Vikipediya:Ensiklopedik əhəmiyyətlilik (şəxslər): Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Sətir 187: Sətir 187:
* Məqalənin müəllifindən və ya redaktorundan mənbəni haradan tapa biləcəyinizi öyrənin.
* Məqalənin müəllifindən və ya redaktorundan mənbəni haradan tapa biləcəyinizi öyrənin.
* Digər istifadəçiləri mənbə çatışmazlığı barədə xəbərdar etmək üçün {{tlx|mənbəsiz}} şablonunu istifadə edin.
* Digər istifadəçiləri mənbə çatışmazlığı barədə xəbərdar etmək üçün {{tlx|mənbəsiz}} şablonunu istifadə edin.
* Əgər məqalə ixtisaslaşmış sahə üzrədirsə, o zaman məqaləyə {{tl|expert-subject}} şablonunu yerləşdirin. Bu şablon internetdə yerləşdirilməyən informasiyalara çıxışı olan mütəxəssislərin diqqətini cəlb etmək üçündür.
* Əgər məqalə ixtisaslaşmış sahə üzrədirsə, o zaman məqaləyə {{tl|mütəxəssis}} şablonunu yerləşdirin. Bu şablon internetdə yerləşdirilməyən informasiyalara çıxışı olan mütəxəssislərin diqqətini cəlb etmək üçündür.


=== Bir hadisəyə görə məşhur olan şəxslər ===
=== Bir hadisəyə görə məşhur olan şəxslər ===

22:51, 25 iyun 2019 versiyası

Qısa keçid-yönləndirmə
  • VP:ŞEƏ

İstənilən universal ensiklopediya kimi Vikipediyada da vacib tarixi və müasir şəxslərin bioqrafiyaları yer alır. Vikipediya kağız ensiklopediya deyil və buna görə də burada bioqrafiyasına yer verilə biləcək şəxslərin siyahısı kifayət qədər genişdir. Amma bu o demək deyil ki, Vikipediyada yer üzündəki bütün insanlar haqqında məlumat yerləşdirmək olar.

Yadda saxlayın ki, Vikipediya ensiklopedik məlumatların toplandığı 2-ci dərəcəli mənbədir. Belə ki, daxil etdiyiniz məlumatın doğruluğunu sübut etmək üçün 1-ci dərəcəli mənbə sayılan etibarlı mənbələrə istinad etmək vacibdir.

Vikipediyada “məşhurluq” — məqalənin ensiklopedik yararlılığını müəyyən edən daxili meyardır. Məqalənin mətni “dəyərli” və ya “diqqətəlayiq” olmalıdır, yəni əhəmiyyətli, maraqlı və ya qeydə alınmaq üçün kifayət qədər qeyri-adi olmalıdır. “Tanınmış” və “populyar” anlamındakı “məşhur” ifadəsi heç də ikinci dərəcəli deyil.

Bioqrafiyalar üçün nəzərdə tutulmuş bu qaydalar Vikipediyanın siyasəti deyil, bu qaydaların tətbiqi şəxs haqqında məqalənin yazılması, birləşdirilməsi, silinməsi və ya genişləndirilməsi barədə qərarları ifadə edən, müzakirələr yolu ilə nail olunan və qəbul olunmuş praktika ilə təsdiqlənən konsensusdan asılıdır.

Bioqrafik məqalələri necə yazmaq barədə məlumat üçün Vikipediya:Yazı stili (şəxslər)Vikipediya:Həyatda olan şəxslərin bioqrafiyası səhifələrinə müraciət edin.

Əsas meyar

Əgər şəxs haqqında etibarlı, bir-birindən və predmetdən asılılığı olmayan[1] ikinci dərəcəli mənbələrdə[2] əhəmiyyətli məlumat mövcuddursa, o məşhur hesab oluna bilər.[3]

  • Əgər mövzu kifayət qədər dərin əhatə edilmirsə, onda məşhurluğu sübut etmək üçün çoxsaylı müstəqil mənbəyə ehtiyac var;[4] ikinci dərəcəli mənbələrdəki əhəmiyyətsiz və bayağı məlumatlar məşhurluğun təsdiqi üçün kifayət deyil.
  • İlkin mənbə – məqalənin məzmununu dəstəkləmək üçün istifadə edilə bilər, lakin şəxsin əhəmiyyətliliyini sübut etmək üçün yaramır.

Əsas meyara uyğun gələn şəxslər aşağıdakı əlavə meyarlar olmadan da əhəmiyyətli hesab edilə bilərlər. Lakin istisna edici meyarlara uyğun gələn şəxslər haqda məqalə yaradılmasına yenə də icazə verilməyə bilər, məsələn, yalnız bir hadisəyə görə məşhur olanlar və ya Vikipediya nə deyil qaydalarında göstərilən şərtlərə uyğun gələn hallarda.

Əlavə meyarlar

Şəxs aşağıdakı şərtlərdən birinə uyğun gəlirsə, o adətən “məşhur” hesab olunur. Lakin, bu şərtlərə uyğun gəlməmək şəxs haqqında məqalə yaradılmamalı olduğunun sübutu deyil, necə ki, bu şərtlərdən birinə və ya bir neçəsinə uyğun gəlmək də şəxs haqqında məqalə yaradılması üçün zəmanət vermir.

Əlavə meyarlara uyğun gəlməyən şəxs bəzən Vikipediya:Yoxlanılabilərliking. qaydalarına görə əhəmiyyətli hesab edilə bilər. İstifadəçilər hər hansı şəxs barədə məqaləyə əlavə istinadlara ehtiyac olduğuna dair şablon yerləşdirmək və ya məqalənin silinməsini müzakirəyə çıxarmaq barədə qərarsız olarkən bu qayda onlara kömək edə bilər.

Alimlər

Bir çox elm xadimləri, tədqiqatçılar, filosoflar və başqa alimlər (rahatlıq üçün ümumilikdə “alimlər” adlandıracağıq) öz ideya və ixtiraları ilə məşhurdurlar, onların həyatı isə ikinci dərəcəli mənbələrin mövzusudur.

  • Elmlər doktorları ensiklopedik şəxs hesab edilirlər. Lakin məqalədə onların elmi fəaliyyətləri barədə məlumat yoxdursa və ya məqaləyə daxil edilən məlumatlar mötəbər mənbələrə söykənmirsə məqalənin silinməsi labüddür.
  • Elm üzrə fəlsəfə doktorları (elmlər namizədləri) yalnız o halda ensiklopedik şəxs hesab edilə bilərlər ki, onların elmi fəaliyyətləri barədə, həmçinin, 10-dan artıq elmi məqaləsi və minimum 2 kitabı haqqında məlumat verilsin. Daxil edilən məlumatlar mötəbər mənbələrə söykənmirsə məqalənin silinməsi labüddür.

İdmançılar

  1. Yüksək professional səviyyədə idman yarışlarında çıxış edən şəxslər.[5]
  2. Yüksək həvəskar səviyyədə idman yarışlarında çıxış edən şəxslər. Adətən, Olimpiya Oyunları və ya Dünya Çempionatlarında iştirak nəzərdə tutulur.

Yaradıcı mütəxəssislər

Alimlər, akademiklər, iqtisadçılar, professorlar, müəlliflər, redaktorlar, jurnalistlər, kinorejissorlar, fotoqraflar, rəssamlar, memarlar və digər yaradıcı mütəxəssislər aşağıdakı hallarda “məşhur” hesab olunurlar:

  1. Şəxs vacib adam hesab olunur və ya öz həmkarları və ya davamçıları tərəfindən geniş şəkildə istinad edilir.
  2. Şəxs yeni konsepsiya, nəzəriyyə, elmi yenilik və ya texniki üsulların yaradıcısı kimi tanınır.
  3. Şəxs müstəqil kitabın, filmin və ya çoxsaylı dövri nəşrlərin mövzusunu təşkil etmiş əhəmiyyətli və ya məşhur bir işin icraçısı və icrasında iştirakçı olmuşdur.
  4. Şəxsin işi əhəmiyyətli abidə, mühüm bir sərginin vacib hissəsi olmuş, tənqidçilərin diqqətini əhəmiyyətli dərəcədə cəlb etmiş, yaxud bir neçə məşhur muzey və ya qalereyanın daimi kolleksiyaları arasında təmsil olunmuş, yaxud işləri bir sıra məşhur kitabxanada yer almışdır.

Cinayətkarlar və cinayət qurbanları

Cinayət qurbanları

Hər bir cinayət qurbanı “məşhur” kimi dəyərləndirilə bilməz. Adətən cinayət qurbanı “məşhurluq” meyarına uyğun gələn hansısa məqalənin və ya cinayət hadisəsindən əvvəl yaradılmış məqalənin predmeti ola bilər. Lakin, əgər məşhurluğu göstərən başqa əlamətlər varsa şəxs haqqında məqalənin yaradılmasının qarşısı alınmamalıdır.

Məşhurluğu göstərən başqa əlamətlər dedikdə nəzərdə tutulur:

  • Cinayət işi beynəlxalq səviyyədə törədilibsə
  • Cinayətkar haqqında 3 və daha artıq beynəlxalq səviyyəli kütləvi informasiya vasitələrində (KİV) məlumat verilibsə
Cinayətkarlar

Hər bir cinayətkar “məşhur” kimi dəyərləndirilə bilməz. Bunun üçün o aşağıdakı şərtlərdən birinə uyğun gəlməlidir:

  1. Cinayətkar yalnız törətdiyi cinayətə görə tanınmamalıdır. Məsələn, Fil Spektor.
  2. Cinayətin hədəfi və ya qurbanı tanınmış insan və ya haqqında Vikipediya məqaləsi olan şəxs olmalıdır. Məsələn, Sərxan Sərxan, Qavrilo Prinsip.
  3. Cinayətin motivi və ya icra forması qeyri-adi olmalı və ya cinayət tarixi fakt kimi diqqətəlayiq olmalıdır.

Diplomatlar

  1. Haqqında etibarlı ikinci dərəcəli mənbələr olan xüsusi əhəmiyyətli hadisələrdə vacib rol oynamış diplomatlar.
  2. Diplomatların xüsusi diplomatik əhəmiyyətə malik olan hadisələrdəki əhəmiyyətli rolu adətən kifayət qədər geniş şəkildə işıqlandırılmamasına baxmayaraq, onların rolunu təsdiq edən etibarlı mənbəyə istinad edilməsinə ehtiyac var.

Sənətçilər

Aktyorlar, gülüş ustaları, musiqiçilər, bəstəkarlar, müğənnilər, tənqidçilər, modellər, televiziya aparıcıları və s.:

  1. Müxtəlif məşhur filmlərdə, teleşoularda, teatr tamaşalarında və ya digər sənət növlərində əsas rolları ifa etmişlər.
  2. Böyük azarkeş qrupu və ya davamçıları var.
  3. İncəsənətdə özünəməxsus, məhsuldar və ya yenilikçi töhfələri var.

Pornoqrafik aktyorlar

  1. Kateqoriya:Pornoqrafik film mükafatları və ya Kateqoriya:Kino mükafatları kateqoriyasına daxil olan məşhur film mükafatına layiq görülmüşdür.
  2. Müxtəlif illərdə məşhur mükafatlara namizəd göstərilmişdir.[6]
  3. “Playboy” jurnalının üz qabığında şəkli yayımlanıb.
  4. Əsas media yayımlarında dəfələrlə haqqında danışılıb.
  5. Pornoqrafiya janrında müxtəlif yeniliklər edib, məsələn, pornoqrafiyada yeni istiqamətin əsasını qoyub, həddən artıq məşhur filmdə oynayıb və ya Şərəf zalı tipli layihələrin iştirakçısıdır.

Siyasətçilər

  1. Beynəlxalq, milli və ya birinci dərəcəli altmilli siyasi qurumların, o cümlədən qanunverici hakimiyyətin nümayəndələri və məhkəmə hakimləri.
  2. Mətbuatda geniş işıqlandırılan əsas yerli siyasətçilər.[7]
  3. Yerli səviyyədə rəsmi şəxs və ya seçilməmiş “namizəd” olmaq məşhurluğa zəmanət vermir, lakin həmin şəxslər digər meyarlara görə məşhur hesab oluna bilərlər.

Yanlış meyar

  • “A” şəxsinin çox məşhur olan “B” şəxsi ilə əlaqəyə malik olması, məsələn, onun həyat yoldaşı olması “A” şəxsi haqqında məqalə yaradılması üçün kifayət deyil. “A” haqqında məlumat “B” məqaləsində ayrıca başlıq altında verilə bilər. Məsələn, ingilis vikipediyasında Bruklin Bekxem və Ceyson Allen Aleksandr haqqında məlumat müvafiq olaraq Devid Bekxem və Britni Spirs haqqındakı məqalələrdə verilib və onların adı axtarış zamanı bu məqalələrə yönəldilir.
  • Axtarış saytlarının çıxardığı statistik göstəriciləri və şəkilləri istifadə etməkdən çəkinin. Çünki, bu saytlar linklərin faydalılığını tam əks etdirə bilmirlər.

Bütün meyarlar üzrə uyğunsuzluq

Əgər məqalə və ya hansısa məqalənin bölməsi bu qaydaların heç bir meyarına uyğun gəlmirsə və əgər onu təkmilləşdirmək üçün heç bir cəhd edilməyibsə və yaxud kifayət səviyyədə olmayıbsa onda məqaləni və ya bölməni silməyin 3 metodu var:[8]

  • Əgər Dərhal silmə meyarlarına uyğun gəlirsə, "Şablon:Sürətli silinsin" şablonunu istifadə edin;
  • Dərhal silmə meyarlarına uyğun gəlməyən, lakin silinməyə mübahisəsiz namizəd olan məqalələr üçün {{ts}} şablonunu tətbiq edin. Bu şablon Silmə təklifi qaydalarına uyğun olaraq, əgər heç kim etiraz etməzsə məqalənin və ya bölmənin 7 gün sonra silinməsini nəzərdə tutur;
  • Silinməsinə tərəddüd etdiyiniz və ya başqalarının etiraz edə biləcəyini düşündüyünüz hallarda {{ms}} şablonunu tətbiq edin. Bu Silinməyə namizəd səhifələr qaydasına uyğun olaraq 7 gün ərzində silinmə səbəblərinin müzakirəsini nəzərdə tutur.

Xüsusi hallar

Əsas meyara uyğunsuz olub, ikinci dərəcəli meyara uyğun gəlmə

Əgər məqalə ilə bağlı həm qaneedici izah, həm də müvafiq mənbə tapılmırsa, lakin şəxs əlavə meyarlardan birinə və ya bir neçəsinə uyğun gəlirsə:

  • Məqaləni mövzu ilə bağlı daha əhatəli məqaləyə birləşdirin.
  • Məqaləyə {{Təkrarlanan məqalə}} şablonunu yerləşdirin və mövcud məqaləni birləşdirmək istədiyiniz məqalənin adını yazın.
  • Əgər hazırda birləşdirilməsi mümkün olan məqalə mövcud deyilsə, onda məqaləni özünüz yaradın və ya Vikipediya:Məqalə istə səhifəsində digər istifadəçilərin diqqətini çəkmək üçün istədiyiniz məqalənin adını qeyd edin.

Mövzunun əhəmiyyətliliyini izah etmədə çətinlik

Əgər məqalə aid olduğu mövzunu tam izah etmirsə[9], onda onu inkişaf etdirmək üçün:

  • Özünüz yenidən yazın;
  • Məqalənin müəllifi ilə məsləhətləşin.

Mənbə çatışmazlığı

Əgər məqalədə kifayət qədər mənbə yoxdursa:

  • Mənbəni özünüz tapın.
  • Məqalənin müəllifindən və ya redaktorundan mənbəni haradan tapa biləcəyinizi öyrənin.
  • Digər istifadəçiləri mənbə çatışmazlığı barədə xəbərdar etmək üçün {{mənbəsiz}} şablonunu istifadə edin.
  • Əgər məqalə ixtisaslaşmış sahə üzrədirsə, o zaman məqaləyə {{mütəxəssis}} şablonunu yerləşdirin. Bu şablon internetdə yerləşdirilməyən informasiyalara çıxışı olan mütəxəssislərin diqqətini cəlb etmək üçündür.

Bir hadisəyə görə məşhur olan şəxslər

Əgər şəxs hər hansı konkret hadisədə əhəmiyyətli rola malikdirsə məqalənin şəxs, hadisə, yoxsa hər ikisi haqqında yazılması qeyri-müəyyən ola bilər. Ayrı-ayrı məqalələr yaratmaq barədə qərar verərkən həm hadisənin əhəmiyyətlilik dərəcəsini, həm də şəxsin bu hadisədə oynadığı rolun dərəcəsini qiymətləndirmək vacibdir. Əksər hallarda ümumi qayda hadisənin işıqlandırılmasından ibarətdir, şəxsin yox. Lakin, həm hadisənin, həm də şəxsin ondakı rolunun əhəmiyyəti artıqda ayrı-ayrı məqalələrin yaradılması əsaslıdır.

Əgər hadisə çox əhəmiyyətlidirsə və şəxsin ondakı rolu çox yüksəkdirsə ayrı-ayrı məqalələr tamamilə labüddür. Əsas siyasi rəhbərlərin qatilləri, məsələn, Qavrilo Prinsip – bu kateqoriyaya uyğundur.

Şəxsin hadisədə oynadığı rol az əhəmiyyətə malik olduqda hər ikisi haqqında məqaləyə ehtiyac olmaya bilər və yönləndirmə funksiyası daha münasibdir. Digər tərəfdən, əgər hadisə xüsusi əhəmiyyətə malikdirsə, onda hadisənin nisbətən az əhəmiyyətə malik olan iştirakçıları haqqında da ayrıca məqalələrə ehtiyac ola bilər.

Digər bir problem şəxsin az əhəmiyyətə malik olan hadisədə əsas rola malik olduğu hallardır. Bu hallarda ayrı-ayrı məqalələrə ehtiyac yoxdur və şəxsin adı hadisə haqqındakı məqaləyə yönləndirilməlidir. Bəzi hallarda isə bir hadisəyə görə məşhur olan şəxs, həmin hadisənin özündən daha populyar ola bilər. Bu hallarda hadisə haqqındakı məlumat həmin şəxs haqqında yaradılan məqalədə verilə bilər.

Şəxslərin siyahısı

Bir çox məqalələrdə şəxslərin siyahısı qeyd olunur və ya ayrıca siyahı səhifələri yaradılır. Şəxslərin həmin siyahılara daxil edilmə meyarları bu qaydalara uyğun olmalıdır. Bundan əlavə, bu tip siyahılara daxil edilə bilmək üçün həmin şəxslərin həqiqətən də sözügedən siyahıya daxil olduğunu təsdiq edən etibarlı mənbə göstərilməlidir.

Ailə

Heç kim yalnız məşhur şəxslə qohumluq əlaqəsinə malik olduğu üçün məşhur hesab edilə bilməz.

Vikipediyaçılar haqqında məqalələr

Bəzi Vikipediyaçılar özləri haqqında məqalə yaratmışlar (bax. en:Wikipedia:Wikipedians with articles). Lakin, həmin məqalənin şəxsin Vikipediyada iştirakından əvvəl və ya sonra yaradılmasından asılı olmayaraq, məşhurluq həmin şəxslərin Vikipediya iştirakçısı olmaları ilə əlaqəli olmamalıdır. Bu məqalələrin mətnləri Vikipediya qaydalarına uyğun şəkildə qiymətləndirilməlidir.


Qeydlər

  1. Orijinal mənbəni təkrarlayan mənbələr istinad kimi istifadə edilə bilərlər, lakin onlar şəxsin məşhurluğunun müəyyənləşdirilməsi üçün kifayət etmirlər. “Müstəqil” anlayışı yalnız mənbələrin məzmununun qeyri-identikliyini yox, həm də məzmunun tam olaraq başqa mənbədən köçürülməməsini (və ya ona əsaslanmamasını) nəzərdə tutur (qismən üst-üstə düşmə ola bilər). Məsələn, siyasi xadimin hər hansı şəxs haqqında çıxışı həmin şəxsin “məşhurluğunu” göstərir, lakin həmin çıxışın stenoqramından ibarət olan çoxsaylı qəzet xəbərləri yox. Hər hansı şəxs haqqında yazılmış bioqrafiya onun məşhurluğunu təyin etməyə imkan verir, lakin həmin bioqrafiyanın xülasəsi yox.
  2. “Mənbə” anlayışı çox genişdir
  3. Avtobioqrafiyalar və özünütəbliğ nəşrləri şəxs haqqında ensiklopediya məqaləsi yaradılması üçün səbəb ola bilməz. Həmçinin, şəxslərin irəli çəkilməsi məqsədi daşıyan bioqrafik lüğətlər (məsələn, “Who's Who” seriyasından olan nəşrlər) məşhurluğun göstəricisi deyil.
  4. Ola bilsin mövzunun orijinal olmayan ikinci dərəcəli mənbələrlə işıqlandırılması məşhurluğu təsdiq etmək üçün kifayət etməsin. Orijinallıq – nəşrin məzmununun “dərinliyini” göstərən ölçü meyarıdır.
  5. Ən nüfuzlularını çıxmaq şərtilə, müxtəlif turnirlərdə iştirak və ya qələbə qeyri-atlet idmançıların məşhurluğunu göstərmir. Bunlara misal olaraq, poker, bric, şahmat, Starcraft və s. daxildir.
  6. Bir neçə nominasiya mərhələsi olan mükafatlar üçün yalnız final mərhələsində irəli sürülən namizədliklər nəzərə alınır.
  7. Əsasən şəhərlərin icra hakimləri və ona bərabər tutulan vəzifələri daşıyanlar və ya böyük şəhərlərdə şəhər hökumətinin və ya şurasının tanınmış üzvləri.
  8. Wikipedia editors have been known to reject nominations for deletion that have been inadequately researched. Research should include attempts to find sources which might demonstrate notability, and/or information which would demonstrate notability in another manner.
  9. Məqalənin mətni şəxsin niyə əhəmiyyətli olduğunu izah etmək üçün kifayət edən səviyyədə olmalıdır. Müzakirə səhifəsində gətirilən dəlillər və ya Vikipediya:Silinməyə namizəd səhifələr səhifəsindəki müzakirələr məqalənin bir parçası deyil və həmin səhifələrdə məqalənin genişləndiriləcəyi barədə verilən vədlər məqalədə faktiki mövcud olan məlumatların yanında etibarlı sayılmır.