Yamblix: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Redaktənin izahı yoxdur
k Aydın Əlizadə Yamblik səhifəsinin adını Yamblix olaraq dəyişdi.
(Fərq yoxdur)

04:52, 10 avqust 2016 versiyası

Yamblik
q.yun. Ἰάμβλιχος
arami. 𐡉𐡌𐡋𐡊𐡅
Doğum tarixi
245(245-Şablondakı doğum və ya ölüm tarixində texniki yanlışlıq var!-00), 280(280-Şablondakı doğum və ya ölüm tarixində texniki yanlışlıq var!-00)
Doğum yeri Halkida, Suriya
Vəfat tarixi
325(325-Şablondakı doğum və ya ölüm tarixində texniki yanlışlıq var!-00), 330(330-Şablondakı doğum və ya ölüm tarixində texniki yanlışlıq var!-00)
Vətəndaşlığı Roma imperiyası
Dövr Antik
İstiqaməti Fəlsəfə, mistika
Əsas maraqları Neoplatonizm
Təsirlənib Platon, Aristotel, Sakkas
Təsir edib İmperator Yulian
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Yámblik (yunanca Ἰάμβλιχος, 245/280 — 325/330) — antik dövrün neoplatonçu filosofu, Porfiriosun tələbəsi, Apameyada yerləşən neoplatonçuluğun Suriya məktəbinin yaradıcısı. Onun əsli Suriyanın Xalkida şəhərindən idi, Romada təhsil almış, sonra isə Suriyanın Apameya şəhərində fəlsəfədən dərs deyirdi. Bir sıra kitabların müəllifi idi.

Fəlsəfəsi

Yamblik Plotinin davamçısı olaraq, onun Vahid-Əql-Ruh üçlüyü haqqında monistik təlimini bir qədər fərqli şəkildə təsəvvür edirdi. Məsələn o, Vahidi ikiyə bölmüşdür. Birinci Vahid Plotində olduğu kimi hər bir varlıqdan daha ücadır. İkincisi isə özündən sonra gələn hər şeyin başlanğıcıdır. Burada Yamblik, Vahidlə Əql və Vahidlə çoxluq arasında keçid mərhələsini ortalığa çıxarmışdı.

Bunu Yamblik Əql anlayışına da aid edirdi. Yəni Əql də ikiyə bölünür. Birincisi hər bir var olan şeyin paradiqmasıdır (ilk obrazıdır). İkincisi isə ideyaların toplusudur. Hər şeyin paradiqması olan birinci Əqlin tərkibi vahid deyil, ata (varlıq) - potensiya (varlığın mümkünlüyü) - əqlin özü (varlığın həqiqiliyi kimi, onun mümkünlüyünün düşünülməsi) üçlüyündən ibarətdir. Bu üçlüyün hər bir üzvü, ayrıca varlıqlardır və onlar tanrılardır. Bu cür bölgünü Yamblik ikinci Əqlə, sonra Ruha və onun hissələrinə aid edir. Beləliklə dünyanın üstündə duran Vahidə, Əqlə və Ruha aid tanrılar panteonu yaradılır. Onların ardınca dünyanın içində olan tanrılar gəlir. Onlar isə öz növbəsində 12 səmavi (göy) tanrıya bölünür. Bu tanrılar da 36, onlar isə 360 tanrıya bölünür.

Bu bölgü çox güman ki, hansısa daha qədim dini inanclar, magiyaastroloqiya əsasında aparılıb. Yamblikə görə, insan və heyvan ruhlarının təbiəti fərqlənir. İnsan ruhu əqllə dərk edilən təbiətlə əlaqəlidir. Bu keyfiyyət heyvanlara aid edilə bilməz.

Yamblik, Porfirios kimi, teurgiya (tanrıların rəğbətini qazanmaq üçün, onların iradəsinə təsir etmək sənəti, qabiliyyəti. Magiyanın bir növüdür) ilə məşğul olurdu. Onun tanrılara ibadət edən zamanı, yer üzərində qalxması, işığ saçması haqqında əfsanələr gəzirdi.

Göründüyü kimi, Yamblik, tənəzzülə uğrayan, Xristianlıqla artıq rəqabət aparmaq iqtidarında olmayan politeizmin dirçəldilməsi üçün, əlindən gələni edirdi. Bu yolda o, qədim yunan-roma fəlsəfəsini daha da mifləşdirirdi.

Yamblikin bir çox ardıcılları vardır. Onlardan ən məşhuru imperator Yulian (Julianus) olmuşdur. Onun taxta qalxması zamanı Xristianlıq artıq Romada aparıcı ideologiyaya çevrilmişdi. Yulian isə, öz qısa hakimiyyəti dövründə (361-363), bütpərəstliyə Xristianlıqla bərabər dövlət dini statusu vermək istəyirdi. Lakin onun İrana qarşı müharibədə həlak olmasından sonra, Xristianlıq yenidən dövlət dininə çevrildi və bu proses artıq geriyə dönməz oldu.

Mənbə

Ədəbiyyat

Rus dilində

  • Асмус В. Ф. Античная философия. — М., 1994, с. 392—394.
  • Лосев А. Ф. История античной эстетики. Последние века. — М.: Искусство. 1988. Кн. I, с. 122—301.

Həmçinin bax