Saturnda ağ ləkə

Saturnu müşahidə edən astonomlar 1990-cı ilin sentyabr- oktyabr aylarında bu planetin atmosferində güclü hadisələrin şahidi oldular. ABŞ-da S. Uilber 25sm-lik teleskopla saturnun cənub ekvatorial zolağında parlaq ağ ləkə müşahidə etdi. Bir az sonra R. Tatum (ABŞ) söylədi ki, o, bu ləkəni daha kiçik 10sm-lik teleskopda da müşahidə edib. Nəhayət, bir neçə müşahidəçiyə əsasən bu törəmənin ölçüləri təyin olundu və onun böyük yarımoxunun 1700-1000km planetin oxuna nəzərən fırlanma periodunun isə 10 saat 15 dəq 45-49 san olması müəyyənləşdirildi. Lakin 21 saatdan sonra ləkənin yarımoxlarının ölçüləri 20%-dək artdı. 4 oktyabrda ləkənin ölçüləri böyüyərək 24⁰ uzunluq dairəsinədək uzandı və 10 oktyabrda isə uzanaraq saturnun bütün diskini tutdu. Bundan sonra ləkənin yerinin dəqiq təyin etmək və izləmək çətinləşdi. Daha sonra O. Qonsales və V. Qonsales  /kanar adaları/  tərəfindən Uilber ləkəsinin olduğu yerdə ikinci ləkənin  meyfana çıxdığı söylənildi. Üçüncü və nisbətən daha böyük ləkə Saturnun şimal ekvatorial zolağının bütün enini tutdu. Belə oxşar hadisə saturnyn atmosferində 1876, 1903, 1933, 1960-cı illərdə baş vermişdir. 1933-cü ildə baş vermiş atmosfer fırtınası miqyasına görə bu hadisələrə oxşayırdı.  1990-cı ildə Saturnda baş verən hadisə Yerətrafı orbitdəki Hubble teleskopu ilə müşahidə olundu. Bir qrup alim fərz edir ki, Saturn atmosferində bu qeyri adi törəmələrin yaranmasına səbəb planetin atmosferinin dərin qatlarından güclü qaynar qaz püskürməsinin /nəticəsidir/ olmasıdır. 1990-cı il 25 sentyabr tarixində ağ ləkələrin Saturn diskində yaranması kimi nadir hadisə bir çox astronomlar tərəfindən müşahidə edilmişdir. Bir qrup mütəxəsis Saturn diskində ağ ləkələrin yaranmasını belə  izah edirlər. Məlumdur ki, Saturn diskində detallar Yupiterinkinə nisbətən çox azdır. Bu Saturn atmosferinin yuxarı qatlarında aerozol örtüyünün /bərk hissəciklər/ və su, amiak damcılarından təşkil olmuş dumanın olması ilə əlaqədardır. Belə ki, aerozol və duman atmosferin aşağı qatlarındakı bulud örtüyünün detallarını gizlədir. Amma hərdənbir Saturnun atmosferinin aşağı qatlarında bulud törəmələri yaranır.  Buna səbəb atmosferin dərin qatlarında suyun kondensasiyası və amiakın güclü şəkildə sublimasiyasıdır. Bu zaman güclü axın yaranır və xüsusi formalı aysberqlər yuxarıya qalxır və biz onları ağ ləkə şəklində görürük. Maraqlıdır ki, Saturnda belə ağ ləkələrin müşahidə edilməsi 30 ildən bir, yəni, Günəş ətrafında Saturnun dövr periodu müddətində planetin yay Günəş duruşu zamanı təkrarlanır. Planet yay Günəş duruşu nöqtəsində olduqda onun şimal  yarımkürəsində  Günəş enerjisinin qəbulu çoxalır və bu zaman ağ ləkələrin yaranması üçün şərait olur