Hüseyn Baranlı: Redaktələr arasındakı fərq
Teq: Mobil tətbiqetmə vasitəsilə redaktə |
Teq: Mobil tətbiqetmə vasitəsilə redaktə |
||
| Sətir 27: | Sətir 27: | ||
xaqan (Şah İsmayılın) Günəş ürəyində aydınlaşdı. Dərhal oradan köçüb,Çuxursəd tərəfə üz çevirdi. Oradan Doqquzulama yola düşdü. Orada pak niyyətli və etiqadlı sufilərin meydan sulayanı Qaraca İlyas Bayburdlu Rumlu dəstəsi ilə [Şah İsmayılın] xidmətinə yetişdi" |
xaqan (Şah İsmayılın) Günəş ürəyində aydınlaşdı. Dərhal oradan köçüb,Çuxursəd tərəfə üz çevirdi. Oradan Doqquzulama yola düşdü. Orada pak niyyətli və etiqadlı sufilərin meydan sulayanı Qaraca İlyas Bayburdlu Rumlu dəstəsi ilə [Şah İsmayılın] xidmətinə yetişdi" |
||
== İsgəndər bəy Münşi Türkmanın "Dünyanı bəzəyən Abbasın tarixi" (Tarixe-aləmaraye-Abbasi) == |
|||
əsərində bu formada qeyd olunmuşdur.. |
|||
"Dünyanı tutan orduya iradət sahibləri toplanmaqdaydılar. O, Qarabağda Mirzə Cahanşahın nəvələrindən olan və hələ də üzə çıxmaq və yüksəlmək xəyalıyla yaşayan Sultanhüseyn Barani*** ilə görüşdü. Onun hərəkətlərində kələk və amansızlıq müşahidə edən o həzrət ondan ayrılaraq Gögcə Təngizə**** təşrif apardı və Ərzincanadək irəlilədi" |
|||
== Sultan Hüseynin, Sultan Səlimə məktubu == |
== Sultan Hüseynin, Sultan Səlimə məktubu == |
||
'''''Səadətlu padişahımızın, xaki-payi-kimya əsərlərinə yüz sürməkdən sonra ərzihal budur ki, bu duagiyiniz Cahanşah padişahın oğlunun oğlı olııb(Hüseynəli Baranlı), sorxser zalim vilayətimizi talan eyləyüb zəbt eylədikdə Şirvan vilayətinə varub mütəməkkin olmış idim. Hətta, iki dəfə Şirvan padişahından Şah bu dugiyunızı tələb eylədi, vərmədi. Haliya seadətli padişah-aləmpənah həzrətləri diyari-Əcəmə(Azərbaycana) gəldüklərində biixtiyar ismi-Şəriflərin eşidüb xaki-payinə yüz sürmək niyyət eyləyub əhli-beytim ilə və qırx-əlli nəfər adəmlərimlə ġiryandan qəlqub gölürkən yolda sorxsər bidin mülhüdlər rast gəlüb, qılınc çəkdilər, adəmləri qətl etmək istədüklərində əlimdə olan möhrləri görüb həqiqəti-əhval bildilər, bunu Şahə ilədüm deyü həbs eyledilər. Bir gece heqqi-sübhanehu və təala yol vərüb, qaçdım. iki-üç gün bir taşde qar içində yatub bezi karbanlərə (karvanlara?) rast gəlüb Terebuzene(Trabzona) götürdülər. Oradan dövlətlü sultanımın astanasına yüzümü sürüyü geldim ki, ərzi-hal edəm. Təbrizdə imaret üstündə olan xatunı qızılbaşlarin Rum padişahinə varub buluşdu-nuz deyü cümləsin oğli və qızılı qıhncdan keçirdi. Yerden göğe neslimizi heyf eyledi dust-düşmen içinde. Sultanımın mübarək ayağı torpağına gəldüm ki, düşmən sözüne inanmayub derga-hinden bizi naümid etmeyesiz. Baqi, ferman sultanımındır. Mu-radi-külli budur ki, sultanımın huzurunda bir qaç cavabım var''''' |
'''''Səadətlu padişahımızın, xaki-payi-kimya əsərlərinə yüz sürməkdən sonra ərzihal budur ki, bu duagiyiniz Cahanşah padişahın oğlunun oğlı olııb(Hüseynəli Baranlı), sorxser zalim vilayətimizi talan eyləyüb zəbt eylədikdə Şirvan vilayətinə varub mütəməkkin olmış idim. Hətta, iki dəfə Şirvan padişahından Şah bu dugiyunızı tələb eylədi, vərmədi. Haliya seadətli padişah-aləmpənah həzrətləri diyari-Əcəmə(Azərbaycana) gəldüklərində biixtiyar ismi-Şəriflərin eşidüb xaki-payinə yüz sürmək niyyət eyləyub əhli-beytim ilə və qırx-əlli nəfər adəmlərimlə ġiryandan qəlqub gölürkən yolda sorxsər bidin mülhüdlər rast gəlüb, qılınc çəkdilər, adəmləri qətl etmək istədüklərində əlimdə olan möhrləri görüb həqiqəti-əhval bildilər, bunu Şahə ilədüm deyü həbs eyledilər. Bir gece heqqi-sübhanehu və təala yol vərüb, qaçdım. iki-üç gün bir taşde qar içində yatub bezi karbanlərə (karvanlara?) rast gəlüb Terebuzene(Trabzona) götürdülər. Oradan dövlətlü sultanımın astanasına yüzümü sürüyü geldim ki, ərzi-hal edəm. Təbrizdə imaret üstündə olan xatunı qızılbaşlarin Rum padişahinə varub buluşdu-nuz deyü cümləsin oğli və qızılı qıhncdan keçirdi. Yerden göğe neslimizi heyf eyledi dust-düşmen içinde. Sultanımın mübarək ayağı torpağına gəldüm ki, düşmən sözüne inanmayub derga-hinden bizi naümid etmeyesiz. Baqi, ferman sultanımındır. Mu-radi-külli budur ki, sultanımın huzurunda bir qaç cavabım var''''' |
||
20:01, 13 may 2016 tarixindəki versiya
 | Bu məqaləni vikiləşdirmək lazımdır. |
Həyatı
Sultan Hüseyn Baranlı- Araz çayı ilə Göyçə gölü arasında hökmranlıq edirdi və Qaraqoyunlu Cahanşahın nəvəsi idi. 20 min evlik elata başçılıq edən bu Sultan Hüseyn hər il Ağqoyunlu hökmdarına sovqat verməsinə baxmayaraq, qiyam qaldırıb hakimiyyətə gəlmək niyyətində idi. [1] [2]
|
“...məmləkəti Həsən bəyin övladlarından və nəvələrindən alıb, Azərbaycan diyarında yenidən Qara Yusif nəslinin rəhbərlik çırağını yandırmaq” məqsədi güdürdü [3] | 
|
Məhz buna görə də o, öz silahdaşlarına “mən xüruc etmək istəyirdim, lakin Şah İsmayıl məndən əvvəl xüruc etdi” deyərək, hakimiyyətə iddiaçı bir şəxs kimi, İsmayılı özünə siyasi rəqib hesab edirdi və “öz elinin ağsaqqalları” ilə keçirdiyi məşvərətdə onu mehribanlıqla qarşılayıb ziyafətə dəvət etməyi və orada hiylə yolu ilə zəhərləyib öldürməyi qərara almışdı. Barani özü bir fərsəxlikdən İsmayılı qarşılamağa çıxmış, özünün 12 minlik qoşunla ona birləşəcəyinə və Ağqoyunluların taxtdan salınmasına, İsmayılın Təbriz mülkündə hökmdar olmasına yardımçı olacağına söz vermiş, İsmayılı səhəri gün keçirəcəyi ziyafətə dəvət etmişdi. [4] Lakin qızılbaşlar onun hərəkətlə- rindən şübhələndikləri üçün səhəri gün ziyafətə bir qrup əmir getdi. İsmayıl isə xəstə olduğunu bəhanə edərək, növbəti gün təşrif buyuracağını bildirdi. Əmirlər qayıdan kimi gecə ikən qızılbaş qoşunu öz düşərgəsini xəlvətcə tərk edib oradan uzaqlaşdı. [5] [6]Xacə Əbdi bəy yazır:
|
|
"...[İsmayıl] Arran Qarabağına yola düşdü. O zaman Cahanşah padşahın nəvəsi olduğunu iddia edən Sultan Hüseyn adlı bir şəxs o həzrətlə [şah İsmayılla] görüşüb, xəyanət etmək məqamında idi. 0 Bu iş xaqan (şah İsmayılın) Günəş ürəyində aydınlaşdı. Dərhal oradan köçüb, Çuxursəd tərəfə üz çevirdi. Oradan Doqquzulama yola düşdü. Orada pak niyyətli və etiqadlı sufilərin meydan sulayanı Qaraca Ilyas Bayburdlu Rumlu dəstəsi ilə [şah İsmayılın] xidmətinə yetişdi. [7] |
|
İsgəndər bəy Münşi Türkman yazır:
|
|
Dünyanı tutan orduya iradət sahibləri toplanmaqdaydılar. O, Qarabağda Mirzə Cahanşahın nəvələrindən olan və hələ də üzə çıxmaq və yüksəlmək xəyalıyla yaşayan Sultan Hüseyn Barani ilə görüşdü. Onun hərəkətlərində kələk və amansızlıq müşahidə edən o həzrət ondan ayrılaraq Gögcə təngizə(Göyçə gölünə) təşrif apardı və Ərzincanadək irəlilədi. [8] |
|
Səhəri gün Barani İsmayılın Çuxursəəd tərəfə getdiyini anlayıb, onları təqib etdi və qızılbaş qoşununu haqlaya bildi.Lakin məğlub oldu və geri çəkildi. [9] [10] [11]
Hüseynin 7-8 minlik qoşunu ilə İsmayılın 3 min qızılbaşı arasında döyüş “Qaraqoyunluların" məğlubiyyəti və onlardan 4 min nəfərin həlak olması ilə nəticələndi. [12]
Hüseyn Baranlının bu döyüşdə öldürüldüyü bildirilsə də, digər məlumata görə, o, qəti olaraq 1500-cü ilin payızında Gəncə yaxınlığında Əlvənd tərəfindən darmadağın edilmişdi. [13] [14]
Qaraqoyunlu Şahzadəsi Sultan Hüseyn Baranlu
XACƏ ZEYNALABİDİN ƏLİ ƏBDİ BƏY ŞİRAZİNİN "TƏKMİLƏTÜL-ƏXBAR" əsərində Həqiqi təxəllüsü ilə Azərbaycan və fars dillərində şerlər yazan Cahanşah həqiqi (təv. 1405-1467) Qaraqoyunlu sülaləsinin (1410-1467) son və ən qüdrətli hökmdarıdır. 1467-ci ildə Ağqoyunlu Uzun Həsənlə (1453-1478) müharibədə öldürülmüşdür. «Cahanşahın övladı» yazılmışdır.Həmin əsərdə göstərilir ki, şah İsmayıl Cahanşahın nəvələrindən olan sultan Hüseyn Barani ilə Gögcə dəngiz (Göycə gölü) ətrafında görüşür (2v.5b). 50.O da qeyd olunur ki Qaraqoyunlu Şahzadəsi Sultan Hüseynin Şah İsmayılı əsir etmək istədiyi yazılmışdır..
Təkmilətül-Əxbar
"Cahanşah padşahın nəvəsi olduğunu iddia edən Sultan Hüseyn adlı bir şəxs o həzrətlə [Şah İsmayılla] görüşüb, xəyanət etmək məqamında idi.Bu iş xaqan (Şah İsmayılın) Günəş ürəyində aydınlaşdı. Dərhal oradan köçüb,Çuxursəd tərəfə üz çevirdi. Oradan Doqquzulama yola düşdü. Orada pak niyyətli və etiqadlı sufilərin meydan sulayanı Qaraca İlyas Bayburdlu Rumlu dəstəsi ilə [Şah İsmayılın] xidmətinə yetişdi"
Sultan Hüseynin, Sultan Səlimə məktubu
Səadətlu padişahımızın, xaki-payi-kimya əsərlərinə yüz sürməkdən sonra ərzihal budur ki, bu duagiyiniz Cahanşah padişahın oğlunun oğlı olııb(Hüseynəli Baranlı), sorxser zalim vilayətimizi talan eyləyüb zəbt eylədikdə Şirvan vilayətinə varub mütəməkkin olmış idim. Hətta, iki dəfə Şirvan padişahından Şah bu dugiyunızı tələb eylədi, vərmədi. Haliya seadətli padişah-aləmpənah həzrətləri diyari-Əcəmə(Azərbaycana) gəldüklərində biixtiyar ismi-Şəriflərin eşidüb xaki-payinə yüz sürmək niyyət eyləyub əhli-beytim ilə və qırx-əlli nəfər adəmlərimlə ġiryandan qəlqub gölürkən yolda sorxsər bidin mülhüdlər rast gəlüb, qılınc çəkdilər, adəmləri qətl etmək istədüklərində əlimdə olan möhrləri görüb həqiqəti-əhval bildilər, bunu Şahə ilədüm deyü həbs eyledilər. Bir gece heqqi-sübhanehu və təala yol vərüb, qaçdım. iki-üç gün bir taşde qar içində yatub bezi karbanlərə (karvanlara?) rast gəlüb Terebuzene(Trabzona) götürdülər. Oradan dövlətlü sultanımın astanasına yüzümü sürüyü geldim ki, ərzi-hal edəm. Təbrizdə imaret üstündə olan xatunı qızılbaşlarin Rum padişahinə varub buluşdu-nuz deyü cümləsin oğli və qızılı qıhncdan keçirdi. Yerden göğe neslimizi heyf eyledi dust-düşmen içinde. Sultanımın mübarək ayağı torpağına gəldüm ki, düşmən sözüne inanmayub derga-hinden bizi naümid etmeyesiz. Baqi, ferman sultanımındır. Mu-radi-külli budur ki, sultanımın huzurunda bir qaç cavabım var
İstinadlar
- ↑ S.Ə.Rəhimzadə. Şərh-i cəngha, s.123.
- ↑ Aləmara (Sahib), s.49-50
- ↑ Rövzətüs-Səfəviyyə, s.119.
- ↑ Aləmara (Sahib), s.50
- ↑ Aləmara (Sahib), s.51-52
- ↑ О.А.Эфендиев. Об- разование азербайджанского государства Сефевидов, c.85
- ↑ Təkmilət əl-Əxbar M-213a, B-2436
- ↑ Tarixe-aləmaraye-Abbasi səh.82.
- ↑ Xülasətüt-təvarix, s.53;
- ↑ Cahangüşa-yi xaqan, s.104
- ↑ Əhsənüt-təvarix (Seddon), s.35.
- ↑ Aləmara (Sahib), s.52
- ↑ С.А.Мамедов. Азербайджан по источникам, c.161
- ↑ Tarix-i cahanara, v.195a.
Ədəbiyyat
- (İsgəndər bəy Münşi Türkman. Dünyanı bəzəyən Abbasın tarixi (Tarixe-aləmaraye-Abbasi).Bakı, "Şərq-Qərb Nəşriyyat evi, 2010, 1144 səh.)
- Xacə Zeynalabidin Əli Əbdi bəy. Təkmilətül-əxbar (Səfəvi dövrü - şah İsmayıl və şah Təhmasib dövrlərinin tarixi). - Bakı: Elm, 1996-200s.