Buk (zenit-raket kompleksi): Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
Teqlər: Mobil redaktə Mobil veb redaktə
k Silah məlumat qutusu → Silah using AWB
Sətir 1: Sətir 1:
{{Silah məlumat qutusu
{{Silah
|adı= 9K37 Buk
|adı= 9K37 Buk
|şəkil= [[Şəkil:ZRK BUK M1 2005 G1.jpg|300px]]
|şəkil= [[Şəkil:ZRK BUK M1 2005 G1.jpg|300px]]
Sətir 92: Sətir 92:
}}
}}


'''Buk zenit-raket kompleksi''' ilk dövrlərdə [[Sovet İttifaqı]], sonradan isə davamçı ölkələrdən biri olan [[Rusiya Federasiyası]] tərəfindən istehsal olunan özüyeriyən, orta mənzilli [[Zenit raket kompleksi|zenit-raket kompleksi]]dir. [[Qanadlı raket|Qanadlı raketlər]], ağıllı bombalar, [[təyyarə]], [[helikopter]], həmçinin [[pilotsuz uçuş aparatı]] kimi hava hədəflərinə qarşı mübarizə aparmaq məqsədilə dizayn olunmuşdur.<ref name="RIANovosti-1">{{cite news |url=http://en.rian.ru/photolents/20070208/60402179.html |title=Russian mobile surface-to-air missile systems |agency=RIA Novosti |accessdate=22 may 2018 |date=8 fevral 2007 }}</ref>
'''Buk zenit-raket kompleksi''' ilk dövrlərdə [[Sovet İttifaqı]], sonradan isə davamçı ölkələrdən biri olan [[Rusiya Federasiyası]] tərəfindən istehsal olunan özüyeriyən, orta mənzilli [[Zenit raket kompleksi|zenit-raket kompleksi]]dir. [[Qanadlı raket]]lər, ağıllı bombalar, [[təyyarə]], [[helikopter]], həmçinin [[pilotsuz uçuş aparatı]] kimi hava hədəflərinə qarşı mübarizə aparmaq məqsədilə dizayn olunmuşdur.<ref name="RIANovosti-1">{{cite news |url=http://en.rian.ru/photolents/20070208/60402179.html |title=Russian mobile surface-to-air missile systems |agency=RIA Novosti |accessdate=22 may 2018 |date=8 fevral 2007 }}</ref>


Bu sistem özündən əvvəl istehsal olunan "Kub" zenit-raket komplekslərini əvəz etmək məqsədilə silahlanmaya qəbul olunmuşdur.<ref name="RIANovosti-2">{{cite news |url=http://en.rian.ru/analysis/20070828/75430414.html |title=What the Russian papers say |accessdate=22 may 2018 |agency=RIA Novosti |date=28 avqust 2007 }}</ref> Seriyalı istehsal olunan ilk "Buk" kompleksləri ABŞ Müdafiə Nazirliyi tərəfindən '''SA-11''' adı ilə tanınır.
Bu sistem özündən əvvəl istehsal olunan "Kub" zenit-raket komplekslərini əvəz etmək məqsədilə silahlanmaya qəbul olunmuşdur.<ref name="RIANovosti-2">{{cite news |url=http://en.rian.ru/analysis/20070828/75430414.html |title=What the Russian papers say |accessdate=22 may 2018 |agency=RIA Novosti |date=28 avqust 2007 }}</ref> Seriyalı istehsal olunan ilk "Buk" kompleksləri ABŞ Müdafiə Nazirliyi tərəfindən '''SA-11''' adı ilə tanınır.
Sətir 103: Sətir 103:


[[File:Buk-M1-2 air defence system in 2010.jpg|400px|left|Buk-M1-2 hava hücumundan müdafiə sistemi [[2010]]-cü ildə]]
[[File:Buk-M1-2 air defence system in 2010.jpg|400px|left|Buk-M1-2 hava hücumundan müdafiə sistemi [[2010]]-cü ildə]]



[[Abxazlar|Abxaz]] separatçılarının verdiyi məlumata görə 2008-ci il may ayının əvvəllərində "Buk" zenit-raket kompleksi vasitəsilə [[Gürcüstan Hərbi Hava Qüvvələri]]nə məxsus dörd ədəd pilotsuz uçuş aparatı məhv edilmişdir.<ref name="geotimes-10615">{{cite web|url=http://www.geotimes.ge/index.php?m=home&newsid=10615 |title=SA-11 'Gadfly' Used to Down Georgian Drones |date=2008-05-06 |website=Abkhaz FM, Civil Georgia |publisher=The Georgian Times |accessdate= |language=Georgian |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120118112543/http://www.geotimes.ge/index.php?m=home&newsid=10615 |archivedate=23 may 2018 |df=dmy-all }}</ref>
[[Abxazlar|Abxaz]] separatçılarının verdiyi məlumata görə 2008-ci il may ayının əvvəllərində "Buk" zenit-raket kompleksi vasitəsilə [[Gürcüstan Hərbi Hava Qüvvələri]]nə məxsus dörd ədəd pilotsuz uçuş aparatı məhv edilmişdir.<ref name="geotimes-10615">{{cite web|url=http://www.geotimes.ge/index.php?m=home&newsid=10615 |title=SA-11 'Gadfly' Used to Down Georgian Drones |date=2008-05-06 |website=Abkhaz FM, Civil Georgia |publisher=The Georgian Times |accessdate= |language=Georgian |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120118112543/http://www.geotimes.ge/index.php?m=home&newsid=10615 |archivedate=23 may 2018 |df=dmy-all }}</ref>
Sətir 116: Sətir 115:


[[File:Buk operators.png|thumb|400px|Buk zenit-raket kompleksinin hal-hazırki istifadəçiləri mavi, keçmiş istifadəçiləri isə qırmızı rəngdə göstərilmişdir]]
[[File:Buk operators.png|thumb|400px|Buk zenit-raket kompleksinin hal-hazırki istifadəçiləri mavi, keçmiş istifadəçiləri isə qırmızı rəngdə göstərilmişdir]]
[[File:Military parade in Baku 2013 40.JPG|thumb|9K37 Buk [[Azərbaycan Silahlı Qüvvələri]]nin xidmətində]]
[[File:Military parade in Baku 2013 40.JPG|thumb|9K37 Buk [[Azərbaycan Silahlı Qüvvələri]]nin xidmətində]]
* {{AZE}}: 2012-ci ilə olan məlumata görə 3 divizion "Buk-M1" zenit-raket kompleksi.<ref name="ЦАМТО">[http://www.armstrade.org/files/obrazecglava4.pdf]</ref> Sonradan, bəzi komplekslər Belarus tərəfindən "Buk-MB" səviyyəsində modernizasiya olunub.<ref>[https://ru.sputnik.az/azerbaijan/20171014/412321859/azerbajdzhanskie-voennye-raketnye-strelby-ministerstvo-oborony.html Азербайджанские военные открыли огонь из ЗРК "Бук-МБ"]</ref>
* {{AZE}}: 2012-ci ilə olan məlumata görə 3 divizion "Buk-M1" zenit-raket kompleksi.<ref name="ЦАМТО">[http://www.armstrade.org/files/obrazecglava4.pdf]</ref> Sonradan, bəzi komplekslər Belarus tərəfindən "Buk-MB" səviyyəsində modernizasiya olunub.<ref>[https://ru.sputnik.az/azerbaijan/20171014/412321859/azerbajdzhanskie-voennye-raketnye-strelby-ministerstvo-oborony.html Азербайджанские военные открыли огонь из ЗРК "Бук-МБ"]</ref>
* {{BLR}}: 12 batareya<ref name="Janes">{{cite web|url=http://www8.janes.com/Search/documentView.do?docId=/content1/janesdata/yb/jlad/jlad0109.htm|title=Tikhomirov Instrument Research Institute 9K37 Buk (SA-11 «Gadfly») low to high-altitude surface-to-air missile system|accessdate=22 may 2018|date=20 mart 2008|publisher=Jane's Information Group|archiveurl=https://www.webcitation.org/65NcPniQ9?url=https://secured.janes.com/public/login.html|archivedate=2012-02-11}}</ref>
* {{BLR}}: 12 batareya<ref name="Janes">{{cite web|url=http://www8.janes.com/Search/documentView.do?docId=/content1/janesdata/yb/jlad/jlad0109.htm|title=Tikhomirov Instrument Research Institute 9K37 Buk (SA-11 «Gadfly») low to high-altitude surface-to-air missile system|accessdate=22 may 2018|date=20 mart 2008|publisher=Jane's Information Group|archiveurl=https://www.webcitation.org/65NcPniQ9?url=https://secured.janes.com/public/login.html|archivedate=2012-02-11}}</ref>

21:18, 30 noyabr 2018 tarixindəki versiya

9K37 Buk
Buk-M1 zenit-raket kompleksi
Tipi Orta mənzilli zenit-raket kompleksi
Ölkə
İstismar tarixçəsi
İstismar illəri 1979 – davam edir
İstismara başlanması 1979
İstismar edənlər İstifadəçilər bölməsinə bax
İstifadə edilən döyüşlər Rusiya-Gürcüstan müharibəsi
Donbass müharibəsi
İstehsal tarixçəsi
Konstruktor

Almaz-Antey:

  • Tixomirov adına elmi araşdırma institutu (baş konstruktor)
  • Lyulev Novator (raket konstruktoru)
  • MNIIRE Altair (dəniz variantının konstruktoru)
  • NIIIP (axtarış radarının konstruktoru)
  • DNPP (raketlər)
İstehsal illəri 1977 – davam edir
Xüsusiyyətləri
Uzunluğu
  • 5,55 m
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Buk zenit-raket kompleksi ilk dövrlərdə Sovet İttifaqı, sonradan isə davamçı ölkələrdən biri olan Rusiya Federasiyası tərəfindən istehsal olunan özüyeriyən, orta mənzilli zenit-raket kompleksidir. Qanadlı raketlər, ağıllı bombalar, təyyarə, helikopter, həmçinin pilotsuz uçuş aparatı kimi hava hədəflərinə qarşı mübarizə aparmaq məqsədilə dizayn olunmuşdur.[1]

Bu sistem özündən əvvəl istehsal olunan "Kub" zenit-raket komplekslərini əvəz etmək məqsədilə silahlanmaya qəbul olunmuşdur.[2] Seriyalı istehsal olunan ilk "Buk" kompleksləri ABŞ Müdafiə Nazirliyi tərəfindən SA-11 adı ilə tanınır.

NATO kod adı Grizzly olan və ABŞ Müdafiə Nazirliyi tərəfindən SA-17 adı ilə tanınan, yeni raketlərlə təchiz olunan növbəti variantlar isə "Buk-M1-2" və "Buk-M2" idi. 2013-cü ildə bu sistemin ən yeni variantı olan "Buk-M3" seriyalı istehsala hazırlanmışdır.[3]

Rusiya Hərbi Dəniz Qüvvələri üçün nəzərdə tutulan dəniz versiyası 2014-cü ildən etibarən silahlanmaya qəbul olunub.[4]

Döyüş tətbiqi

Buk-M1-2 hava hücumundan müdafiə sistemi 2010-cü ildə
Buk-M1-2 hava hücumundan müdafiə sistemi 2010-cü ildə

Abxaz separatçılarının verdiyi məlumata görə 2008-ci il may ayının əvvəllərində "Buk" zenit-raket kompleksi vasitəsilə Gürcüstan Hərbi Hava Qüvvələrinə məxsus dörd ədəd pilotsuz uçuş aparatı məhv edilmişdir.[5]

Bəzi məlumatlara görə 2008-ci ildə Rusiya ilə Gürcüstan arasında baş vermiş qısamüddətli hərbi toqquşma zamanı Gürcüstan Silahlı Qüvvələrinə məxsus "Buk" zenit-raket kompleksləri vasitəsilə Rusiya Hərbi Hava Qüvvələrinə aid üç ədəd Su-25 qırıcısı və bir ədəd Tu-22M strateji bombardmançı təyyarəsi məhv edilmişdir.[6] ABŞ rəsmiləri də bu məlumatı təsdiqləmişdir. Bəzi analitiklərə görə qısamüddətli döyüşlər zamanı özünə nisbətən xeyli zəif olan gürcü qoşunlarına qarşı dörd təyyarəni itirmək Rusiya üçün böyük ziyan sayılmalıdır.[7] Münaqişə ərzində Rusiyanın sahib olduğu radioelektron mübarizə sistemləri gürcülərin sahib olduğu hava hücumundan müdafiə sistemlərinin qarşısını almaqda aciz qaldı ki, bu da Rusiya tərəfinin hava döyüşlərində ciddi itkilərlə üzləşməsinə səbəb oldu.[8] Gürcüstan tərəfindən müharibədə istifadə olunan "Buk" kompleksləri Ukraynadan satın alınmışdı.[9]

17 iyul 2014-cü ildə Ukraynanın şərqində Malayziya Hava Yolları reys 17 üzrə uçuş həyata keçirən "Boeing 777-200ER" təyyarəsi rusyönümlü separatçılar tərəfindən idarə olunan "Buk" zenit-raket kompleksi ilə vurularaq məhv edilib. Nəticədə, 298 nəfər mülki şəxs həlak olub.[10][11]

14 aprel 2018-ci ildə ABŞ, Böyük Britaniya və Fransa hərbi qüvvələri Suriya ərazisində yerləşən 8 hədəfə 105 "hava-səth" tipli bomba və qanadlı raketlərlə hava hücumu təşkil etmişdir. Rusiya mənbələrinin verdiyi məlumata görə "Buk-M2E" zenit-raket kompleksindən buraxılan 29 raketlə 24 hədəf uğurla məhv edilmişdir.[12] Buna baxmayaraq, ABŞ Müdafiə Nazirliyi hücumda iştirak edən müttəfiqlərə məxsus heç bir raketin vurulmadığını açıqlamışdır.[13]

İstifadəçilər

Buk zenit-raket kompleksinin hal-hazırki istifadəçiləri mavi, keçmiş istifadəçiləri isə qırmızı rəngdə göstərilmişdir
9K37 Buk Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin xidmətində
  • Azərbaycan Azərbaycan: 2012-ci ilə olan məlumata görə 3 divizion "Buk-M1" zenit-raket kompleksi.[14] Sonradan, bəzi komplekslər Belarus tərəfindən "Buk-MB" səviyyəsində modernizasiya olunub.[15]
  • Belarus Belarus: 12 batareya[16]
  • Rusiya Rusiya: 2016-cı ilə olan məlumata görə 440-dan çox "Buk" və "Buk-M2" kompleksi (350-si Rusiya Quru Qoşunları, 80-i Rusiya Aerokosmik Qüvvələrinin silahlanmasındadır). 2020-ci ilə qədər silahlanmada olan "Buk"ların 70%-i modernizasiya olunmuş "Buk-M2" səviyyəsinə çatdırılacaq.[17][18] 2016-cı ildə ilk "Buk-M3" silahlanmaya qəbul edilib.[19] 2017-ci ilin dekabr ayına olan məlumata görə üç zenit-raket briqadası tam olaraq "Buk-M3"lə komplektləşdirilib.[20]
  • Venesuela Venesuela: 20 kompleks sifariş olunub[21]
  • Kipr Kipr[22]
  • Gürcüstan Gürcüstan: 1-2 divizion "Buk-M1"[23]
  • Misir Misir: "Buk-M1" və "Buk-M2" variantları[24]
  • Suriya Suriya: 8 kompleks "Buk-M2E" kompleksi 2011-ci ildə Rusiyadan idxal olunub. Ümumilikdə, 20-yə yaxın "Buk-M1" və "Buk-M2" silahlı qüvvələrin silahlanmasında mövcuddur.[25]
  • Ukrayna Ukrayna: 2016-cı ilə olan məlumata görə 72 kompleks "Buk-M1".[26] Ehtiyatda saxlanılan sistemlərin "Buk-M1-2" səviyyəsində modernizasiya olunması planlaşdırılır.[27]

Həmçinin bax

İstinadlar

  1. ↑ "Russian mobile surface-to-air missile systems". RIA Novosti. 8 fevral 2007. İstifadə tarixi: 22 may 2018.
  2. ↑ "What the Russian papers say". RIA Novosti. 28 avqust 2007. İstifadə tarixi: 22 may 2018.
  3. ↑ "Russian Troops to Start Getting Advanced Air Defense Systems in 2016". RIA Novosti. 28 dekabr 2013. İstifadə tarixi: 22 may 2018.
  4. ↑ "Russian Navy to receive first Shtil SAM systems in 2014". IHS Jane's Missiles & Rockets. 6 noyabr 2013. İstifadə tarixi: 22 may 2018.
  5. ↑ "SA-11 'Gadfly' Used to Down Georgian Drones". Abkhaz FM, Civil Georgia (Georgian). The Georgian Times. 6 may 2008. 23 may 2018 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
  6. ↑ "Air Defense: Russia Takes A Beating Over Georgia". StrategyWorld.com. 14 avqust 2008. İstifadə tarixi: 23 may 2018.
  7. ↑ Georgia war shows Russian army strong but flawed
  8. ↑ Russian Army's weaknesses exposed during war in Georgi
  9. ↑ "Yushchenko may have to answer for illegal arms sales to Georgia" (Russian (English Translation)). Voice of Russia. 26 oktyabr 2010. İstifadə tarixi: 23 may 2018.
  10. ↑ Gregory Katz and Matthew Knight. "Buk Missile Suspected in Malaysia Plane Disaster". ABC News. Associated Press. 17 iyul 2014. 18 iyul 2014 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 may 2018.
  11. ↑ "MH17 Ukraine disaster: Dutch Safety Board blames missile". 13 oktyabr 2015. İstifadə tarixi: 23 may 2018 – www.bbc.co.uk vasitəsilə.
  12. ↑ http://eng.mil.ru/en/news_page/country/more.htm?id=12171611@egNews
  13. ↑ "Department of Defense Press Briefing by Pentagon Chief Spokesperson". U.S. DEPARTMENT OF DEFENSE. İstifadə tarixi: 23 may 2018.
  14. ↑ [1]
  15. ↑ Азербайджанские военные открыли огонь из ЗРК "Бук-МБ"
  16. ↑ "Tikhomirov Instrument Research Institute 9K37 Buk (SA-11 «Gadfly») low to high-altitude surface-to-air missile system". Jane's Information Group. 20 mart 2008. 2012-02-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 may 2018.
  17. ↑ "Buk-M2 goes on combat duty for anti-aircraft defence". Rambler News (rus). 30 noyabr 2011. İstifadə tarixi: 22 may 2018.
  18. ↑ "Russian Land Forces will dismiss the old defense technology modernization programs". Lenta.ru (rus). 28 fevral 2011. İstifadə tarixi: 22 may 2018.
  19. ↑ "ЦАМТО / Новости / Валерий Герасимов: за пятилетний период принято на вооружение более 300 новых образцов ВиВТ". armstrade.org. İstifadə tarixi: 22 may 2018.
  20. ↑ bmpd. "53-я зенитная ракетная бригада в Курске перевооружается на зенитные ракетные комплексы "Бук-М3"". 4 dekabr 2017. İstifadə tarixi: 22 may 2018.
  21. ↑ SIPRI Arms Transfers Database
  22. ↑ "Israeli Fighter Jets Challenge Cypriot Air Defense in Mock Battle Exercise".
  23. ↑ "Armament of the Georgian Army". Geo-army.ge. 9 mart 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 may 2018.
  24. ↑ "Egyptian President Reinforces Friendship with Russia – Kommersant Moscow". Kommersant.com. 24 fevral 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 may 2018.
  25. ↑ "Чем будет воевать Сирия в случае агрессии стран западной коалиции?". Центр анализа мировой торговли оружием. 2013-08-29. İstifadə tarixi: 22 may 2018.
  26. ↑ "The "BUK" Ground Force Air Defense System". State Company "Ukroboronservice". Ukraine. İstifadə tarixi: 22 may 2018.
  27. ↑ http://uprom.info/en/news/vpk/ukrayina-modernizuye-zenitni-ustanovki-zrk-buk-m1/

Xarici keçidlər

Vikianbarda Buk ilə əlaqəli mediafayllar var.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Buk_(zenit-raket_kompleksi)&oldid=4494284"