Zəngiçay: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 1: Sətir 1:
{{Çaylar
{{Çaylar
|Adı = Zəngi çayı
|Adı = Zəngi çayı
|Əsl adı = Zəngi çayı
|Yerli adı = {{dil-az| Zəngi çayı}}, {{dil-hy| Հրազդան}}
|Şəkil = RazdanRiver.jpg
|Şəkil = Zəngi
|Şəklin ölçüsü = 250 px
|Şəklin ölçüsü = <!-- şəklin ölçüsü, 250px müəyyənləşdirilib-->
|Şəklin adı = Zəngi
|Şəklin adı = <!-- şəklin adı-->
|Keçdiyi ərazilər = [[Ermənistan]]
|Ölkə = Ermənistan
|Mənbəyi = [[Göyçə gölü]]
|Ölkə 1 = Azərbaycan
|Mənsəbi = [[Araz çayı]]
|Region = [[Ermənistan]], [[Naxçıvan Muxtar Respublikası|Naxçıvan MR]]
|Xəritə =
|Mənbəyi = Göyçə gölü
|Xəritənin ölçüsü =
|Mənsəbi = [[Araz]] çayı
|Xəritənin adı =
|Xəritə = <!-- xəritə-->
|Hövzəsi =
|Xəritənin ölçüsü = <!-- xəritənin ölçüsü, 250px müəyyənləşdirilib-->
|Qollarının hövzəsi =
|Xəritənin adı = <!-- xəritənin adı-->
|Uzunluğu = 141
|Hövzəsi = [[Araz]]→[[Kür]]→[[Xəzər dənizi|Xəzər]]
|Hövzəsinin sahəsi = 2560
|Qolları =
|Çayın meylliyi = 17,9
|Uzunluğu = 141<ref name="Azərbaycanın çayları, gölləri su anbarları" />
|Hövzəsinin sahəsi = 2 560<ref name="Azərbaycanın çayları, gölləri və su anbarları" /><ref name="Арпа" />
|Mənbəyinin yüksəkliyi =
|Mənsəbinin yüksəkliyi =
|Çayın meylliyi =
|Mənbəyinin yüksəkliyi = 1 926<ref name="Azərbaycanın çayları, gölləri və su anbarları" />
|Su sərfi =
|Mənsəbinin yüksəkliyi = 826 <ref name="Azərbaycanın çayları, gölləri və su anbarları" />
}}
|Su sərfi = <!-- 1 saniyədəki su sərfi, m³/san-->
|Yer xəritəsi qeydləri={{Yer xəritəsi+|Azərbaycan fiziki|width=300|float=center|caption=Arpa çayı [[Azərbaycan]]ın fiziki xəritəsində:<br />
[[Şəkil:Blue 0080ff pog.svg|7px|]] {{coord|40.00060|0|N|45.55112|0|E|name=Arpanın mənbəyi}}<br />
[[Şəkil:Blue pog.svg|7px|]] {{coord|39.47052|0|N|44.94833|0|E|name=Arpanınn mənsəbi}}|places=
{{Yer xəritəsi~|Azərbaycan fiziki|lat_deg=40.00060|lat_min=0|lon_deg=45.55112|lon_min=0|mark=Blue 0080ff pog.svg|marksize=7|label_size=80|label=mənbəyi}}
{{Yer xəritəsi~|Azərbaycan fiziki|lat_deg=39.47052|lat_min=0|lon_deg=44.94833|lon_min=0|mark =Blue pog.svg|marksize=7||label_size=80|label=mənsəbi}}
}}}}


'''Zəngi çayı''' ([[Erməni dili|erm]]: Հրազդան (Hrazdan) və ya Զանգու (Zanqu)) —Zəngibasar toponimi tarixi şəxsiyyət Zəngi ibn Mədudun hidronimləşmiş adı ilə bağlıdır. Tarixi mənbələrə görə, “Təxti-Süleyman”dan əvvəl Zəngi çayına Çıldırçay demişlər. Qızıl Arslanın dövründə “İrəvan Çuxuruna” vassal təyin edilən Zəngi adını bu çaya verib özünü əbədiləşdirməyə nail olmuşdur. Bəzi tədqiqatçıların gəldikləri qənaətə görə, Zəngi çayı başlanğıcını dəniz səviyyəsindən hündürlükdə yerləşən və qədim adı türk mənşəli “Çıldır” olan Göyçə gölündən götürüb aşağı axdıqca zəng səsi çıxarır.  Elə bu çılğınlığına görə də ona “zəng” adı verilmişdir. Xatırlatmaq yerinə düşər ki, bu çay Ağrı dağı düzənliyindəki yatağından çıxaraq aşıb-daşır, ətraf düzənliyi su basır. Zəngibasar adının isə bununla bağlı olduğunu güman etmək olar.  Xatırlatmaq yerinə düşər ki, bu çay Ağrı dağı düzənliyindəki yatağından çıxaraq aşıb-daşır, ətraf düzənliyi su basır. Zəngibasar adının isə bununla bağlı olduğunu güman etmək olar. Zəngi çayının balıq sərvəti çox olmuşdur. Çaydakı ala balıq isə bu sərvətin tacı sayılırdı. Ceyms Moriyer yazırdı ki, bu balıq Xəzər dənizindən gətirilən qızıl balığa bərabər tutulur. Göründüyü kimi, çayın sərvəti elə bu torpağın sərvəti qədər zəngindir. Zəngi çayından xüsusi kanallar vasitəsilə Zəngibasar bölgəsinin Zəhmət, Qaraqışlaq, Dəmirçilər, Rəhimabad, Mehmandar, Çobankərə, Ağca Qışlaq, Hacıelyas, Aşağı və Yuxarı Nəcili, Zəngilər, Şollu, Dəmirçi və Sarvanlar kəndlərinin əkin sahələri su ilə təmin olunurdu. Çobankərədən keçən kanal Xatın arxı ilə Eçmiədzin ərazisində birləşirdi. Xatın arxını isə 1670-1680-ci illərdə İrəvan hakimi Səfiqulu xanın arvadı Xatın xanım çəkdirmişdir. Məhz bu səbəbdən əhali həmin kəndləri Yuxarı və Aşağı Xatın arxı, suvarma kanalını isə Xatın arxı adlandırmışdır. [[İrəvan quberniyası]]nda, indiki Ermənistanda çay adıdır. Bu çay başlanğıcını Göyçə gölündən götürür. Axta (Razdan), Sevan rayonlarından, [[İrəvan]] şəhərindən, [[Zəngibasar]] (Masis) rayonunun ərazisindən axıb Araz çayına tökülür.<ref>[https://web.archive.org/save/http://www.ebooks.az/download/pe14UjKT.pdf PDF versiyası]. // Qərbi Azərbaycanın türk mənşəli toponimləri. Müəllifi: [[İbrahim Bayramov|İ. M. Bayramov]]; Redaktorları: B. Ə. Budaqov, H. İ. Mirzəyev, S. A. Məmmədov. Bakı: "Elm" nəşriyyatı, 696 səh. ISBN 5-8066-1452-2</ref>
'''Zəngi çayı''' ([[Erməni dili|erm]]: Հրազդան (Hrazdan) və ya Զանգու (Zanqu)) —Zəngibasar toponimi tarixi şəxsiyyət Zəngi ibn Mədudun hidronimləşmiş adı ilə bağlıdır. Tarixi mənbələrə görə, “Təxti-Süleyman”dan əvvəl Zəngi çayına Çıldırçay demişlər. Qızıl Arslanın dövründə “İrəvan Çuxuruna” vassal təyin edilən Zəngi adını bu çaya verib özünü əbədiləşdirməyə nail olmuşdur. Bəzi tədqiqatçıların gəldikləri qənaətə görə, Zəngi çayı başlanğıcını dəniz səviyyəsindən hündürlükdə yerləşən və qədim adı türk mənşəli “Çıldır” olan Göyçə gölündən götürüb aşağı axdıqca zəng səsi çıxarır.  Elə bu çılğınlığına görə də ona “zəng” adı verilmişdir. Xatırlatmaq yerinə düşər ki, bu çay Ağrı dağı düzənliyindəki yatağından çıxaraq aşıb-daşır, ətraf düzənliyi su basır. Zəngibasar adının isə bununla bağlı olduğunu güman etmək olar.  Xatırlatmaq yerinə düşər ki, bu çay Ağrı dağı düzənliyindəki yatağından çıxaraq aşıb-daşır, ətraf düzənliyi su basır. Zəngibasar adının isə bununla bağlı olduğunu güman etmək olar. Zəngi çayının balıq sərvəti çox olmuşdur. Çaydakı ala balıq isə bu sərvətin tacı sayılırdı. Ceyms Moriyer yazırdı ki, bu balıq Xəzər dənizindən gətirilən qızıl balığa bərabər tutulur. Göründüyü kimi, çayın sərvəti elə bu torpağın sərvəti qədər zəngindir. Zəngi çayından xüsusi kanallar vasitəsilə Zəngibasar bölgəsinin Zəhmət, Qaraqışlaq, Dəmirçilər, Rəhimabad, Mehmandar, Çobankərə, Ağca Qışlaq, Hacıelyas, Aşağı və Yuxarı Nəcili, Zəngilər, Şollu, Dəmirçi və Sarvanlar kəndlərinin əkin sahələri su ilə təmin olunurdu. Çobankərədən keçən kanal Xatın arxı ilə Eçmiədzin ərazisində birləşirdi. Xatın arxını isə 1670-1680-ci illərdə İrəvan hakimi Səfiqulu xanın arvadı Xatın xanım çəkdirmişdir. Məhz bu səbəbdən əhali həmin kəndləri Yuxarı və Aşağı Xatın arxı, suvarma kanalını isə Xatın arxı adlandırmışdır. [[İrəvan quberniyası]]nda, indiki Ermənistanda çay adıdır. Bu çay başlanğıcını Göyçə gölündən götürür. Axta (Razdan), Sevan rayonlarından, [[İrəvan]] şəhərindən, [[Zəngibasar]] (Masis) rayonunun ərazisindən axıb Araz çayına tökülür.<ref>[https://web.archive.org/save/http://www.ebooks.az/download/pe14UjKT.pdf PDF versiyası]. // Qərbi Azərbaycanın türk mənşəli toponimləri. Müəllifi: [[İbrahim Bayramov|İ. M. Bayramov]]; Redaktorları: B. Ə. Budaqov, H. İ. Mirzəyev, S. A. Məmmədov. Bakı: "Elm" nəşriyyatı, 696 səh. ISBN 5-8066-1452-2</ref>

18:49, 2 iyun 2019 versiyası

Şablon:Çaylar

Zəngi çayı (erm: Հրազդան (Hrazdan) və ya Զանգու (Zanqu)) —Zəngibasar toponimi tarixi şəxsiyyət Zəngi ibn Mədudun hidronimləşmiş adı ilə bağlıdır. Tarixi mənbələrə görə, “Təxti-Süleyman”dan əvvəl Zəngi çayına Çıldırçay demişlər. Qızıl Arslanın dövründə “İrəvan Çuxuruna” vassal təyin edilən Zəngi adını bu çaya verib özünü əbədiləşdirməyə nail olmuşdur. Bəzi tədqiqatçıların gəldikləri qənaətə görə, Zəngi çayı başlanğıcını dəniz səviyyəsindən hündürlükdə yerləşən və qədim adı türk mənşəli “Çıldır” olan Göyçə gölündən götürüb aşağı axdıqca zəng səsi çıxarır.  Elə bu çılğınlığına görə də ona “zəng” adı verilmişdir. Xatırlatmaq yerinə düşər ki, bu çay Ağrı dağı düzənliyindəki yatağından çıxaraq aşıb-daşır, ətraf düzənliyi su basır. Zəngibasar adının isə bununla bağlı olduğunu güman etmək olar.  Xatırlatmaq yerinə düşər ki, bu çay Ağrı dağı düzənliyindəki yatağından çıxaraq aşıb-daşır, ətraf düzənliyi su basır. Zəngibasar adının isə bununla bağlı olduğunu güman etmək olar. Zəngi çayının balıq sərvəti çox olmuşdur. Çaydakı ala balıq isə bu sərvətin tacı sayılırdı. Ceyms Moriyer yazırdı ki, bu balıq Xəzər dənizindən gətirilən qızıl balığa bərabər tutulur. Göründüyü kimi, çayın sərvəti elə bu torpağın sərvəti qədər zəngindir. Zəngi çayından xüsusi kanallar vasitəsilə Zəngibasar bölgəsinin Zəhmət, Qaraqışlaq, Dəmirçilər, Rəhimabad, Mehmandar, Çobankərə, Ağca Qışlaq, Hacıelyas, Aşağı və Yuxarı Nəcili, Zəngilər, Şollu, Dəmirçi və Sarvanlar kəndlərinin əkin sahələri su ilə təmin olunurdu. Çobankərədən keçən kanal Xatın arxı ilə Eçmiədzin ərazisində birləşirdi. Xatın arxını isə 1670-1680-ci illərdə İrəvan hakimi Səfiqulu xanın arvadı Xatın xanım çəkdirmişdir. Məhz bu səbəbdən əhali həmin kəndləri Yuxarı və Aşağı Xatın arxı, suvarma kanalını isə Xatın arxı adlandırmışdır. İrəvan quberniyasında, indiki Ermənistanda çay adıdır. Bu çay başlanğıcını Göyçə gölündən götürür. Axta (Razdan), Sevan rayonlarından, İrəvan şəhərindən, Zəngibasar (Masis) rayonunun ərazisindən axıb Araz çayına tökülür.[1]

Tarixi adı haqqında

Çayın adı qıpçaqların zəngi tayfasının adı[2][3] əsasında əmələ gəlmişdir. Etnohidronimdir.

Tarixi Azərbaycan torplaqlarında məskunlaşdan ermənilər çayın adını dəyişdirərək Razdan qoyublar.[4]

Mənbə

  • ASE, VIII cild, Bakı, 1984-cü il, səh. 75 Qızıl Arslanın dövründə “İrəvan Çuxuruna” vassal təyin edilən Zəngi adını bu çaya verib özünü əbədiləşdirməyə nail olmuşdur.

İstinadlar

  1. PDF versiyası. // Qərbi Azərbaycanın türk mənşəli toponimləri. Müəllifi: İ. M. Bayramov; Redaktorları: B. Ə. Budaqov, H. İ. Mirzəyev, S. A. Məmmədov. Bakı: "Elm" nəşriyyatı, 696 səh. ISBN 5-8066-1452-2
  2. Sümər Faruq. Oğuzlar, Bakı, «Yazıçı», 1992. s. 123, 257
  3. 256, s.26
  4. Ermənilər İrəvan qalasını məhv etməsəydilər, indi onun 500 yaşı tamam olacaqdı
Zəngi çayı