Yumru qurdlar: Redaktələr arasındakı fərq
Redaktənin izahı yoxdur |
|||
| Sətir 24: | Sətir 24: | ||
}} |
}} |
||
'''Yumru qurdlar''' və ya ''' |
'''Yumru qurdlar''' və ya '''nematodlar''' ({{lang-la|Nematoda, Nematodes}}) — [[ilkyastıqurdlar]]a (Nemathelminthes) aid olan tipdir. |
||
Yumru qurdlar tipinin xarakter xüsusiyyətləri aşağıdakılardır: |
|||
Sap qurdların bədəni buğumlara bölünməyib, ön və arxa tərəfdən sivridir. Əzələ sistemi uzununa əzələlərdən ibarətdir. Həzm sistemi ön, orta və arxa bağırsaqdan ibarət olub, anal dəliklə qurtarır. Qan-damar və tənəffüs sistemi yoxdur. Sinir sistemi udlaqətrafı sinir halqası və ondan çıxan sinir sütunlarından ibarətdir. Müxtəlif cinsiyyatlı heyvanlardır. |
|||
* İlk bədən boşluğuna (prosel) malikdir; |
|||
Torpaqda, şirin sularda, dəniz və okeanlarda, heyvan, insan və bitici orqanizmlərində yaşayır. |
|||
* Bədən formaca uzunsov olub, buğumlara bölünməyib və eninə kəsiyi dairəvidir. |
|||
* Həzm sistemi ön, orta və arxa bağırsaqdan ibarət olub, anal dəliklə qurtarır. |
|||
* Ağız dəliyi bədənin ön hissəsində yerləşir. |
|||
* Dəri-əzələ kisəsi qismən reduksiya etmişdir (həlqəvi əzələ sistemi reduksiya edib). |
|||
* Tənəffüs və qan-damar sistemi yoxdur. |
|||
* Cinsi dimorfizmə malikdir. |
|||
* İfrazat sistemi bəzilərində protonefridial tipdə olub, xüsusi quruluşlu kanalcıqdan, bəzilərində dəri vəzilərinin şəkildəyişməsi kimi olur, bəzilərində isə heç yoxdur. |
|||
* Sinir sistemi tam və qeyri-tam udlaqətrafı sinir halqasından və ondan çıxan sinir sütunlarından ibarətdir. |
|||
Yumru qurdların sərbəst yaşayan formaları dənizlərdə, şirin sularda və torpaqda, parazit formaları isə əksər onurğasızlarda və bütün onurğalılarda, o cümlədən insanda parazitlik edir, bitkilərin müxtəlif vegetativ orqanlarında yaşayır. 80000-ə yaxın növü qeydə alınıb. Lakin növlərinin bundan qat-qat çox olması ehtimal edilir. Bu sinfə daxil olan nümayəndələrin müxtəlif ekoloji şəraitdə yayılmasına baxmayaraq hamısı eyni quruluş planına malikdir. İnsanda parazitlik edən nümayəndələrdən [[insan askaridi]], [[uşaq bizquyruğu]], [[tükbaş qurd]], [[onikibağırsağın əyribaş qurdu]], [[trixin]] və [[riştanin]] öyrənilməsi tibbi cəhətdən xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Yumru qurdların sərbəst yaşayan formasının böyüklüyü 0,3 mm-ə qədər olduğu halda, [[fitonematodlar]] 8,0 mm, ən iri formalar isə insan və heyvanlarda təsadüf edilir. Onların uzunluğu 5-10 mm-dən ([[uşaq bizquyruğu]]) 8 m-ə kimi (məsələn, balinada təsadüf edilən Flacentonema gigantissima nematodu) ola bilər. |
|||
80000-ə yaxın növü qeydə alınıb. Lakin növlərinin bundan qat-qat çox olması ehtimal edilir. |
|||
Onlardan Xəzər dənizində 52 növü qeyd edilmişdir. Nematodlar dənizdə, şirin sularda və torpaqlarda yaşayırlar. Xəzər dənizində yaşayan nematodların hamısı bentik heyvanlardır. Onlar qum, lil-qum,bəzən isə təmiz lildə yaşayırlar. Xəzər dənizində şirin su nematodlar vardır, lakin onlar Şimali Xəzərdə yaşayırlar. Xəzər dənizində nematodlar külli miqdarda inkişaf edir və balıqların qidasında mühüm rol oynayırlar. Bundan başqa, nematodlar suyun və qruntun çirklənməsinin indikatorlarıdır. |
Onlardan Xəzər dənizində 52 növü qeyd edilmişdir. Nematodlar dənizdə, şirin sularda və torpaqlarda yaşayırlar. Xəzər dənizində yaşayan nematodların hamısı bentik heyvanlardır. Onlar qum, lil-qum,bəzən isə təmiz lildə yaşayırlar. Xəzər dənizində şirin su nematodlar vardır, lakin onlar Şimali Xəzərdə yaşayırlar. Xəzər dənizində nematodlar külli miqdarda inkişaf edir və balıqların qidasında mühüm rol oynayırlar. Bundan başqa, nematodlar suyun və qruntun çirklənməsinin indikatorlarıdır. |
||
14:55, 30 aprel 2017 tarixindəki versiya
| Yumru qurdlar | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Heterodera glycines (Glycine maxın patogeni) | ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
|
Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Ranqsız: Tipüstü: Klad: Tip: Yumru qurdlar |
||||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
| Nematoda Rudolphi, 1808 | ||||||||||||
| Sinifləri | ||||||||||||
| ||||||||||||
Yumru qurdlar və ya nematodlar (lat. Nematoda, Nematodes) — ilkyastıqurdlara (Nemathelminthes) aid olan tipdir.
Yumru qurdlar tipinin xarakter xüsusiyyətləri aşağıdakılardır:
- İlk bədən boşluğuna (prosel) malikdir;
- Bədən formaca uzunsov olub, buğumlara bölünməyib və eninə kəsiyi dairəvidir.
- Həzm sistemi ön, orta və arxa bağırsaqdan ibarət olub, anal dəliklə qurtarır.
- Ağız dəliyi bədənin ön hissəsində yerləşir.
- Dəri-əzələ kisəsi qismən reduksiya etmişdir (həlqəvi əzələ sistemi reduksiya edib).
- Tənəffüs və qan-damar sistemi yoxdur.
- Cinsi dimorfizmə malikdir.
- İfrazat sistemi bəzilərində protonefridial tipdə olub, xüsusi quruluşlu kanalcıqdan, bəzilərində dəri vəzilərinin şəkildəyişməsi kimi olur, bəzilərində isə heç yoxdur.
- Sinir sistemi tam və qeyri-tam udlaqətrafı sinir halqasından və ondan çıxan sinir sütunlarından ibarətdir.
Yumru qurdların sərbəst yaşayan formaları dənizlərdə, şirin sularda və torpaqda, parazit formaları isə əksər onurğasızlarda və bütün onurğalılarda, o cümlədən insanda parazitlik edir, bitkilərin müxtəlif vegetativ orqanlarında yaşayır. 80000-ə yaxın növü qeydə alınıb. Lakin növlərinin bundan qat-qat çox olması ehtimal edilir. Bu sinfə daxil olan nümayəndələrin müxtəlif ekoloji şəraitdə yayılmasına baxmayaraq hamısı eyni quruluş planına malikdir. İnsanda parazitlik edən nümayəndələrdən insan askaridi, uşaq bizquyruğu, tükbaş qurd, onikibağırsağın əyribaş qurdu, trixin və riştanin öyrənilməsi tibbi cəhətdən xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Yumru qurdların sərbəst yaşayan formasının böyüklüyü 0,3 mm-ə qədər olduğu halda, fitonematodlar 8,0 mm, ən iri formalar isə insan və heyvanlarda təsadüf edilir. Onların uzunluğu 5-10 mm-dən (uşaq bizquyruğu) 8 m-ə kimi (məsələn, balinada təsadüf edilən Flacentonema gigantissima nematodu) ola bilər.
Onlardan Xəzər dənizində 52 növü qeyd edilmişdir. Nematodlar dənizdə, şirin sularda və torpaqlarda yaşayırlar. Xəzər dənizində yaşayan nematodların hamısı bentik heyvanlardır. Onlar qum, lil-qum,bəzən isə təmiz lildə yaşayırlar. Xəzər dənizində şirin su nematodlar vardır, lakin onlar Şimali Xəzərdə yaşayırlar. Xəzər dənizində nematodlar külli miqdarda inkişaf edir və balıqların qidasında mühüm rol oynayırlar. Bundan başqa, nematodlar suyun və qruntun çirklənməsinin indikatorlarıdır.
Təsnifatı
Tip iki sinif və 17 dəstəni əhatə edir.
- Yumru qurdlar tipi
- Chromadorea sinfi
- Araeolaimida dəstəsi
- Benthimermithida dəstəsi
- Chromadorida dəstəsi
- Desmodorida dəstəsi
- Desmoscolecida dəstəsi
- Monhysterida dəstəsi
- Plectida dəstəsi
- Rhabditida dəstəsi (Caenorhabditis elegans da daxildir)
- Enoplea sinfi
- Dioctophymida dəstəsi
- Dorylaimida dəstəsi
- Enoplida dəstəsi
- Marimermithida dəstəsi
- Mermithida dəstəsi
- Mononchida dəstəsi
- Trichocephalida dəstəsi (bura trixinella (trixinelloz xəstəliyinin törədicisi) və tükbaşlar daxildir)
- Triplonchida
- Rhaptothyreida dəstəsi (dəqiqləşdirməli)
- Chromadorea sinfi