Sfalerit: Redaktələr arasındakı fərq
using AWB |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 1: | Sətir 1: | ||
{{Mineral |
|||
[[Şəkil:Sphalerite4.jpg|thumbnail]] |
|||
| ad = Sfalerit – ZnS ● ● ● ● ● |
|||
| boxwidth = |
|||
| fon rəngi = |
|||
| mətn rəngi = |
|||
| şəkil = |
|||
| ölçü = |
|||
| alt = |
|||
| izah = |
|||
| kateqoriya = |
|||
| formul = |
|||
| strunz = |
|||
| dana = |
|||
| simmetriya = |
|||
| hücrə vahidi = |
|||
| molyar kütlə = |
|||
| rəng = |
|||
| xassə = |
|||
| sistem = |
|||
| əkiz kristal = |
|||
| parçalanma = |
|||
| çatlama = |
|||
| sınmağa qarşı müqaviməti = |
|||
| moos = |
|||
| parlaqlıq = |
|||
| zolaq rəngi = |
|||
| şəffaflıq = |
|||
| ağırlıq = |
|||
| sıxlıq = |
|||
| hamarlıq = |
|||
| optikalprop = |
|||
| refraksiya = |
|||
| ikilisapma = |
|||
| pleoxroizm = |
|||
| 2V = |
|||
| dispersiya = |
|||
| yox olma = |
|||
| sürətli/yavaş = |
|||
| flyuoressensiya = |
|||
| absorbsiya = |
|||
| ərimə = |
|||
| ərimə qabiliyyəti = |
|||
| diaqnosika = |
|||
| həllolma = |
|||
| qatışıqlar = |
|||
| dəyişilmə = |
|||
| digər = |
|||
| prop1 = |
|||
| prop1mətn = |
|||
| istinadlar = |
|||
| var1 = |
|||
| var1mətn = |
|||
| var2 = |
|||
| var2mətn = |
|||
| var3 = |
|||
| var3mətn = |
|||
| var4 = |
|||
| var4mətn = |
|||
| var5 = |
|||
| var5mətn = |
|||
| var6 = |
|||
| var6mətn = |
|||
}} |
|||
'''Sfalerit – ZnS ● ● ● ● ●''' - ''Kubik sinqoniya'' |
|||
'''Sfalerit''' (yunan dilində: σφαλερός — yalançı) - ZnS, və ya [[sink]] sülfür-[[sink]] filizinin əsas mineralı. Onu bəzən yalançı sink də adlandırırlar, belə adlandırılmasının səbəbi mineralın çətin fərqləndirilməsidir. |
|||
== Növ müxtəliflikləri == |
|||
Sfalerit - [[almaz]] parıltısı və mükəmməl ayrılma qabiliyyəti ilə seçilir. [[Dəmir]]in qarışığından asılı olaraq rəngi açıq-sarıdan (bu növ kleyofan adlanır), qara rəngə (marmatit) qədər dəyişir. |
|||
Kleyofan – dəmirlə kasıb olan açıq rəngli və ya rəngsiz, marmatit–dəmirlə zəngin olan (Fe > 8-10 %) qara, prşibramit – kadmium (5 %-ə qədər) və başqa element qarışıqları ilə zəngin olan qırmızı, voltsit və qumuçionit – mərgümüşlü sfaleritlər; brunkit – ağımtıl-boz rəngli torpaqvari kütlələr. |
|||
== Xassələri == |
|||
Sfalerit polimetal filizlərin tərkibinə daxildir, adətən, hidrotermal bulaqların olduğu yerlərdə və qayalıqlarda rast gəlinir. Bu mineral ən çox [[İspaniya]]da, [[Meksika]]da, [[ABŞ]]-da, [[Kanada]]da, [[Avstraliya]]da, [[Rusiya]]da ([[Ural]]da, [[Şimali Qafqaz]]da, Şərqi Zabaykalda, Primoryedə), [[Qazaxıstan]]da, [[Namibiya]]da, [[Almaniya]]da, [[Polşa]]da və [[Çexiya]]da istehsal olunur. |
|||
R – açıq-qəhvəyidən qaraya qədər, hərdənbir – sarı, yaşıl, qırmızı, narıncı, bəzən rəngsiz; C – ağ, sarı, boz; P – yarımmetal, almaz, qatran; Ş – qeyri-şəffaf, hərdənbir yarımşəffaf, bəzən şəffaf; SX – 3,9-4,1; S – 3,5-4; Kövrəkdir; AR – {110} rombododekaedr üzrə altı istiqamətdə tam mükəmməl; SN – pilləvari: L – sürtüldükdə və ya sındırıldıqda bəzən fosforessensiya müşahidə olunur; BX – piroelektrik xassəsi ilə səciyyələnir; M – XX: tetraedrik, hərdənbir rombododekaedrik; İ: {111} üzrə tez-tez qeyd olunur; A: dənəvər və sıx kütlələr, ara-sıra kollomorf-zonal, böyrəkvari, qlobulyar aqreqatlar, qabıqlar, stalaktitlər. |
|||
== Mənşəyi və yayılması == |
|||
Adətən hidrotermal yataqlarda, bəzən skarnlar içərisində yerləşən qurğuşun - sink yataqlarında qeyd olunur. Sfalerit fumarollar ilə də əlaqədar olaraq yaranır. İri bütöv filiz cisimləri və püruzları çökmə süxurlar içərisində yerləşən stratiform tipli yataqlarda qeyd olunur. Bəzən fosforit, pirit və siderit konkresiyalarının tərkibində iştirak edir. Ay süxurlarında və bəzi meteoritlərdə tapılmışdır. BR: qalenit, xalkopirit, pirit, pirrotin, tetraedrit, tennantit, kvars, barit, kalsit. Y: Broken-Xill (Avstraliya); Sumeb (Namibiya); Prşibram, Kölerqrund (Çexiya); Olkuş (Polşa); Madan (Bolqarıstan); Uralın bir sıra kolçedan-polimetal obyektləri, Dalneqorski yatağı (Rusiya), Jayrem (Qazaxıstan); Sullivan (Kanada); «Missisipi vadisi tipli» çoxsaylı başqa yataqlar (ABŞ) və b. Azərbaycanda filizlərinin sənaye əhəmiyyətli əsas minerallarından biri sfalerit olan bir sıra kolçedan və polimetal yataqları (Filizçay, Katex, Katsdağ, Mehmana, Gümüşlük, Ağdərə və s.) məlumdur. Sfaleritə həmçinin bəzi digər filiz obyektlərində də rast gəlinir. |
|||
== Tətbiqi == |
|||
Sink almaq üçün ən mühüm xammaldır. Sfaleritin izomorf qarışıqlarının – kadmium, indium, germanium, qallium, selen və tellurun mənbəyidir. |
|||
== Mənbə == |
== Mənbə == |
||
* ''"Azərbaycan mineralları" // Bakı, "Nafta-Press" nəşriyyatı, 2004 <nowiki>''</nowiki>'' |
|||
*Шуман В. Мир камня. Драгоценные и поделочные камни. — М.: Мир, 1986. С.192. |
|||
== Xarici keçid == |
|||
* [http://cst-www.nrl.navy.mil/lattice/struk/b3.html Sfaleritin quruluşu] |
|||
* [http://www.catalogmineralov.ru/mineral/sphalerite.html Sfalerit minerallar katoloqunda] |
|||
* [http://webmineral.com/data/Sphalerite.shtml Sfalerit webmineral.com bazasında] {{ref-en}} |
|||
[[Kateqoriya: |
[[Kateqoriya:Azərbaycan mineralları]] |
||
[[Kateqoriya:Minerallar]] |
13:18, 30 may 2017 tarixindəki versiya
Sfalerit – ZnS ● ● ● ● ● | |
---|---|
Ümumi məlumatlar | |
Kateqoriya | Mineral |
Formul (təkrarlanan vahid) |
ZnS |
Strunz təsnifatı | II/C.01 |
Xüsusiyyətləri | |
Kristalloqrafik sinqoniya | kubik sinqoniya |
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Sfalerit – ZnS ● ● ● ● ● - Kubik sinqoniya
Növ müxtəliflikləri
Kleyofan – dəmirlə kasıb olan açıq rəngli və ya rəngsiz, marmatit–dəmirlə zəngin olan (Fe > 8-10 %) qara, prşibramit – kadmium (5 %-ə qədər) və başqa element qarışıqları ilə zəngin olan qırmızı, voltsit və qumuçionit – mərgümüşlü sfaleritlər; brunkit – ağımtıl-boz rəngli torpaqvari kütlələr.
Xassələri
R – açıq-qəhvəyidən qaraya qədər, hərdənbir – sarı, yaşıl, qırmızı, narıncı, bəzən rəngsiz; C – ağ, sarı, boz; P – yarımmetal, almaz, qatran; Ş – qeyri-şəffaf, hərdənbir yarımşəffaf, bəzən şəffaf; SX – 3,9-4,1; S – 3,5-4; Kövrəkdir; AR – {110} rombododekaedr üzrə altı istiqamətdə tam mükəmməl; SN – pilləvari: L – sürtüldükdə və ya sındırıldıqda bəzən fosforessensiya müşahidə olunur; BX – piroelektrik xassəsi ilə səciyyələnir; M – XX: tetraedrik, hərdənbir rombododekaedrik; İ: {111} üzrə tez-tez qeyd olunur; A: dənəvər və sıx kütlələr, ara-sıra kollomorf-zonal, böyrəkvari, qlobulyar aqreqatlar, qabıqlar, stalaktitlər.
Mənşəyi və yayılması
Adətən hidrotermal yataqlarda, bəzən skarnlar içərisində yerləşən qurğuşun - sink yataqlarında qeyd olunur. Sfalerit fumarollar ilə də əlaqədar olaraq yaranır. İri bütöv filiz cisimləri və püruzları çökmə süxurlar içərisində yerləşən stratiform tipli yataqlarda qeyd olunur. Bəzən fosforit, pirit və siderit konkresiyalarının tərkibində iştirak edir. Ay süxurlarında və bəzi meteoritlərdə tapılmışdır. BR: qalenit, xalkopirit, pirit, pirrotin, tetraedrit, tennantit, kvars, barit, kalsit. Y: Broken-Xill (Avstraliya); Sumeb (Namibiya); Prşibram, Kölerqrund (Çexiya); Olkuş (Polşa); Madan (Bolqarıstan); Uralın bir sıra kolçedan-polimetal obyektləri, Dalneqorski yatağı (Rusiya), Jayrem (Qazaxıstan); Sullivan (Kanada); «Missisipi vadisi tipli» çoxsaylı başqa yataqlar (ABŞ) və b. Azərbaycanda filizlərinin sənaye əhəmiyyətli əsas minerallarından biri sfalerit olan bir sıra kolçedan və polimetal yataqları (Filizçay, Katex, Katsdağ, Mehmana, Gümüşlük, Ağdərə və s.) məlumdur. Sfaleritə həmçinin bəzi digər filiz obyektlərində də rast gəlinir.
Tətbiqi
Sink almaq üçün ən mühüm xammaldır. Sfaleritin izomorf qarışıqlarının – kadmium, indium, germanium, qallium, selen və tellurun mənbəyidir.
Mənbə
- "Azərbaycan mineralları" // Bakı, "Nafta-Press" nəşriyyatı, 2004 ''