Təbaşir dövrü: Redaktələr arasındakı fərq
k Fatimaa MF tərəfindən edilmiş redaktələr geri qaytarılaraq Turkmenbot tərəfindən yaradılan sonuncu versiya bərpa olundu. Teq: Geri qaytarma |
|||
| Sətir 19: | Sətir 19: | ||
Təbaşir dövrünün sonunda sürünənlərin çoxu, ammonitlər, belemnitlər, və s. qırılmışdır. Təbaşir dövrünün florası [[çılpaqtoxumlular]]ın və [[qıjıkimilər]]in üstünlüyü ilə xarakterizə olunur. Təbaşir dövründədə [[örtülütoxumlular]] əmələ gəlmiş və inkişaf etmişdir. Təbaşir dövrü çöküntüləri bütün qitələrdə yayılmışdır. [[Şərqi Avropa]] platformasında [[Krım]], Karpat və Qafqazın dağlıq sahələrində geniş yer tutur. |
Təbaşir dövrünün sonunda sürünənlərin çoxu, ammonitlər, belemnitlər, və s. qırılmışdır. Təbaşir dövrünün florası [[çılpaqtoxumlular]]ın və [[qıjıkimilər]]in üstünlüyü ilə xarakterizə olunur. Təbaşir dövründədə [[örtülütoxumlular]] əmələ gəlmiş və inkişaf etmişdir. Təbaşir dövrü çöküntüləri bütün qitələrdə yayılmışdır. [[Şərqi Avropa]] platformasında [[Krım]], Karpat və Qafqazın dağlıq sahələrində geniş yer tutur. |
||
Təbaşir dövrü çöküntülərinin Azərbaycanda Böyük və Kiçik Qafqazda, [[Naxçıvan MR]]-də çıxışları var, Quba-Xəzəryanı bölgədə və [[Kür-Araz ovalığı]]nda qazma quyularında açılmışdır. Terrigen, karbonat və maqmatik suxurlardan ibarətdir. Bu çöküntülərdə Təbaşir dövrünə xas onurğasız heyvanların bütün nümayəndələrinin daşlaşmış qalıqları var. Təbaşir dövrü çöküntülərində bir çox faydalı qazıntı yataqları ([[kömür]], [[neft]], [[qaz]], [[boksit]], [[qalay]], [[qurğuşun]], [[civə]] və s.) aşkar edilmişdir |
Təbaşir dövrü çöküntülərinin Azərbaycanda Böyük və Kiçik Qafqazda, [[Naxçıvan MR]]-də çıxışları var, Quba-Xəzəryanı bölgədə və [[Kür-Araz ovalığı]]nda qazma quyularında açılmışdır. Terrigen, karbonat və maqmatik suxurlardan ibarətdir. Bu çöküntülərdə Təbaşir dövrünə xas onurğasız heyvanların bütün nümayəndələrinin daşlaşmış qalıqları var. Təbaşir dövrü çöküntülərində bir çox faydalı qazıntı yataqları ([[kömür]], [[neft]], [[qaz]], [[boksit]], [[qalay]], [[qurğuşun]], [[civə]] və s.) aşkar edilmişdir. |
||
== Xarici keçidlər == |
== Xarici keçidlər == |
||
11:18, 12 avqust 2019 tarixindəki versiya
Təbaşir dövrü — Mezozoy erasının sonuncu dövrü Yura dövründən sonra gələn dövr. Radioloji məlumatlara görə təbaşir dövrü 145,5 mln. il bundan əvvəl başlamış, təqribən 66 milyon il əvvəl başa çatmışdır.
Müstəqil geoloji dövr kimi ilk dəfə 1822-ci ildə Belçika geoloqu Jan-Batist Omalius d’Allua tərəfindən ayrılmışdır.
Geologiya
Tədqiqat tarixi
Stratiqrafik bölgülər
Təbaşir dövrü hər biri 6 mərtəbədən ibarət olan 2 şöbəyə bölünür: Alt və Üst. Alt şöbə Berrias, Valanjin, Qoteriv, Barrem, Apt, Alb, Üst şöbə isə Senoman, Turon, Konyak, Santon, Kampan, Maastrixt mərtəbələrindən ibarətdir.
Təbaşir dövrünün birinci yarısı ümumiyyətlə qalxma hərəkətlərinin üstünlüyü ilə səciyyəvidir. Dövrün birinci yarısının sonunda, Alb əsrində enmə prosesi başlamış, üst təbaşirdə daha inkişaf etmiş və böyük transqressiya (yer daxilində ən böyük transqressiyalardan biri) ilə müşahidə olunmuşdur. Təbaşir dövrünün sonunda yenidən qalxma hərəkətləri baş vermiş və dəniz hövzələri xeyli kiçilmişdir. İntensiv, qırışıq əmələgəlmə prosesləri, əsasən, Sakit okean geosinklinal qurşağında olmuşdur.
Təbaşir dövrünün ortalarında Şərqi Asiyada qırışıq əmələgəlmə prosesləri qurtarmışdır. Sonrakı hərəkətlər Oxotyanı zonanı əhatə etmişdir. Təbaşir dövrünün sonunda And dağlarının şimal hissəsi və qayalı dağlar formalaşmışdır. Aralıq dənizi geosinklinalında tektonik hərəkətlər zəif olmuşdur. Təbaşir dövründə iri yarıqlar əmələ gəlmiş (xüsusilə cənub materiklərində) Qondvananın parçalanma prosesi tamamlanmışdır.
Üst Təbaşirdə güclü vulkan püskürmələri olmuşdur. Təbaşir dövrü çöküntülərində əhəngdaşına çevrilmiş əhəngli və əhəngli-gilli lil, mergel və yazı təbaşiri (adı burdan götürülmüşdür) üstünlük təşkil etmişdir. Onurğasızlardan ammonit və beleminitlər daha da inkişaf etmiş, inoseramlar, əyri kirpilər, onurğalılardan sürünənlər geniş yayılmışdır. Ciftli məməlilər meydana gəlmişdir.
Təbaşir dövrünün sonunda sürünənlərin çoxu, ammonitlər, belemnitlər, və s. qırılmışdır. Təbaşir dövrünün florası çılpaqtoxumluların və qıjıkimilərin üstünlüyü ilə xarakterizə olunur. Təbaşir dövründədə örtülütoxumlular əmələ gəlmiş və inkişaf etmişdir. Təbaşir dövrü çöküntüləri bütün qitələrdə yayılmışdır. Şərqi Avropa platformasında Krım, Karpat və Qafqazın dağlıq sahələrində geniş yer tutur.
Təbaşir dövrü çöküntülərinin Azərbaycanda Böyük və Kiçik Qafqazda, Naxçıvan MR-də çıxışları var, Quba-Xəzəryanı bölgədə və Kür-Araz ovalığında qazma quyularında açılmışdır. Terrigen, karbonat və maqmatik suxurlardan ibarətdir. Bu çöküntülərdə Təbaşir dövrünə xas onurğasız heyvanların bütün nümayəndələrinin daşlaşmış qalıqları var. Təbaşir dövrü çöküntülərində bir çox faydalı qazıntı yataqları (kömür, neft, qaz, boksit, qalay, qurğuşun, civə və s.) aşkar edilmişdir.
Xarici keçidlər
