Hüseyn Baranlı

Qara qoyunlu 1375 1468 by xumarov-d4nw4cp.png

Qaraqoyunlu Şahzadəsi Sultan Hüseyn Baranlu

XACƏ ZEYNALABİDİN ƏLİ ƏBDİ BƏY ŞİRAZİNİN "TƏKMİLƏTÜL-ƏXBAR" əsərində Həqiqi təxəllüsü ilə Azərbaycan və fars dillərində şerlər yazan Cahanşah həqiqi (təv. 1405-1467) Qaraqoyunlu sülaləsinin (1410-1467) son və ən qüdrətli hökmdarıdır. 1467-ci ildə Ağqoyunlu Uzun Həsənlə (1453-1478) müharibədə öldürülmüşdür. «Cahanşahın övladı» yazılmışdır.Həmin əsərdə göstərilir ki, şah İsmayıl Cahanşahın nəvələrindən olan sultan Hüseyn Barani ilə Gögcə dəngiz (Göycə gölü) ətrafında görüşür (2v.5b). 50.O da qeyd olunur ki Qaraqoyunlu Şahzadəsi Sultan Hüseynin Şah İsmayılı əsir etmək istədiyi yazılmışdır..

TƏKMİLƏTÜL-ƏXBAR

əsərində Tam olaraq belə yazılıb:

"Cahanşah padşahın nəvəsi olduğunu iddia edən Sultan Hüseyn adlı bir şəxs o həzrətlə [şah ismayılla] görüşüb, xəyanət etmək məqamında idi.Bu iş xaqan (Şah İsmayılın) Günəş ürəyində aydınlaşdı. Dərhal oradan köçüb,Çuxursəd tərəfə üz çevirdi. Oradan Doqquzulama yola düşdü. Orada pak niyyətli və etiqadlı sufilərin meydan sulayanı Qaraca İlyas Bayburdlu Rumlu dəstəsi ilə [Şah İsmayılın] xidmətinə yetişdi"

İsgəndər bəy Münşi Türkmanın "Dünyanı bəzəyən Abbasın tarixi" (Tarixe-aləmaraye-Abbasi)

əsərində bu formada qeyd olunmuşdur.. "Dünyanı tutan orduya iradət sahibləri toplanmaqdaydılar. O, Qarabağda Mirzə Cahanşahın nəvələrindən olan və hələ də üzə çıxmaq və yüksəlmək xəyalıyla yaşayan Sultanhüseyn Barani*** ilə görüşdü. Onun hərəkətlərində kələk və amansızlıq müşahidə edən o həzrət ondan ayrılaraq Gögcə Təngizə**** təşrif apardı və Ərzincanadək irəlilədi"

CAHANŞAHIN NƏVƏSİNİN I SULTAN SƏLİMƏ ƏRİZƏSİ

Səadətlu padişahımızın, xaki-payi-kimya əsərlərinə yüz sürməkdən sonra ərzihal budur ki, bu duagiyiniz Cahanşah padişahın oğlunun oğlı olııb(Hüseynəli Baranlı), sorxser zalim vilayətimizi talan eyləyüb zəbt eylədikdə Şirvan vilayətinə varub mütəməkkin olmış idim. Hətta, iki dəfə Şirvan padişahından Şah bu dugiyunızı tələb eylədi, vərmədi. Haliya seadətli padişah-aləmpənah həzrətləri diyari-Əcəmə(Azərbaycana) gəldüklərində biixtiyar ismi-Şəriflərin eşidüb xaki-payinə yüz sürmək niyyət eyləyub əhli-beytim ilə və qırx-əlli nəfər adəmlərimlə ġiryandan qəlqub gölürkən yolda sorxsər bidin mülhüdlər rast gəlüb, qılınc çəkdilər, adəmləri qətl etmək istədüklərində əlimdə olan möhrləri görüb həqiqəti-əhval bildilər, bunu Şahə ilədüm deyü həbs eyledilər. Bir gece heqqi-sübhanehu və təala yol vərüb, qaçdım. iki-üç gün bir taşde qar içində yatub bezi karbanlərə (karvanlara?) rast gəlüb Terebuzene(Trabzona) götürdülər. Oradan dövlətlü sultanımın astanasına yüzümü sürüyü geldim ki, ərzi-hal edəm. Təbrizdə imaret üstündə olan xatunı qızılbaşlarin Rum padişahinə varub buluşdu-nuz deyü cümləsin oğli və qızılı qıhncdan keçirdi. Yerden göğe neslimizi heyf eyledi dust-düşmen içinde. Sultanımın mübarək ayağı torpağına gəldüm ki, düşmən sözüne inanmayub derga-hinden bizi naümid etmeyesiz. Baqi, ferman sultanımındır. Mu-radi-külli budur ki, sultanımın huzurunda bir qaç cavabım var

Ədəbiyyat

• (Təkindağ Ş., VI vəsiqə, s. VII; Onullahi S.M., Həsənov A.Q. Göstərilən əsər, s. 45-46).
• (İsgəndər bəy Münşi Türkman. Dünyanı bəzəyən Abbasın tarixi (Tarixe-aləmaraye-Abbasi).Bakı, "Şərq-Qərb Nəşriyyat evi, 2010, 1144 səh.)
• (AZƏRBAYCAN ELMLƏR AKADEMİYASI ŞƏRQŞÜNASLIQ İNSTİTUTU AZƏRBAYCAN TARİXİNƏ DAİR MƏNBƏLƏR XACƏ ZEYNALABİDİN ƏLİ ƏBDİ BƏY ŞİRAZİ "TƏKMİLƏTÜL-ƏXBAR")