Anna Axmatova

Anna Axmatova
rus. Анна Андреевна Ахматова
Doğum adı	Анна Андреевна Горенко
Doğum tarixi	11 (23) iyun 1889[…]
Doğum yeri	Odessa, Xerson quberniyası, Rusiya imperiyası[…]
Vəfat tarixi	5 mart 1966(1966-03-05)[…] (76 yaşında)
Vəfat yeri	Domodedovo, RSFSR, SSRİ[…]
Vəfat səbəbi	infarkt[d]
Uşağı	Lev Qumilyov
Fəaliyyəti	yazıçı, tərcüməçi, ədəbiyyat tənqidçisi, şairə, müəllif, ədəbiyyatşünas
Fəaliyyət illəri	1911–1966
Əsərlərinin dili	rus dili
İstiqamət	Akmeizm
Janr	poeziya
Mükafatları	"Etna-Taormina"
Anna Axmatova Vikimənbədə
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Anna Andreyevna Axmatova (ilk soyadı Qorenko olub); (23 iyun 1889, Odessa, Rusiya İmperiyası - 5 mart 1966, Domodedovo, SSRİ) — SSRİ şairəsi, yazıçı, ədəbiyyatşünas, ədəbi tənqidçi, tərcüməçi, XX əsrin ən məşhur SSRİ şairələrindən biri.

Həyatı

Anna Axmatova 1889-cu ilin 23 iyununda Odessada, zadəgan ailəsində dünyaya göz açıb. Atası mühəndis-mexanik olub. Anna özünü ana tərəfdən Qızıl Orda xanı Əhməd xanın nəslindən hesab edirdi və məhz buna görə sonradan Axmatova təxəllüsünü götürmüşdü. Amma bunun əfsanə olduğu deyilir.

"Rekviyem" adlı avtobioqrafik poeması (1935-1940-cı illərdə yazılıb, 1987-ci ildə çap olunub) 1930-cu illər repressiyalarına həsr olunmuş ilk bədii əsərlərdən hesab olunur.

"Qəhrəmansız poema" əsərində isə Axmatova rusiya ədəbiyyatının "Gümüş dövrü"nün epoxasını yaratmağa çalışıb.

Anna Axmatova istedadlı şair Nikolay Qumilyovla evlənmiş və bu evlilikdən gələcək tarixçi Lev Qumilyov doğulmuşdur. Bu evlilik xoşbəxt olmamışdır, həm Nikolay, həm Lev repressiyaya uğramış, Nikolay məhv edilmiş, Lev həbsxanalarda xeyli vaxt keçirmişdir.

1922-ci ildən etibarən Anna Axmatovaya qarşı ciddi senzura tətbiq olunmağa başlandı. 1922-1966-ci illərdə onun bütün kitabları düzəlişlərlə çap olundu.

Həyat və fəaliyyəti

Anna Axmatova 1900—1905-ci illərdə Sarskoye Selo Marinski Gimnaziyasında təhsil alıb. 1906—1907-ci illərdə Kiyev Fundukleyevski Gimnaziyasında təhsilini davam etdirib. Müəllimləri arasında gələcəkdə tanınmış filosof olacaq Qustav Şpet də vardı. 1907-ci ildə N.Qumilyov redaktor olduğu "Sirius" jurnalında Axmatovanın "Əllərində onun parlaq üzüklər..." ("Na ruke eqo mnoqo blestyaşih kolets...") adlı şerini Anna Q. imzası ilə ilk dəfə olaraq çap edib. 1908—1910-cu illərdə ali təhsilini Kiyev Universitetində, sonradan N.P. Rayevin Sankt-Peterburqda təsis etdiyi Qızlar üçün Ali Tarix-Ədəbiyyat Universitetində davam etdirib. 1910-cu ildə Nikolay Stepanoviç Qumilyov ilə ailə qurub. 1910-1912-ci illərdə N. Qumilyov ilə Paris və İtaliyaya səyahət edib, Amedeo Modilyani ilə tanış olub. 1911-ci ildə "Аnna Axmatova" təxəllüsü ilə əsərlərinin ilk dəfə çap etməyə başlayıb. 1912-ci ilin oktyabr ayında oğlu Lev Nikolayeviç Qumilyov dünyaya gəlib. Həmin ilin mart ayında "Axşam" ("Veçer") adlı ilk şerlər kitabı 300 nüsxə ilə çap olunub. 1914-cü ildə "Təsbeh" ("Çetki") adlı kitab 1000 nüsxə, 1917-ci ildə üçüncü "Ağ qanadlı qatar" ("Belaya staya") kitabı 2000 nüsxə ilə işıq üzü görüb. 1918-ci ilin avqust ayında N. Qumilyovdan boşanıb və alim-assiroloq, şair Vladimir Şileyko ilə ailə qurub. 1921-ci ilin aprel ayında "Petropolis" nəşriyyatında "Bağayarpağı"' ("Podorojnik") şerlər məcmuəsi 1000 nüsxə ilə çap olunub. Həmin il V.K. Şileykodan ayrılıb. Bu nigah pozulduqdan sonra ilk dəfə rəsmi olaraq Axmatova soyadını götürüb. 1921-ci il 4 avqustda gecə N.Qumilyov həbs olunub və üç həftədən sonra güllələnib. Oktyabr ayında "Petropolis" nəşriyyatında Axmatovanın "Anno Domini MCMXXI" adlı kitabı nəşr olunub. 1922-ci ildə sənətşünaş Nikolay Puninlə nigah bağlayıb. 22 oktyabr 1935-ci ildə N.N. Punin və Lev Qumilyov həbs olunublar və bir həftədən sonra buraxılıblar. 1938-ci ildə oğlu Lev Qumilyov beş il müddətinə azadlıqdan məhrum edilib.

1923–1934-cü illərdə Anna Axmatovanın şerləri çap olunmayıb. Lidiya Çukovskayanın "Anna Axmatova haqqında qeydlər" ("Zapiski ob Anne Axmatovoy") kitabında yazdıqlarına görə, bu müddət ərzində yazılmış şerlərin çoxu daimi köçmələr zamanı yollarda itirilib. Bu barədə Axmatova özü 1965-ci ildə işıq üzü görən "Qısaca özüm haqqında" kitabında yazır: "20-ci illərin ortalarından mənim yeni şerlərim çap olunmurdu, köhnələri isə təkrarən çap edirdilər".

Şairə 1935-1940-cı illərdə o illərin repressiyalarını və özünün ağır həyatını əks etdirən məşhur "Rekviyem" əsərini yazır. 1938-ci ildə N.N. Punindən ayrılır. 1940-cı ildə "Altı kitabdan" ("İz shesti kniq") adlı altıncı şerlər toplusu işıq üzü görür. 1941-ci ildə Sankt-Peterburqa, sonralar isə həkimlərin tövsiyəsi ilə Moskvaya, Çistopola, oradan Kazan şəhərinə və nəhayət, Daşkəndə evakuasiya olunur. Daşkənddə onun yeni şerlər kitabı çap işıq üzü görür. 1943-cü ildə Lev Qumilyovun Norilsklagerdə həbs müddəti sona yetir və onu Zapolaryeya sürgün edirlər. 1944-cu ilin sonunda o, İkinci dünya müharibəsinə gedir, Berlinə kimi döyüşlərdə iştirak edir. Müharibə bitdikdə Leninqrada dönür və elmi dissertasiyasını müdafiə edir. 1945-ci il 15 mayda Axmatova evakuasiyadan Moskvaya dönür. 1946-cı ildə SSRİ KP MK-nin TB "Ulduz" ("Zvezda") və "Leninqrad" jurnalları haqqında 14 avqust 1946-cı il tarixli qərarına əsasən, Anna Axmatova və Mixail Zoşenkonun yaradıcı fəaliyyətləri kəskin tənqidə məruz qalır. Hər ikisi SSRİ Yaziçilar İttifaqından kənarlaşdırılır. 1949-cu il 26 avqustda N.N. Punin həbs edilir. 6 noyabr tarixində isə Lev Qumilyov yenidən həbs olunaraq 10 il müddətinə düşərgələrdə cəzaçəkməyə məhkum olunur. Oğlunun cəza çəkdiyi müddətdə Axmatova onu azadlığa buraxdırmaq səylərini durmadan davam etdirir. 1951-ci il 19 yanvar tarixində Aleksandr Fadeyevin təklifi ilə Axmatova SSRİ Yaziçilar İttifaqına yenidən qəbul edilir. 1956-cı ildə Lev Qumilyov həbsdən reabilitasiya olunur. 1958-ci ildə şairənin "Şerlər" ("Stixotvoreniya") adlı kitabı çap olunur. 1965-ci ildə o Oksford Universitetinın Fəxri doktor diplomuna layiq görülür. Həmin il "Zamanın uçuşu" ("Beq vremeni")adlı kitabı nəşr edilir.

Anna Axmatova 1966-cı il 5 martda Domodedovo şəhərində vəfat etmişdir. 7 mart saat təxminən 22:00-da Ümumittifaq radiosu onun vəfatını elan etmişdir.

Anna Axmatova Sankt-Peterburq şəhərinin yaxınlığında Komarovo qəsəbə qəbristanlığında dəfn edilmişdir.

Axmatovanın məzarında üzərində barelyef olan daş divar oğlu Lev Qumilyov tərəfindən tikilmişdir. Bu divar Anna Axnatovanın "Kresti" istintaq təcridxanası qarşısında günlərlə oğlu üçün yemək çatdırmaq niyyəti ilə dayandığı divarın simvoludur.

Anna Axmatovanın şeirləri dünyanın bir çox dillərinə tərcümə olunub.