Abşeron yarımadası: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k 194.135.155.191 tərəfindən edilmiş redaktələr geri qaytarılaraq Cekli829 tərəfindən yaradılan sonuncu versiya bərpa olundu.
Sətir 104: Sətir 104:
*[http://www.tourism.az/?menu=9&submenu=91&lang=aze Abşeron haqqında]
*[http://www.tourism.az/?menu=9&submenu=91&lang=aze Abşeron haqqında]



[[Kateqoriya:Əlifba sırasına görə yarımadalar]]
[[Kateqoriya:Azərbaycan coğrafiyası]]
[[Kateqoriya:Azərbaycan yarımadaları]]
[[Kateqoriya:Azərbaycan yarımadaları]]
[[Kateqoriya:Xəzər dənizi yarımadaları]]
[[Kateqoriya:Xəzər dənizi yarımadaları]]

10:10, 18 avqust 2017 versiyası

Abşeron yarımadası
Ümumi məlumatlar
Sahəsi 2110 km²
Uzunluğu
  • 60 km
Hündür nöqtəsi 27 m
Əhalisi 4,642.097 nəfər
Yerləşməsi
40°27′49″ şm. e. 49°57′27″ ş. u.
Ölkə  Azərbaycan
Rayon
Şəhərlər
Arxipelaq
Akvatoriya
Abşeron yarımadası xəritədə
Abşeron yarımadası
Abşeron yarımadası
Abşeron (Xəzər dənizi)
Abşeron
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar
Abşeron arxipelaqı

Abşeron yarımadası - Xəzər dənizinin qərb sahilində, Azərbaycan dövləti ərazisində yarımada. Yarımadada Bakı, SumqayıtXırdalan şəhərləri ilə yanaşı, 32 qəsəbə yerləşir. Abşeron rayonunun inzibati ərazisi 1407,5 m2.[1] Hesab edilir ki, "Abşeron" sözü fars dilindəki "ab" və "şoran" sözlərindən yaranmış və tərcümədə "duzlu su" mənasını verir. Bu ad əvvəllər Xəzər dənizini bildirmək üçün də istifadə edilmişdir.

Demoqrafik göstəricilər

Bütün əhalisi 189.4 min nəfərdir. Şəhər əhalisi 156.9 min nəfər, kənd əhalisi 32.5 min nəfərdir.[2]

Abşeronun tarixi

Abşeronun coğrafi iqlim və geoloji amilləri sayəsində bütün Abşeron yarımadası və Bakı ərazisi 20 000 il bundan əvvəl məskunlaşmışdır. Yeni Suraxanı qəsəbəsinin yaxınlığında qədim insan məskənləri aşkar edilmişdir. Ümumiyyətlə bütün yarımadada qədim insan məskənləri tunc dövrünə və erkən dəmir dövrünə aid kurqanların sayı hesabı yoxdur. Burada həmçinin daşdan yonulmuş, üzərində sujetli rəsmlər çəkilmiş antropomorf fiqurlu qədim qəbristan kompleksləri aşkar edilmişdir - Dübəndi, Türkan, Xaşaxuna, Mərdəkan, Şüvəlan qəsəbələri. Pirallahı adasında, Zığ gölündə, Binəqədidə və Əmircanda qədim insan məskənləri aşkar edilmişdir (e.ə.III-I minilliklər). Bütün bunlar onu göstərir ki, bütövlükdə Abşeron yarımadası hələ qədim vaxtlardan insanların dinc yaşaması üçün onları cəlb edirmiş. Lakin bu yarımadanın geostrateji mövqeyi müxtəlif işğalçıları da buraya cəlb edirdi.

Əsas magistral yolları

Abşeronda və Bakıda respublikanın əsas nəqliyyat magistralları - Heydər Əliyev adına Beynəlxalq hava limanı, Bakı buxtasındakı böyük dəniz limanı, Bakıdakı dəmiryol vağzalı və respublika paytaxtını regionlarla birləşdirən şosse yolları vardır.

Neftin və qazın nəql edilməsi üçün əsas magistral boru kəmərləri də buradan başlanır. Bakı TRASEKA (Avropa-Qafqaz-Asiya) beynəlxalq nəqliyyat dəhlizinin əsas məntəqəsidir. Bu layihə çərçivəsində Azərbaycan tarixi Böyük İpək Yolu marşrutunun bərpa olunmasında iştirak edir.

İqlimi

İqlimi əsasən mülayim isti və quru subtropikdir. İl ərzindəki günəşli zamanın həcmi 2200-2400 saatdır. Ən soyuq ayın orta temperaturu qışın sərtliyi ərazi üçün yumşaq (0; -5ºC), çox yumşaq (2.5-0ºC) və həddən çox yumşaq (5-2.5ºC) şəraitdə keçir. Ölkənin ən az yağıntılı (200-400 mm) və ən küləkli ərazilərindəndir. İsti dövrlərdəki (aprel-oktyabr) mümkün buxarlanma 1000 mm tərtibindədir. İyun-sentyabr aylarında quraqlıq keçən günlərin sayı 5-25 gün ətrafında tərəddüd edir.

Küləyin orta illik sürəti 4-6 m/san və daha yüksək olur. Ərazi yüksək külək enerjisi potensialına malikdir. Güclü küləkli günlərin sayına görə respublika üzrə birincilik bu ərazilərdədir: il ərzində sürəti 21 m/san-ə qədər olan küləkli günlərin sayı Şubanıda 227 gün, Butada 140 gün, Sumqayıtda 95 gün, Maştağada 40 gün, Pirallahı adasında 37 gün, Bakıda 35 gün təşkil edir. Bu baxımdan yüksək alternativ enerji - külək elektrik enerjisi potensialına malikdir. Iqlim kontinentallıüı mülayim və orta kontinentallıq intervalında səciyyələnir. İl ərzində şaxtasız dövrün davamiyyəti 250 gün və daha çox, havanın temperaturunun 0ºC-dən aşağı olan günlərin sayı isə Abşeronda 10-20 gün təşkil edir. İl ərzində qar örtüyü olan günlərin sayı 10 və daha az olur. Ərazinin bioiqlim potensialı çox aşağı və aşağı göstəricilərə malikdir.

Ərazi rəngarəng landşaft müxtəlifliyinə malikdir. Ərazidə səhra, yarımsəhra, bozqır və dağ-çəmən landşaftları vardır. Samur-Abşeron və Abşeron kanallarının bir hissəsi, Ceyranbatan su anbarı, MasazırMirzaladı və s. şor gölləri bu ərazidə yerləşir. Yüksək kurort-rekreasiya potensialına (dənizkənarı iqlim kurortları, balneoloji kurortlar, dənizkənarı iqlim müalicə və rekreasiya yerləri) malikdir.

Faydalı qazıntılar

Abşeron yarımadasında neft, qaz, inşaat daşı ("badamdaş" deyilən əhəng daşı), duz, qum və əhəng yataqları vardır. Abşerondakı Masazır, Qala, Böyük Şor, Xocahəsən duz gölləri çox məşhurdur. Dünyada ən qədim neft quyularının bir qismi Abşeronda yerləşir.

Abşeronda yerləşən palçıq vulkanlarının sayına və müxtəlifliyinə görə Azərbaycan dünyada birinci yeri tutur. Yer kürəsinin müxtəlif ölkələrində mövcud olan 800 məlum palçıq vulkanından 400-ü cənubi Xəzər neft-qaz hövzəsi hüdudlarında, o cümlədən 300-dən çoxu Azərbaycanın quru ərazisində və Xəzər akvatoriyasında - dənizdə və çoxsaylı adalarda yerləşir.

Abşeron yarımadasının təsərrüfatı

Abşeron yarımadası Azərbaycanın əsas sənaye rayonu olaraq özündə neft-qaz çıxarma və emalı sənaye komplekslərini birləşdirir. Yarımadanın ekoloji tarazlığının pozulmasında bu müəssisələrin rolu çox böyükdür. Hal-hazırda ekoloji mühiti tənzimləmək və sovetlər dövründən miras qalmış ekoloji təhlükə amillərini aradan qaldırmaq üçün müxtəlif dövlət və qeyri-dövlət proqramları həyata keçirilməkdədir.

Yarımadanın kənd təsərrüfatına heyvandarlıq, üzümçülük, bağçılıq və bostançılıq aiddir.

Klimatik dənizkənarı kurortlara malikdir. Mərdəkan, Buzovna, Zağulba, Bilgəh, TürkanPirşağıda uşaq sanatoriyaları, vərəm və revmatizmə qarşı istirahət evləri, uşaq və yeniyetmələr üçün düşərgələr fəaliyyət göstərir.

Yarımadada yaşayan əhalinin 95%-ni azərbaycanlılar, qalan 5%-ni isə digər millətlər (ruslar, ukraynalılar və s.) təşkil edir.

Yarımadanin şimal sahilində əhalisi 300 min nəfər olan sənaye şəhəri Sumqayıt, cənub sahilində isə Bakı şəhəri yerləşir.

Şəkillər

İstinadlar

  1. http://www.absheron.az/
  2. http://www.azstat.org/statinfo/demoqraphic/az/2_2.shtml Demoqrafik göstəricilər

Xarici keçidlər