Pirit: Redaktələr arasındakı fərq
Redaktənin izahı yoxdur |
|||
| Sətir 1: | Sətir 1: | ||
{{Mineral |
|||
| ad = Pirit (kükürd kolçedanı, dəmir kolçedanı) – FeS<sub>2</sub> |
|||
| boxwidth = |
|||
| fon rəngi = |
|||
| mətn rəngi = |
|||
| şəkil = Pyrite3.jpg |
|||
| ölçü = |
|||
| alt = |
|||
| izah = Pirit, Çıraqdərə yatağı, Göy-Göl rayonu |
|||
| kateqoriya = |
|||
| formul = |
|||
| strunz = |
|||
| dana = |
|||
| simmetriya = |
|||
| hücrə vahidi = |
|||
| molyar kütlə = |
|||
| rəng = |
|||
| xassə = |
|||
| sistem = |
|||
| əkiz kristal = |
|||
| parçalanma = |
|||
| çatlama = |
|||
| sınmağa qarşı müqaviməti = |
|||
| moos = |
|||
| parlaqlıq = |
|||
| zolaq rəngi = |
|||
| şəffaflıq = |
|||
| ağırlıq = |
|||
| sıxlıq = |
|||
| hamarlıq = |
|||
| optikalprop = |
|||
| refraksiya = |
|||
| ikilisapma = |
|||
| pleoxroizm = |
|||
| 2V = |
|||
| dispersiya = |
|||
| yox olma = |
|||
| sürətli/yavaş = |
|||
| flyuoressensiya = |
|||
| absorbsiya = |
|||
| ərimə = |
|||
| ərimə qabiliyyəti = |
|||
| diaqnosika = |
|||
| həllolma = |
|||
| qatışıqlar = |
|||
| dəyişilmə = |
|||
| digər = |
|||
| prop1 = |
|||
| prop1mətn = |
|||
| istinadlar = |
|||
| var1 = |
|||
| var1mətn = |
|||
| var2 = |
|||
| var2mətn = |
|||
| var3 = |
|||
| var3mətn = |
|||
| var4 = |
|||
| var4mətn = |
|||
| var5 = |
|||
| var5mətn = |
|||
| var6 = |
|||
| var6mətn = |
|||
}} |
|||
'''Pirit (kükürd kolçedanı, dəmir kolçedanı) – FeS<sub>2</sub> ''' - ({{lang-el|πυρίτης λίθος}}) ''Kubik sinqoniya.'' Rast gəlmə tezliyi şkalası: hər yerdə rast gələn. |
'''Pirit (kükürd kolçedanı, dəmir kolçedanı) – FeS<sub>2</sub> ''' - ({{lang-el|πυρίτης λίθος}}) ''Kubik sinqoniya.'' Rast gəlmə tezliyi şkalası: hər yerdə rast gələn. |
||
| Sətir 72: | Sətir 8: | ||
== Mənşəyi və yayılması == |
== Mənşəyi və yayılması == |
||
Ən geniş yayılmış sulfid olub, müxtəlif genetik tipli filiz və süxurlarda rast gəlir. Piritin ən iri yığınları hidrotermal-çökmə və hidrotermal-metasomatik kükürd kolçedanı, mis-kolçedan və kolçedan-polimetal obyektlərində yerləşir. Kobaltpirit isə geniş miqyasda Mərkəzi Afrikanın stratiform tipli mis yataqlarında yayılmışdır. Skarnlar və maqnetit filizləri üzrə inkişaf edən sulfidlərlə sıx assosiasiyada kontakt-metasomatik yataqlarda rast gəlir. Daş kömürlər içərisində, həmçinin çökmə mənşəli dəmir, manqan və alüminium filizlərində və çökmə süxurlarda qeyd olunur. Aksessor mineral kimi püskürmə süxurlarda müşahidə edilir. Meteoritlərdə də aşkar olunmuşdur. Birlikdə rast gəldiyi minerallar: [[ |
Ən geniş yayılmış sulfid olub, müxtəlif genetik tipli filiz və süxurlarda rast gəlir. Piritin ən iri yığınları hidrotermal-çökmə və hidrotermal-metasomatik kükürd kolçedanı, mis-kolçedan və kolçedan-polimetal obyektlərində yerləşir. Kobaltpirit isə geniş miqyasda Mərkəzi Afrikanın stratiform tipli mis yataqlarında yayılmışdır. Skarnlar və maqnetit filizləri üzrə inkişaf edən sulfidlərlə sıx assosiasiyada kontakt-metasomatik yataqlarda rast gəlir. Daş kömürlər içərisində, həmçinin çökmə mənşəli dəmir, manqan və alüminium filizlərində və çökmə süxurlarda qeyd olunur. Aksessor mineral kimi püskürmə süxurlarda müşahidə edilir. Meteoritlərdə də aşkar olunmuşdur. Birlikdə rast gəldiyi minerallar: [[xalkopirit]], [[sfalerit]], [[qalenit]], [[pirrotin]], [[markazit]], [[barit]], [[siderit]], [[kvars]]. Mineralın tapıldığı yerlər: çoxsaylıdır: Rio-Tinto ([[İspaniya]]); Möqqen, Rammelsberq ([[Almaniya]]); Sulitelma ([[Norveç]]); Falun ([[İsveç]]); Kalatinski, Deqtyarski, Blyava və Uralın digər kolçedan yataqları ([[Rusiya]]); Jayrem ([[Qazaxıstan]]); [[Yaponiya]]; [[Zair]]; [[Zambiya]] və dünyanın bir çox başqa yerləri. Azərbaycanda [[kolçedan]], [[polimetal]], [[qızıl]], [[dəmir]], [[mis]] - və molibden-porfir və b. filiz yataqları və təzahürlərində (Çıraqdərə, Toğanalı, Filizçay, Katex, Katsdağ, Paraqaçay, Gədəbəy, Bittibulaq, Daşkəsən, Dağkəsəmən, Qızılbulaq, Vejnəli və s.) geniş yayılmışdır. |
||
== Tətbiqi == |
== Tətbiqi == |
||
[[Sulfat turşusu]] almaq üçün xammaldır; kobaltpirit kobalt mənbəyidir. |
[[Sulfat turşusu]] almaq üçün xammaldır; kobaltpirit kobalt mənbəyidir. |
||
== Həmçinin bax == |
|||
* [[Xalkopirit (mineral)]] |
|||
* [[Sfalerit]] |
|||
* [[Qalenit (mineral)|Qalenit]] |
|||
* [[Pirrotin (mineral)|Pirrotin]] |
|||
* [[Markazit (mineral)|Markazit]] |
|||
== Xarici keçidlər == |
== Xarici keçidlər == |
||
21:13, 18 sentyabr 2018 tarixindəki versiya
Pirit (kükürd kolçedanı, dəmir kolçedanı) – FeS2 - (yun. πυρίτης λίθος) Kubik sinqoniya. Rast gəlmə tezliyi şkalası: hər yerdə rast gələn.
Növ müxtəliflikləri
Kobaltpirit, nikelli pirit, mərgümüşlü pirit.
Xassələri
Rəng – açıq bürüncü-sarı, tez-tez oksidləşmə rəngləri alır; Mineralın cizgisinin rəngi – qara; Parıltı – güclü metal; Şəffaflıq – qeyri-şəffaf; Sıxlıq – 4,9-5,2; S – 6-6,5; Ayrılma – {100} və {111} üzrə qeyri-mükəmməl; Sınıqlar – qabıqvari; Başqa xassələr – zəif elektrik keçiricisidir; termoelektrik xassəsi var; bəzən detektor xassələri təzahür edir; Morfologiya – kristallar: heksaedrik, pentaqon-dodekaedrik, hərdənbir oktaedrik, bəzən burulmuş; heksaedr üzləri üzrə kobud, başqa üzlər üzrə isə nazik ştrixlərin olması ilə səciyyələnir; İkiləşmə: {110} və {111} üzrə təmas və qarşılıqlı nüfuzetmə; Mineral aqreqatları: bütöv dənəvər kütlələr, müxtəlif süxurlarda püruzlar, böyrək- və salxımvari aqreqatlar; konkresiyalar, sekresiyalar, stalaktitlər, bəzən – druzalar, pirrotin, maqnetit, hematit və üzvi qalıqlar üzrə psevdomorfozalar, markazit üzrə paramorfozalar, isti bulaqların çöküntülərində qabıq, qaysaq və nazik təbəqələr.
Mənşəyi və yayılması
Ən geniş yayılmış sulfid olub, müxtəlif genetik tipli filiz və süxurlarda rast gəlir. Piritin ən iri yığınları hidrotermal-çökmə və hidrotermal-metasomatik kükürd kolçedanı, mis-kolçedan və kolçedan-polimetal obyektlərində yerləşir. Kobaltpirit isə geniş miqyasda Mərkəzi Afrikanın stratiform tipli mis yataqlarında yayılmışdır. Skarnlar və maqnetit filizləri üzrə inkişaf edən sulfidlərlə sıx assosiasiyada kontakt-metasomatik yataqlarda rast gəlir. Daş kömürlər içərisində, həmçinin çökmə mənşəli dəmir, manqan və alüminium filizlərində və çökmə süxurlarda qeyd olunur. Aksessor mineral kimi püskürmə süxurlarda müşahidə edilir. Meteoritlərdə də aşkar olunmuşdur. Birlikdə rast gəldiyi minerallar: xalkopirit, sfalerit, qalenit, pirrotin, markazit, barit, siderit, kvars. Mineralın tapıldığı yerlər: çoxsaylıdır: Rio-Tinto (İspaniya); Möqqen, Rammelsberq (Almaniya); Sulitelma (Norveç); Falun (İsveç); Kalatinski, Deqtyarski, Blyava və Uralın digər kolçedan yataqları (Rusiya); Jayrem (Qazaxıstan); Yaponiya; Zair; Zambiya və dünyanın bir çox başqa yerləri. Azərbaycanda kolçedan, polimetal, qızıl, dəmir, mis - və molibden-porfir və b. filiz yataqları və təzahürlərində (Çıraqdərə, Toğanalı, Filizçay, Katex, Katsdağ, Paraqaçay, Gədəbəy, Bittibulaq, Daşkəsən, Dağkəsəmən, Qızılbulaq, Vejnəli və s.) geniş yayılmışdır.
Tətbiqi
Sulfat turşusu almaq üçün xammaldır; kobaltpirit kobalt mənbəyidir.
Xarici keçidlər
Mənbə
- "Azərbaycan mineralları" // Bakı, "Nafta-Press" nəşriyyatı, 2004 ''