlə beyt, məqtə beyt kimi ifadələr işlədilir.
Şah beyt
Şah beyt seçmə, fərqlənən beyt mənasında işlənir. Fikircə, ahəngcə daha qüvvətli beytlər şah beyt adlanır. Məsələn, Abbas Səhhətin "Vətən" şeirində:
Vətəni sevməyən insan olmaz;
Olsa, ol şəxsdə vicdan olmaz, –
beyti öz məzmunu, daşıdığı, ifadə etdiyi məna etibarilə qalan beytlərdən fərqlənir. Ona görə də buna şah beyt demək olar.
Gözüm gözünüzdən uzaq olsa da,
Könüldən-könülə yollar görünür, –
misraları qüvvətli fikir ifadə etdiyi üçün dillər əzbəridir. Bu cür misralar şeirin şah misraları adlanır.
Mətlə beyt
Mətlə sözü ərəbcə tülu sözündəndir, günəşin doğduğu yer deməkdir ki, bu da başlanğıc beyt mənasında işlədilir. Hər bir şeirin ilk beyti mətlə beyt adlanır.
Məqtə beyt
Məqtə qurtarmaq, sona çatmaq mənalarını bildirir. Şeirdə son beyt məqtə beyt adlanır. Bir çox hallarda bu beytdə müəllif adını çəkir.
Həmçinin bax
Ədəbiyyat
- Şəmistan Mikayılov, Ədəbiyyat nəzəriyyəsi. IX-XI siniflər üçün dərs vəsaiti. III nəşr. Bakı, "Maarif", 2002. səh.45
- ↑ Ədəbiyyatşünaslıq terminləri lüğəti, Bakı, 1988, s.257-258
- ↑ Baba Babazadə. Ədəbiyyatda lirik növ (dərs vəsaiti). Bakı: «Bakı Universiteti» nəşriyyatı, 2008, 178 səh.