Pəhləvilər: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
qacar
k →‎Soyuq müharibə: Şablonun Azərbaycan dilinə tərcümə edilməsi, qrammatik və texniki düzəlişlər
Sətir 9: Sətir 9:
İranın infrastrukturunun qurulmasına dair böyük planlar həyata keçirildi, yeni orta sinif çiçəkləndi və 20 ildən az müddətdə İran Yaxın Şərqin ən böyük iqtisadi və hərbi gücünə çevrildi.
İranın infrastrukturunun qurulmasına dair böyük planlar həyata keçirildi, yeni orta sinif çiçəkləndi və 20 ildən az müddətdə İran Yaxın Şərqin ən böyük iqtisadi və hərbi gücünə çevrildi.


{{commonscat|Pahlavi}}
{{Vikianbar kateqoriyası|Pahlavi}}


[[Kateqoriya:Müsəlman sülalələr]]
[[Kateqoriya:Müsəlman sülalələr]]

18:53, 13 may 2019 versiyası

Pəhləvi sülaləsi — 1925-ci ildən 1979-cu ilə qədər İranda hakim sülalə. 2500 il davam edən fars monarxiyasının devrilməsi və İran inqilabı nəticəsində ləğv olunmuşdur. Xanədan 1925-ci ildə Reza Şah Pəhləvi tərəfindən qurulmuşdur. 1925-ci ilədək hökmdar İranın Anglo-Sovet işğalından sonra Müttəfiqlərdən imtina etməyə məcbur edilmiş fars kazak briqadasının keçmiş briqada generalı idi. O, oğlu Məhəmməd Rza Şah Pəhləvi, İranın son şahı idi. Qacar sülaləsinin son hökmdarı Əhməd Şah Qacar ​​hakimiyyətə gəldi, İran hökümətinə britaniya və sovet hücumlarını dayandırmaq iqtidarında olmadığını, hərbi zərbə ilə çox zəiflədiyi və parlamentdən hakimiyyətdən çıxarıldığı dövrdə Pəhləvilər hakimiyyətə gəldi. Fransa. 12 dekabr 1925-ci ildə təsis yığıncağı olaraq çağırılan Məclis olaraq bilinən Milli Məclis gənc Əhməd Şah Qacarı tərk etdi və Fars imperatorluğunun yeni hökmdarı Rza Şahı elan etdi. 1935-ci ildə Reza Şah xarici nümayəndələrdən endonim İrandan rəsmi yazışmalarda istifadə etməsini və İranın İmperatorluğunun rəsmi adı (Fars: کشور شاهنشاهی ایران Keshvar-e Şaanşahi-ye İran) qəbul olunmasını istədi. 1953-cü ildə Birləşmiş Krallıq və ABŞ tərəfindən dəstəklənən dövlət çevrilişindən sonra Məhəmməd Rza Şah Pəhləvi hakimiyyəti daha otokratik olub və Sovet İttifaqı dövründə Qərb bloku ilə bərabər olmuşdur. 1978-ci ildən etibarən artan ictimai narazılıq və xalq üsyanı ilə qarşı-qarşıya gələn Pəhləvi 1979-cu ilin yanvarında ailəsi ilə sürgün olundu və bir çox hadisələrə səbəb oldu və 11 fevral 1979-cu ildə dövlətin ləğvi ilə nəticələndi və rəsmi olaraq 2,500 yaşlı Fars monarxiya. [2] 27 iyul 1980-ci ildə Məhəmməd Rza Şah Pəhləvi ölümündə, oğlu Reza Pəhləvi Pəhləvi kral ailəsinin rəhbəri oldu.

Məhəmməd Rza Pəhləvinin tac qoyma mərasimi, 1967 il

İkinci Dünya müharibəsi

Əsas məqalə: İranın işğalı (1941) 13 sentyabr 1943-cü ildə Müttəfiqlər İranlılara bütün xarici əsgərlərin 2 mart 1946-cı ilədək tərk edəcəyini əmin etdi. [4] O vaxtdan etibarən nüfuzlu və parlament təmsilçiliyinə malik olan kommunist partiyası olan İranın Tudeh Partiyası, xüsusən də Şimalda getdikcə cəngavər olmuşdur. Bu, İranın silahlı qüvvələrinin Şimal əyalətində səylərini bərpa etməyə cəhdləri də daxil olmaqla hökumət tərəfinin hərəkətlərini təbliğ etdi. Tehrandakı Tudeh qərargahı işğal olundu və İsfahan şöbəsi əzildi, ölkənin şimal hissəsində olan sovet qoşunları İran qüvvələrinin girilməsinə mane oldu. Beləliklə, 1945-ci ilin noyabrına kimi Azərbaycan Tudeh tərəfinin kömək etdiyi muxtar dövlət olmuşdur. Sovet İttifaqının bu kukla hökuməti yalnız 1946-cı ilin noyabrına qədər davam etdi.

Soyuq müharibə

Məhəmməd Rza Pəhləvi 1941-ci il sentyabrın 16-da taxtında atasını əvəz etdi. O, atasının islahat siyasətini davam etdirmək istədi, ancaq hakimiyyətin nəzarətində olan bir müsabiqə tezliklə özü ilə yaşlı bir peşəkar siyasətçi, millətçi Məhəmməd Mosaddegh arasında toqquşub. 1951-ci ildə Məclis (İran Parlamenti) Məhəmməd Mossadegh'i 79-12 saylı səsvermə yolu ilə yeni baş nazir təyin etdi və Britaniyadakı neft sənayesini milliləşdirdi (bax: Abadan Krizi). Mossadegh Qərbin iqtisadi böhranı ilə tərk etdiyi neft embarqosundan qorxaraq Şahın əleyhinə çıxdı. Şah İrandan qaçıb amma Birləşmiş Krallıq və Birləşmiş Ştatların Mossadeghə qarşı 1953-cü ilin avqustunda (bax Əməliyyat Ajax-a baxın) zərbə vurduqda qayıtdı. Mossadegh, daha sonra Şah ordusunun qüvvələri tərəfindən tutuldu. İranın infrastrukturunun qurulmasına dair böyük planlar həyata keçirildi, yeni orta sinif çiçəkləndi və 20 ildən az müddətdə İran Yaxın Şərqin ən böyük iqtisadi və hərbi gücünə çevrildi.